Retinoid là thành phần phổ biến được tìm thấy trong nhiều sản phẩm chăm sóc da kể cả mỹ phẩm và thuốc kê đơn. Tuy nhiên, việc sử dụng retinoid tiềm ẩn nguy cơ tích lũy vitamin A trong cơ thể, gây tác dụng phụ nghiêm trọng cho phụ nữ có thai. Để an toàn khi mang thai, người sử dụng retinoid cần có thời gian ngưng sử dụng nhất định để đào thải ra khỏi cơ thể. Nếu bạn đang sử dụng retinoid và có dự định mang thai thì đừng bỏ qua bài viết sau đây của Doctor Acnes nhé.
Retinoid và những rủi ro khi sử dụng trong quá trình mang thai
Retinoid có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho thai nhi như sau:
Isotretinoin đường uống
Isotretinoin là thuốc kê đơn thuộc nhóm retinoid đường uống, thường được dùng để điều trị mụn trứng cá và một số vấn đề da liễu khác. Isotretinoin có thể gây dị tật bẩm sinh nghiêm trọng cho thai nhi, tăng tỉ lệ sảy thai, sinh non và thậm chí dẫn đến tử vong cho trẻ sơ sinh. Những dị tật này còn được gọi là hội chứng retinoid ở thai nhi (Fetal Retinoid Syndrome – FRS) có thể xảy ra dù được sử dụng ở bất kỳ giai đoạn nào trong thai kỳ. Hội chứng này gây ra một loạt các vấn đề về phát triển thể chất và tinh thần ở trẻ, có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng bao gồm:
- Thai nhi hoặc trẻ chậm phát triển ở giai đoạn sơ sinh.
- Các vấn đề về hệ thần kinh trung ương như não úng thúy, chậm phát triển trí tuệ, đầu nhỏ, khiếm khuyết dây thần kinh sọ não.
- Bất thường trên khuôn mặt như hở hàm ếch, dị tật xương hàm, dị tật răng.
- Bất thường về tai như tai thấp, thiếu tai, ống tai ngoài nhỏ hoặc không có.
- Bất thường về mắt như mắt cách xa nhau, tật mắt nhỏ.
- Bất thường về tim như dị tật thông liên thất, tứ chứng Fallot, hội chứng thiểu sản tim trái.
- Các vấn đề khác như tuyến thận, tuyến ức bất thường, thiếu hụt hormone tuyến cận giáp.
- Làm tăng nguy cơ sảy thai hoặc sinh non.
Vì những rủi ro trên, isotretinoin đường uống chống chỉ định với phụ nữ trong thời kỳ mang thai, đang cố gắng thụ thai hoặc đang cho con bú để đảm bảo an toàn cho thai nhi. Trong trường hợp phải sử dụng isotretinoin trên bệnh nhân nữ, Bác sĩ Da liễu sẽ yêu cầu thử thai và cam kết không cố gắng thụ thai trong thời gian sử dụng isotretinoin.
>>> Bạn có thể quan tâm: Những nguy cơ tiềm ẩn khi lạm dụng isotretinoin trị mụn
Retinol, tretinoin, adapalene đường bôi
Retinoid bôi tại chỗ là loại thuốc dùng bôi trực tiếp lên da như retinol, tretinoin, adapalene và tazarotene. Vẫn chưa có nghiên cứu về việc liệu retinoid bôi tại chỗ có an toàn khi mang thai hay không. Nhưng hãy lưu ý rằng, một lượng nhỏ khi bôi có thể được da hấp thụ và truyền vào máu đến thai nhi, vì vậy tốt nhất không nên dùng chúng nếu đang có ý định mang thai, trong thai kỳ hoặc đang cho con bú.
Ngừng retinoid bao lâu trước khi mang thai
Retinoid được xem là hoạt chất có hại khi mang thai nên việc sử dụng retinoid cho phụ nữ đang trong độ tuổi sinh sản cần được cân nhắc kỹ lưỡng. Thời gian an toàn cần ngừng sử dụng retinoid trước khi mang thai để đảm bảo an toàn cho sự phát triển cho thai nhi tùy thuộc vào loại hoạt chất và dạng bào chế như sau:
Nếu sử dụng isotretinoin đường uống
Một số các khuyến cáo yêu cầu thời gian ngưng sử dụng trước khi có thai tối thiểu 1 tháng. Tuy nhiên, nếu xem xét sự biến đổi dược động học của isotretinoin và có tính đến t1/2 (thời gian bán thải) tối đa khoảng 1 tuần, thời gian thải trừ hoàn toàn sẽ là khoảng thời gian tối đa là 5 tuần, tương đương 35 ngày. Điều này có nghĩa là thời gian cần thiết để ngưng sử dụng trước khi có thai sẽ là khoảng thời gian 35 ngày trước khi thụ thai. Do đó, khuyến nghị 35 ngày như đã nêu trong khuyến nghị của châu Âu và Mỹ sẽ phù hợp và an toàn hơn.
Do đó, dựa trên các nghiên cứu dược động học của isotretinoin, khuyến cáo về thời gian thải trừ 35 ngày sau khi điều trị bằng isotretinoin sẽ đầy đủ và phù hợp.
Nếu sử dụng các sản phẩm retinoid dạng bôi như retinol, tretinoin, adapalene
Đối với các sản phẩm retinoid đường bôi, nồng độ retinoid đi qua máu sẽ thấp hơn so với isotretinoin đường uống. Tuy nhiên, khi bôi các sản phẩm này lên vùng da bị tổn thương, sử dụng nhiều hơn mức cần thiết trên một vùng da hoặc sử dụng trên diện rộng có thể khiến retinoid đi qua da nhiều hơn. Vì vậy, vẫn nên cẩn trọng để giảm tối đa khả năng gây rủi ro cho thai nhi.
