Chấm mụn là một phương pháp được sử dụng phổ biến trong điều trị mụn trứng cá. Đây được xem là lựa chọn hàng đầu của nhiều người trong điều trị mụn vì mức độ hiệu quả và tiện dụng của nó. Với công dụng tiêu sừng, kháng khuẩn, kháng viêm và ngăn ngừa tắc nghẽn lỗ chân lông, hầu hết các trường hợp bị mụn điều trị tại nhà đều có thể áp dụng biện pháp chấm mụn.
Mặc dù vậy, việc lựa chọn sản phẩm chấm mụn với các thành phần phù hợp với từng mức độ mụn viêm khác nhau cũng là một vấn đề cần được quan tâm. Trong bài viết này, Doctor Acnes sẽ giới thiệu về phương pháp chấm mụn, một số loại thuốc chấm mụn và quy trình chấm mụn phù hợp giúp mang lại hiệu quả cao trong điều trị mụn.
Chấm mụn là gì?
Chấm mụn là phương pháp sử dụng sản phẩm thuốc bôi có chứa hoạt chất tiêu sừng, kháng khuẩn, kháng viêm chấm trực tiếp lên nốt mụn chứ không bôi rộng ra toàn mặt. Đây là phương pháp điều trị tại chỗ giúp giảm đỏ, sưng, đau. Thuốc chấm mụn có công dụng:
- Đẩy nhanh quá trình lên nhân, gom khô cồi mụn, từ đó thúc đẩy quá trình chữa lành các nốt mụn, giảm thâm mụn hiệu quả.
- Tiêu diệt vi khuẩn, bảo vệ lỗ chân lông khỏi sự xâm nhập của vi khuẩn, ngăn ngừa nguy cơ gây mụn viêm.
- Thúc đẩy quá trình tái tạo da thông qua việc đẩy nhanh tiến độ bong tróc để kiểm soát quá trình tăng lớp sừng trên da.
Theo Bác sĩ Da liễu nổi tiếng Jaishree Sharad ở Mumbai, Ấn Độ: “liệu pháp chấm mụn có thể được sử dụng cho các nốt mụn còn sót lại sau khi điều trị mụn trứng cá, mụn trứng cá đang tiến triển nhưng chỉ có một vài nốt mụn ngẫu nhiên trên da và có thể được áp dụng đối với các vết thâm do mụn cũ để lại”.
Thuốc chấm mụn hiệu quả bởi thành phần nào?
Hiện nay, trên thị trường có nhiều loại thuốc chấm mụn chứa các hoạt chất điều trị khác nhau. Một số hoạt chất trong thuốc chấm mụn phổ biến như:
Benzoyl peroxide
Benzoyl peroxide là một hoạt chất giúp làm sạch lỗ chân lông, có đặc tính kháng khuẩn, tiêu sừng, tiêu mụn và kháng viêm. Khi bôi tại chỗ, benzoyl peroxide chuyển hóa thành benzoic acid và các gốc tự do giúp phá vỡ màng tế bào của vi khuẩn Propionibacterium acnes. Phổ kháng khuẩn của benzoyl peroxide rộng, kéo dài đến 48 giờ và benzoyl peroxide có khả năng tiêu diệt vi khuẩn trong cả điều kiện phát triển tối ưu của chúng.
Benzoyl peroxide thường có trong các sản phẩm dạng gel, cream, phù hợp với những tình trạng mụn viêm nhẹ đến vừa, đối với những nốt mụn to sẽ cần thêm nhiều thời gian để giải quyết. Nồng độ benzoyl peroxide thường thấy trong thuốc chấm mụn từ 2,5% đến 10%. Tuy nhiên, việc sử dụng benzoyl peroxide có thể gây ra tình trạng kích ứng da phụ thuộc nồng độ, vì vậy, nên bắt đầu với những sản phẩm có nồng độ thấp và tăng dần lên nếu tình trạng mụn không cải thiện.
