Mụn viêm ở má: nguyên nhân và cách điều trị

Mụn viêm là tình trạng sưng, đỏ và lỗ chân lông bị tắc nghẽn sâu do vi khuẩn, dầu và tế bào chết, một số loại mụn viêm còn gây ra cảm giác đau nhức khó chịu. Mụn viêm thường xuất hiện ở mặt, cổ, ngực và lưng, trong đó mụn viêm ở má là dễ nhận thấy và gây mất thẩm mỹ. Cùng Doctor Acnes tìm hiểu thêm về mụn viêm ở má và các phương pháp điều trị phù hợp để đẩy lùi mụn viêm ở má nhé.

Nguyên nhân hình thành mụn viêm ở má

Thông thường, vi khuẩn P. acnes sống hòa bình trên da, tuy nhiên khi tuyến bã nhờn trên da tăng tiết và các tế bào sừng bong tróc quá mức sẽ gây bít tắc lỗ chân lông, vi khuẩn P. acnes dễ bị mắc kẹt trong lỗ chân lông và gây các tình trạng viêm, sưng đỏ.

Một số nguyên nhân gây tăng hoạt động của tuyến bã nhờn có thể kể đến bao gồm:

• Mất cân bằng nội tiết tố ở tuổi dậy thì, chu kỳ kinh nguyệt, thời kỳ mãn kinh, mang thai hay căng thẳng. Điểm chung của các giai đoạn này chính là làm gia tăng nồng độ hormone androgen trong máu, hormone này kích thích tuyến bã nhờn tiết nhiều dầu vào lỗ chân lông, đồng thời làm nang lông dày lên gây bít tắc.
• Chế độ ăn nhiều đường: các thức ăn có vị ngọt, chứa nhiều đường cũng có khả năng gây mụn viêm ở má. Sau khi ăn, đường sẽ hấp thu nhanh trong máu gây giải phóng insulin, được gọi là IGF-1, kích thích cơ thể sản xuất một loại chất nhờn tự nhiên trên da, đồng thời tăng sản xuất hormone androgen – vốn có khả năng kích thích các tuyến bã nhờn và gây bùng mụn.

Ngoài ra, mụn viêm vùng má còn có nguyên nhân từ những nguyên nhân cơ học như cọ xát trên da. Điều này có thể xảy ra khi áp sát điện thoại lên mặt lúc sử dụng, nằm nghiêng trên gối hoặc đeo khẩu trang. Tình trạng da bắt đầu nổi mụn sau khi đeo khẩu trang thường xuyên hoặc tình trạng mụn trở nên trầm trọng hơn ở những vùng da tiếp xúc với khẩu trang được gọi là maskne. Maskne có thể do lỗ chân lông bị tắc, bí da, do ma sát giữa khẩu trang và da hay do hương liệu từ khẩu trang.

Các dạng mụn viêm thường xuất hiện ở má

Mụn viêm ở má gây sưng đỏ, đau nhức và thường gặp 4 dạng sau.

• Mụn sẩn: mụn trứng cá phát triển thành những nốt mụn nhỏ và sưng đỏ trên da gọi là mụn sẩn. Đây là loại mụn viêm nhẹ nhất và có thể tự khỏi khi tự điều trị.
• Mụn mủ: trông khá giống với sẩn mụn nhưng mụn mủ to hơn và có chứa phần nhân mụn trắng đục ở giữa nốt mụn.
• Mụn bọc: là những nốt mụn cứng, sưng tấy nhưng không có mủ, xuất hiện và phát triển dưới bề mặt da và có thể để lại sẹo nếu không điều trị.
• Mụn nang: là một dạng mụn viêm nghiêm trọng nhất, nốt mụn to, chứa đầy mủ và phát triển sâu dưới bề mặt da.

Theo Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh da liễu của Bộ Y tế (2015), mụn viêm có 3 mức độ, được phân loại dựa vào số lượng tổn thương mụn viêm.

• Mức độ nhẹ: dưới 20 tổn thương không viêm, hoặc dưới 15 tổn thương viêm hoặc tổng số lượng tổn thương dưới 30.
• Mức độ vừa: có 20-100 tổn thương không viêm hoặc 15-50 tổn thương viêm, hoặc 20-125 tổng tổn thương.
• Mức độ nặng: trên 5 nang, cục hoặc trên 100 tổn thương không viêm, hoặc tổng tổn thương viêm trên 50 hoặc trên 125 tổng tổn thương.

Cách điều trị mụn viêm ở má

Điều trị mụn viêm nhẹ

Đối với những người bị mụn viêm ở má mức độ nhẹ có thể điều trị khỏi bằng các sản phẩm bôi ngoài da không kê đơn chứa các hoạt chất sau.

• Benzoyl peroxide (BPO): benzoyl peroxide là một tác nhân kháng khuẩn tiêu diệt P. acnes, một trong những tác nhân chính trong việc hình thành mụn viêm ở má, thông qua việc giải phóng các gốc tự do và có tác dụng tiêu nhân mụn. Nồng độ thích hợp của BPO trong các liệu pháp điều trị mụn ở khoảng 2,5% đến 10%. Khi sử dụng BPO, một số tác dụng phụ có thể gặp là khô da, mẩn đỏ, bong tróc da. Tuy nhiên, có thể hạn chế tác dụng phụ bằng cách bắt đầu với nồng độ thấp và tăng dần tần suất sử dụng.

• Salicylic acid: salicylic acid là một loại acid beta hydroxy. Hoạt chất này có tác dụng điều trị mụn thông qua cơ chế tẩy tế bào chết cho da và giữ lỗ chân lông thoáng. Salicylic acid phù hợp với mụn viêm mức độ nhẹ và có khả năng ngăn ngừa mụn trong tương lai.

• Azelaic acid: hoạt chất azelaic acid có hiệu quả như một chất tiêu mụn, kháng khuẩn, chống viêm và làm sáng da, phù hợp cho mụn viêm ở má vì vừa có tác dụng trị mụn vừa giảm thâm sau mụn. Các sản phẩm trị mụn chứa azelaic acid thường có nồng độ 15% hoặc thấp hơn đối với các sản phẩm không kê đơn.

Điều trị mụn viêm trung bình đến nặng

Đối với các trường hợp bị mụn viêm trung bình đến nặng, các sản phẩm bôi ngoài da thường không đủ mạnh để điều trị và nên thăm khám với Bác sĩ Da liễu nếu tình trạng mụn nghiêm trọng để được khám và tư vấn sản phẩm phù hợp nhất. Một số lựa chọn điều trị dành cho mụn viêm trung bình đến nặng.

Thuốc kháng sinh 

Thuốc kháng sinh có thể sử dụng bao gồm kháng sinh đường uống và kháng sinh bôi ngoài da. Thuốc kháng sinh có thể tiêu diệt các loại vi khuẩn sống trên da, đặc biệt là P. acnes, vi khuẩn gây mụn viêm ở má.

• Kháng sinh đường uống (tác động toàn thân): đây là một phương pháp rẻ tiền và hiệu quả nhanh chóng. Tuy nhiên, kháng sinh đường uống không phải lựa chọn điều trị lâu dài vì việc dùng kháng sinh liên tục có thể giảm hiệu quả điều trị và gây kháng thuốc ở các chủng vi khuẩn.
• Kháng sinh bôi ngoài da (tác động tại chỗ): kháng sinh bôi ngoài da tác động theo cơ chế chống viêm và kháng khuẩn nên có thể sử dụng để điều trị mụn. Thuốc kháng sinh bôi ngoài da được khuyến cáo phối hợp với benzoyl peroxide để tăng hiệu quả điều trị và giảm đề kháng kháng sinh.

Dẫn xuất của vitamin A

• Retinoid: retinoid bôi tại chỗ là các dẫn xuất vitamin A, hiện tại, trong nhóm này có 3 hoạt chất thường dùng bao gồm tretinoin, adapalene và tazarotene. Retinoid là liệu pháp quan trọng trong điều trị mụn tại chỗ vì tác dụng tiêu mụn và kháng viêm, phù hợp với mụn viêm ở má. Việc sử dụng retinoid có thể bị hạn chế bởi các tác dụng phụ như khô da, bong tróc, ban đỏ và kích ứng, tuy nhiên, những tác dụng phụ này có thể giảm thiểu bằng cách giảm tần suất sử dụng. Retinoid không nên sử dụng cho phụ nữ có thai hoặc có kế hoạch mang thai vì khả năng gây quái thai. Bên cạnh đó, nên lưu ý không nên dùng chung retinoid và BPO cùng lúc vì retinoid có thể bị oxy hóa và bất hoạt, thay vào đó, nên sử dụng 2 hoạt chất này vào các thời điểm khác nhau.