Lotion chấm mụn Obagi Clenziderm MD Therapeutic là một sản phẩm chấm mụn nổi tiếng có chứa 5% benzoyl peroxide, có khả năng trực tiếp ngăn chặn sự phát triển và loại bỏ vi khuẩn gây mụn, từ đó làm giảm thiểu tình trạng nghiêm trọng của các nốt mụn sưng viêm, có mủ đầu trắng. Ngoài ra, thành phần công thức còn có sự kết hợp của squalane có khả năng củng cố hàng rào bảo vệ bằng cách giảm thiểu tối đa sự thoát nước qua da, hỗ trợ làm giảm sự tiết dầu quá mức.
Đối với sản phẩm chấm mụn dạng kem, Epiduo là sản phẩm đến từ Pháp, là sự kết hợp hai hoạt chất benzoyl peroxide 2,5% cùng với adapalene 0,1%. Các hoạt chất này kết hợp với nhau cho tác dụng hiệp đồng vào các tác nhân gây mụn, giúp điều trị mụn nhanh chóng. Epiduo được bào chế dưới dạng gel và được đóng gói trong tuýp 15g, 30g và 45g.
Adapalene và tretinoin
Adapalene là retinoid thế hệ thứ ba, được đưa ra thị trường dưới dạng gel bôi để ngăn ngừa và điều trị mụn. Adapalene có thể ức chế sự biệt hóa tế bào sừng, giúp tẩy bế bào chết, giảm sự hình thành nhân mụn và giảm các phản ứng viêm. Adapalene hiện có sẵn ở nồng độ 0,1% và 0,3%. Adapelene cho hiệu quả trị mụn tốt hơn khi gia tăng nồng độ.
Adapalene được thiết kế để có ái lực với các thụ thể chọn lọc hơn so với các thế hệ retinoid trước, do đó dung nạp tốt và ít gây kích ứng da hơn so với các loại retinoid bôi ngoài da khác. Tuy nhiên, adapalene vẫn có một số tác dụng phụ tiềm ẩn như kích ứng, mẩn đỏ, khô, ngứa, nhạy cảm ánh sáng…
Trong khi đó, tretinoin là một retinoid có khả năng làm thông thoáng và ngăn ngừa lỗ chân lông bị tắc thông qua cơ chế kháng viêm, kháng khuẩn và hạn chế tiết dầu nhờn. Nhờ đó, vi khuẩn mụn trứng cá sẽ không có điều kiện để phát triển mạnh. So với retinol, tretinoin có hoạt lực mạnh hơn gấp nhiều lần.
Bệnh nhân thường được khuyến cáo bắt đầu sử dụng tretinoin với nồng độ thấp nhất khoảng 0,025%, chấm trực tiếp lên nốt mụn ngay sau khi dưỡng ẩm để hạn chế tối đa nguy cơ kích ứng da. Tretinoin cần tránh sử dụng trên các vùng da quá nhạy cảm, không sử dụng trực tiếp lên mắt, môi và không tự ý áp dụng đối với tình trạng mụn viêm sưng quá nghiêm trọng.
Khi dùng tretinoin cần lưu ý cấp ẩm đủ cho da để không làm xuất hiện tình trạng da bị bong tróc, rát đỏ. Đồng thời, bệnh nhân không được tự ý dùng đồng thời với BHA như acid salicylic khi đang điều trị với tretinoin để tránh tình trạng da bị kích ứng.
Kháng sinh
Các sản phẩm chấm mụn có thể được phối hợp thêm kháng sinh như clindamycin. Kháng sinh sẽ giúp giảm mụn nhanh chóng nhờ tác dụng ức chế hoạt động vi khuẩn gây mụn Propionibacterium acnes. Tuy vậy, các chế phẩm có kết hợp kháng sinh cần được sử dụng thận trọng tránh tình trạng lạm dụng gây đề kháng kháng sinh.