• Isotretinoin: isotretinoin là một dạng hoạt chất của vitamin A, isotretinoin đường uống được hội Da liễu Hoa Kỳ (American Academy of Dermatology) khuyến cáo sử dụng để điều trị mụn trứng cá nghiêm trọng. Isotretinoin giúp giảm đáng kể việc sản xuất bã nhờn, tác động đến quá trình sinh mụn, làm giảm P. acnes trên bề mặt, đồng thời có đặc tính chống viêm. Tuy nhiên, isotretinoin có nhiều tác dụng phụ, phổ biến nhất là gây khô da, môi, mắt, họng và mũi; chảy máu cam; tăng mức độ nhạy cảm ánh sáng của da; đau đầu. Bên cạnh đó, phụ nữ đang mang thai hoặc đang có kế hoạch mang thai không nên dùng isotretinoin vì nó có thể gây hại đến sự phát triển của thai nhi.

Liệu pháp laser 

Liệu pháp laser xung dài Nd:YAG 1064nm trở thành một phương pháp điều trị mụn trứng cá được tin cậy và sử dụng phổ biến trong thời gian gần đây. Phương pháp này điều trị mụn trứng cá thông qua một số cơ chế bao gồm phá hủy tuyến bã nhờn bằng tia laser, giảm lớp sừng quanh nang lông và giảm sản xuất các cytokine gây viêm. Laser Nd:YAG không những hạn chế tổn thương do mụn viêm ở má mà còn cải thiện thâm mụn hay hồng ban sau mụn.

Liệu pháp ánh sáng

Các liệu pháp ánh sáng được ứng dụng nhiều trong điều trị mụn là liệu pháp ánh sáng xanh (blue light therapy) và quang động trị liệu (photodynamic therapy – PDT).

• Liệu pháp ánh sáng xanh: liệu pháp ánh sáng xanh là loại trị liệu bằng ánh sáng phổ biến nhất. Bước sóng của ánh sáng xanh có tác dụng kháng khuẩn, giảm nguy cơ gây mụn do P. acnes và các loại vi khuẩn khác tích tụ trong lỗ chân lông và tuyến dầu trên da. Ngoài ra, ánh sáng xanh cũng kích thích nhân mụn trồi lên, gom cồi và điều tiết tuyến bã nhờn. Ưu điểm của phương pháp này là an toàn và nhẹ nhàng, giảm việc sử dụng thuốc bôi ngoài da và thuốc uống, và thích hợp cho mọi vùng da trên cơ thể.

• Quang động trị liệu: phương pháp này là sự phối hợp của chất nhạy cảm ánh sáng và nguồn ánh sáng sử dụng. Chất nhạy cảm ánh sáng có vai trò xâm nhập vào tuyến bã nhờn tại nang lông và sinh ra oxy hoạt tính khi được chiếu sáng bằng ánh sáng sinh học hay xung ánh sáng cực mạnh giúp diệt vi khuẩn gây mụn P. acnes. Bên cạnh đó, quang động trị liệu gây tổn thương chọn lọc tuyến bã nhờn từ đó điều tiết hoạt động của các tuyến bã nhờn, góp phần hạn chế hình thành mụn trứng cá lâu dài.

Tiêm steroid vào nốt mụn

Đây là phương pháp tiêm steroid trực tiếp vào nốt mụn viêm để giảm viêm nhanh chóng, phương pháp này thích hợp và hiệu quả để điều trị đơn lẻ từng nốt mụn.

Tiêm mesotherapy

Tiêm mesotherapy hay còn gọi là tiêm vi điểm, là phương pháp tiêm hoạt chất kháng viêm, giảm tiết bã nhờn, diệt khuẩn trực tiếp vào nốt mụn đã được chứng minh hiệu quả với những ổ viêm nặng. Đây là phương pháp nhanh chóng và hiệu quả trong việc điều trị mụn viêm ở má.