Một số sản phẩm trị mụn có chứa clindamycin bao gồm kem chấm mụn Klenzit C, gel chấm mụn Clindabax B, thuốc chấm mụn Vertucid, chấm mụn Novolinda. Trong đó, Klenzit C có sự phối hợp thành phần adapalene và kháng sinh clindamycin phosphate nhờ đó vừa có tác dụng điều trị mụn của retinoid, đồng thời ức chế quá trình tổng hợp protein của vi khuẩn Propionibacterium acnes.
Đối với gel chấm mụn Clindabax B, sản phẩm này có sự kết hợp 1% clindamycin và 2.5% benzoyl peroxide trong nền gel. Sự kết hợp này mang lại hiệu quả hiệp đồng trong điều trị mụn, giúp kháng viêm và phổ kháng khuẩn rộng hơn, giảm tình trạng viêm, sưng đỏ, mụn khô nhanh, dễ lên cồi để xử lý. Tuy nhiên, đối với các thuốc chấm mụn có chứa kháng sinh, tốt nhất bệnh nhân cần được các Bác sĩ Da liễu tư vấn trước khi sử dụng.
Acid salicylic
Một trong những thành phần phổ biến trong các sản phẩm trị mụn là acid salicylic. Đây là một acid kháng viêm không steroid, được xem như một chất tẩy tế bào chết trong da liễu. Hàm lượng acid salicylic trong chế phẩm dùng để chấm mụn có thường có nồng độ cao hơn sản phẩm thông thường.
Ví dụ, sản phẩm chấm mụn Salicare Ointment có chứa acid salicylic với hai hàm lượng theo thể tích là 6% và 12%. Acid salicylic là hoạt chất tan trong dầu, nên có khả năng thâm nhập sâu vào trong da, len lỏi vào các lỗ chân lông và giúp hòa tan chất nhờn tránh làm bít tắc lỗ chân lông, đồng thời làm sạch dầu nhờn và bụi bẩn trên da. Bên cạnh đó, acid salicylic còn có tác dụng làm giảm viêm và sưng tấy do mụn. Acid salicylic chủ yếu được sử dụng để điều trị mụn trứng cá không viêm như mụn đầu đen và mụn đầu trắng.
Acid azelaic
Acid azelaic là một acid dicarboxylic tự nhiên được tìm thấy ở trong các loại ngũ cốc nguyên hạt như lúa mì, lúa mạch. Acid azelaic có thể thấm sâu vào các lỗ chân lông, loại bỏ vi khuẩn từ bên trong, từ đó làm giảm tình trạng sưng viêm dưới da, giúp lỗ chân lông thông thoáng và hạn chế mụn.
Acid azelaic nên được sử dụng thận trọng ở những bệnh nhân có làn da tối màu theo phân loại Fitzpatrick loại IV trở lên vì nó có tác dụng làm sáng da. Tuy nhiên, với tác dụng làm sáng da này, acid azelaic là một hoạt chất hữu ích trong điều trị mụn, hỗ trợ điều trị rối loạn sắc tố sau viêm.
Thông thường, nồng độ azelaic trong các chế phẩm điều trị mụn có thể lên đến 15 – 20%. Trong sản phẩm gel trị mụn Derma forte, nồng độ acid azelaic là 15%. Cùng với các thành phần có tác dụng kháng khuẩn, kháng viêm khác như ascorbic acid, glycolic acid, tocopherol… sản phẩm gel trị mụn Derma forte thích hợp sử dụng trong điều trị các loại mụn trứng cá, mụn đầu đen, mụn đầu trắng, mụn kèm theo viêm bội nhiễm gây sưng tấy và đau nhức.
Ngoài ra, một sản phẩm khác cũng có sự kết hợp acid azelaic với vitamin C, vitamin E, chiết xuất rau má và acid glycolic (AHA) là gel trị mụn Megaduo với các chỉ định dưỡng da, ngăn ngừa các dạng mụn trứng cá: mụn đầu đen, mụn đầu trắng, các nang bã, sẹo do mụn trứng cá và ngăn ngừa vết thâm do mụn để lại.