Peel da trị mụn

Peel da trị mụn là một quy trình tái tạo bề mặt da thông qua việc sử dụng hoạt tính tẩy tế bào chết của các tác nhân thường là acid lành tính. Đây là một trong những phương pháp thẩm mỹ phổ biến và hiệu quả để điều trị mụn trứng cá. Các tác nhân peel da được sử dụng phổ biến là salicylic acid (SA), glycolic acid (GA), lactic acid (LA), trichloroacetic acid (TCA).

Phòng ngừa mụn viêm ở má

Bên cạnh việc điều trị, việc phòng ngừa mụn viêm ở má cũng rất quan trọng. Sau đây là một số thói quen có thể điều chỉnh để hạn chế khả năng hình thành mụn viêm ở má.

• Điều chỉnh chế độ ăn uống: ăn nhiều rau xanh để cân bằng dinh dưỡng, đồng thời nên giảm lượng đường bằng cách hạn chế sử dụng đồ ngọt, thực phẩm chế biến sẵn, thức ăn nhanh và đồ uống có đường như nước ngọt có ga hay trà sữa.
• Giặt vỏ gối và khăn trải giường: khi nằm ngủ vùng da ở má thường tiếp xúc trực tiếp với bề mặt vỏ gối hay khăn trải giường nên việc giặt khăn trải giường mỗi tuần sẽ giúp hạn chế khả năng hình thành mụn. Nếu không giặt vỏ gối và khăn trải giường thường xuyên, vi khuẩn, bụi bẩn và nấm dễ tích tụ và phát triển, từ đó gây mụn.
• Hạn chế chạm tay lên mặt: một ngày, tay có thể dính nhiều loại chất gây dị ứng hay bị bẩn khi tiếp xúc với bàn phím máy tính, màn hình điện thoại và các bề mặt khác. Vì vậy, khi dùng tay chạm lên da mặt sẽ tăng cơ hội tiếp xúc của da với các loại vi khuẩn, bụi bẩn. Nên rửa tay sạch sẽ trước khi thực hiện quy trình dưỡng da và hạn chế chạm tay lên mặt để giảm truyền bụi bẩn, vi khuẩn từ môi trường lên da.
• Lựa chọn loại khẩu trang phù hợp: lựa chọn chất liệu khẩu trang phù hợp, tránh các loại có thành phần từ nylon, các chất liệu này dễ gây kích ứng và dẫn đến các đợt bùng mụn. Bên cạnh đó, nên chọn loại khẩu trang không quá chật vì khẩu trang chật sẽ tăng ma sát giữa da vùng má và lớp vải lót bên trong, làm tăng nguy cơ kích ứng da mặt.
• Giặt khẩu trang vải thường xuyên: nên giặt khẩu trang vải sau khi sử dụng, hạn chế sử dụng nước xả vải và không nên giặt chung với quần áo thông thường. Việc giặt khẩu trang vải sau mỗi lần sử dụng có thể loại bỏ dầu và tế bào chết bị giữ lại bên trong khẩu trang. Nếu không giặt, dầu và tế bào chết sẽ tích tụ, góp phần làm tắc nghẽn lỗ chân lông và gây mụn trứng cá.

Các phương pháp điều trị mụn viêm ở má được lựa chọn tùy theo mức độ nghiêm trọng của tình trạng mụn, cần thăm khám với Bác sĩ Da liễu để được tư vấn lựa chọn phù hợp nhất đối với bản thân để nhanh chóng cải thiện tình trạng mụn viêm ở má và giảm đau đớn do mụn. Bên cạnh việc tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của Bác sĩ, cần phải giữ các thói quen vệ sinh, thay đổi thói quen ăn uống và sinh hoạt lành mạnh, đồng thời lựa chọn loại khẩu trang phù hợp với bản thân để hạn chế mụn viêm ở má.

Tài liệu tham khảo

1. Guy F Webster. “The pathophysiology of acne“. Cutis . 2005 Aug;76(2 Suppl):4-7
2. “CAN THE RIGHT DIET GET RID OF ACNE?“. AAD
3. “What to know about acne face maps“. MedicalNewsToday
4. “Guidelines of care for the management of acne vulgaris“. JAAD

Bài viết này có hữu ích không?

Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết

Submit Rating

Điểm trung bình 0 / 5. Lượt đánh giá 0