Hướng dẫn sử dụng sản phẩm chấm mụn
Chấm mụn đúng cách sẽ giúp giảm các tình trạng kích ứng, đỏ da do tác dụng của thuốc. Dưới đây là các bước sử dụng thuốc chấm mụn một cách hiệu quả:
Bước 1: làm sạch da mặt
Trước khi sử dụng thuốc chấm mụn nhất định phải làm sạch da. Bước làm sạch da này sẽ giúp loại bỏ bụi bẩn, vi khuẩn, lớp bã nhờn cho da thông thoáng, sạch sẽ hơn, từ đó giúp ngăn ngừa mụn hình thành và tăng khả năng thẩm thấu của kem trị mụn. Việc làm sạch da cần qua bước tẩy trang thật kỹ và rửa mặt với sữa rửa mặt kết hợp cùng với toner giúp cân bằng độ pH cho da.
Bước 2: dưỡng ẩm cho da bằng serum hoặc sản phẩm dưỡng ẩm dạng lỏng, tránh bít tắc
Sau khi sử dụng các sản phẩm trị mụn, da thường bị khô, dễ bong tróc, ửng đỏ hay đau rát. Vì thế, trước bước sử dụng thuốc chấm mụn, cần dùng thêm sản phẩm dưỡng ẩm giúp làm dịu da, thẩm thấu nhanh và không quá nhờn dính. Các chế phẩm dưỡng ẩm dưới dạng kem hoặc serum nên được ưu tiên sử dụng bởi khả năng thấm nhanh và tốt cho da mụn.
Trong thành phần một số loại kem dưỡng ẩm trị mụn có thể phối hợp thêm các hoạt chất có tác dụng kháng khuẩn, kháng viêm. Vì thế, cần lưu ý đọc kỹ thông tin về thành phần khi lựa chọn sản phẩm nhằm tránh tác dụng hiệp đồng quá mức của các hoạt chất trị mụn trong bước chấm mụn tiếp theo. Trong trường hợp sử dụng đồng thời kem dưỡng ẩm trị mụn và thuốc chấm mụn, thời gian nghỉ giữa bước 2 và bước 3 cần cách nhau ít nhất 15 phút.
Bước 3: sử dụng thuốc chấm mụn lên vùng da bị mụn
Sử dụng một lượng thuốc chấm mụn vừa đủ với tần suất 1 – 2 lần mỗi ngày. Thông thường, nên dùng thuốc chấm mụn cách ngày trong tuần đầu tiên, để quan sát mức độ thích ứng của da. Từ tuần thứ hai, có thể bôi thuốc với tần suất 1 – 2 lần mỗi ngày. Tránh lạm dụng thuốc chấm mụn vì nguy cơ dễ bị kích ứng, da trở nên khô mỏng dẫn đến mụn viêm có thể nổi càng nhiều hơn. Ngoài ra, việc chấm mụn cần đảm bảo thực hiện liên tục và lâu dài, không được tự ý ngưng thuốc đột ngột để tránh khả năng mụn quay lại nghiêm trọng hơn. Khi kết thúc liệu trình điều trị, có thể giảm tần suất sử dụng từ từ trước khi ngưng hẳn nhằm giúp da có thời gian thích nghi với môi trường và ngăn mụn tái phát.
Lưu ý khi sử dụng sản phẩm chấm mụn
Để gia tăng hiệu quả của thuốc chấm mụn, cần thực hiện một số lưu ý dưới đây:
Chọn sản phẩm chấm mụn phù hợp
Lựa chọn thuốc chấm mụn phù hợp là yếu tố quan trọng quyết định đến sự thành công của việc điều trị mụn mụn trứng cá. Các sản phẩm chấm mụn hiện nay trên thị trường có nhiều nồng độ khác nhau, một sản phẩm với nồng độ quá thấp thì hiệu quả điều trị mụn sẽ không được cao, nhưng ngược lại nếu quá cao sẽ kéo theo nguy cơ kích ứng da.
Do đó, cần lựa chọn sản phẩm chấm mụn có nồng độ phù hợp với tình trạng da của mỗi người; ngoài ra, cần chú ý đến nguồn gốc, xuất xứ và chất lượng của nó để quá trình điều trị mụn được đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Sử dụng thuốc chấm mụn với một lượng vừa đủ
Trong quá trình điều trị mụn, nên sử dụng thuốc chấm mụn 2 lần mỗi ngày sáng và tối sau khi da đã được làm sạch, mỗi lần chỉ nên sử dụng một lượng vừa đủ. Việc thoa nhiều lần trong ngày và quá dày không làm tăng thêm hiệu quả điều trị mụn mà ngược lại nó sẽ khiến da bị khô, mỏng và dễ kích ứng.
Kiên trì sử dụng
Việc điều trị mụn không thể hiệu quả chỉ trong vài ngày mà là cả một quá trình. Dù điều trị bằng thuốc bôi hay bất kì một phương pháp trị mụn nào khác đều cần phải kiên trì, không bỏ cuộc giữa chừng. Duy trì bôi thuốc trị mụn đều đặn mỗi ngày theo đúng hướng dẫn của Bác sĩ Da liễu để thấy được sự thay đổi rõ rệt.
Sử dụng kem chống nắng
Các tia UV vừa gây tổn hại cho da, vừa khiến da tăng tiết dầu gây nên tình trạng bít tắc lỗ chân lông sẽ gây mụn nhiều hơn. Các thành phần trong thuốc chấm mụn có thể khiến cho làn da trở nên nhạy cảm hơn với ánh nắng mặt trời, do đó việc sử dụng kem chống nắng là rất cần thiết. Nên chọn kem chống nắng phổ rộng có thể chống được cả tia UVA và UVB và SPF từ 30 trở lên.
Không tự ý nặn mụn
Tự ý nặn mụn hay nặn mụn không đúng cách là một trong những sai lầm phổ biến, đây được xem là nguyên nhân hàng đầu khiến cho tình trạng mụn trở nên nghiêm trọng hơn. Việc nặn mụn không đúng cách có thể làm mụn bùng phát diện rộng, mụn sưng viêm nặng hơn, dễ để lại sẹo rỗ.
Tóm lại, chấm mụn là phương pháp sử dụng sản phẩm thuốc bôi có chứa chất tiêu sừng, kháng khuẩn, kháng viêm chấm trực tiếp lên nốt mụn với tác dụng chính giúp tiêu diệt vi khuẩn, kiểm soát quá trình tiết bã nhờn và tiến trình viêm tại nốt mụn.
Hiện nay, có nhiều sản phẩm thuốc chấm mụn trên thị trường với các hoạt chất khác nhau. Việc lựa chọn sản phẩm chấm mụn phù hợp, cùng với quy trình chấm mụn thích hợp sẽ giúp da nhanh chóng hồi phục trạng thái ban đầu. Tuy nhiên, lạm dụng hoặc sử dụng các loại thuốc chấm mụn có thể để lại hậu quả nghiêm trọng.
Nếu bạn còn thắc mắc về việc lựa chọn sản phẩm chấm mụn cũng như những lưu ý trong quá trình chấm mụn thì hãy tìm đến các Phòng khám chuyên khoa Da liễu như Doctor Acnes để được các Bác sĩ tư vấn ngay nhé!
Tài liệu tham khảo
- “4 Essential Ingredients for Acne Spot Treatment”. Verywellhealth.com
- “How to use spot treatments to treat acne safely and efficiently, according to a dermatologist”. ANJAN SACHAR 5 May 2021