Cơ thể mỗi người có khả năng đào thải thuốc khác nhau. Tuy nhiên, có thể áp dụng tương tự khuyến cáo sử dụng retinoid đường uống, nên ngừng sử dụng các sản phẩm retinol, tretinoin, adapalene dạng bôi thoa trong thời gian ít nhất 35 ngày trước khi có ý định mang thai mặc dù nếu vô tình mang thai trong thời gian đó, khả năng retinoid đường bôi gây hại cho thai nhi nhỏ hơn so với đường uống.
Cần lập kế hoạch mang thai cẩn thận và sử dụng retinoid theo chỉ định của Bác sĩ để đảm bảo thai kỳ an toàn nhất. Nên tránh sử dụng tất cả các loại retinoid trong thời kỳ mang thai. Trong trường hợp vô tình mang thai, hãy ngừng sử dụng retinoid ngay lập tức khi phát hiện và liên hệ với Bác sĩ để được hướng dẫn kịp thời, việc chấm dứt thai kỳ không cần thiết, thay vào đó cần theo dõi sát sức khỏe thai nhi.
Xem thêm các bài viết liên quan
Quy trình ngừng sử dụng retinoid và các biện pháp chăm sóc da thay thế
Khi đã có ý định mang thai, có thể tham khảo ý kiến Bác sĩ về việc ngưng sử dụng retinoid và lựa chọn các biện pháp chăm sóc da thay thế. Việc ngưng sử dụng retinoid có thể tiến hành từ từ hoặc ngưng ngay lập tức tùy theo kế hoạch có thai. Tuy nhiên việc ngưng sử dụng đột ngột mà không có phương pháp thay thế thường có rủi ro về phản ứng “dội ngược” gây bùng phát mụn, nhất là với isotretinoin. Trong khi đó các loại retinoid đường bôi thường ít gây ra phản ứng này hơn.
Có nhiều phương pháp thay thế retinoid trị mụn trong thời gian mang thai như các loại laser không yêu cầu sử dụng thuốc gây tê, ánh sáng sinh học. Bên cạnh đó, trên thị trường có nhiều sản phẩm chứa các thành phần thay thế cho retinoid mà sản phụ có thể cân nhắc khi điều trị các vấn đề về da như:
- Acid glycolic: một loại acid alpha-hydroxy có tác dụng tẩy tế bào chết cho da và trị mụn trứng cá. Acid glycolic có thể an toàn khi sử dụng trong thai kỳ bởi khả năng hấp thụ tối thiểu qua da tuy nhiên các nghiên cứu kiểm tra việc sử dụng acid glycolic ở phụ nữ mang thai chưa đủ để khẳng định điều này.
- Acid azelaic: thành phần giúp điều trị mụn trứng cá có đặc tính chống viêm, tiêu mụn và kháng khuẩn, được ưu tiên sử dụng trong thai kỳ để thay thế cho retinoid. Cho đến nay vẫn còn thiếu các nghiên cứu khoa học về việc sử dụng acid azelaic ở phụ nữ mang thai, tuy nhiên, khi truyền tĩnh mạch không gây ra tác dụng phụ nên nhìn chung, hoạt chất này được cho là an toàn cho thai kỳ khi được sử dụng đúng chỉ định. Chỉ nên sử dụng khi có sự theo dõi của Bác sĩ và không dùng trong ba tháng đầu thai kỳ.
Bạn cần chắc chắn phương pháp mình có thể sử dụng để đảm bảo an toàn và sự phát triển của thai nhi bằng cách tư vấn với Bác sĩ Da liễu.
Thời điểm an toàn để bắt đầu sử dụng lại retinoid
Hãy nhớ rằng sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ trong năm đầu đời giúp phát triển não và hệ miễn dịch của bé. Hiện nay, chưa có kết luận chính xác về độ an toàn của retinoid dạng bôi khi sử dụng cho phụ nữ đang cho con bú, riêng isotretinoin đường uống chống chỉ định với phụ nữ cho con bú vì có khả năng hấp thụ qua da và vận chuyển vào sữa mẹ. Một lượng nhỏ retinoid có thể đi vào sữa mẹ, mặc dù lượng này không được chứng minh là gây hại cho trẻ bú sữa mẹ, nhưng tốt nhất là nên cẩn trọng để đảm bảo an toàn cho trẻ.
Để đảm bảo an toàn cho sự phát triển của trẻ, tốt nhất không nên sử dụng các sản phẩm có chứa retinoid cả dạng uống và bôi trong thời gian cho con bú. Sau khi cai sữa hoàn toàn, có thể tiếp tục sử dụng retinoid theo chỉ định của Bác sĩ để tiếp tục điều trị các vấn đề về da.
Sử dụng retinoid trong thai kì có thể gây ra các rủi ro nghiêm trọng cho thai nhi và trẻ sơ sinh. Do đó, việc ngừng sử dụng retinoid trước khi mang thai trong thời gian tối thiểu là bắt buộc. Thời gian khuyến cáo ngưng đối với retinoid đường uống là ít nhất 5 tuần hay 35 ngày, đối với retinoid đường bôi chưa có khuyến cáo cụ thể nên có thể áp dụng tương tự retinoid đường uống. Không chỉ riêng retinoid, bạn cần cẩn trọng khi sử dụng bất kì sản phẩm nào trong thời gian mang thai và tham khảo ý kiến Bác sĩ Da liễu để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.
Tài liệu tham khảo
- Jajoria H, Mysore V. “Washout Period for Pregnancy Post Isotretinoin Therapy“. Indian Dermatol Online J. 2020 Mar 9;11(2):239-242. doi: 10.4103/idoj.IDOJ_101_19. PMID: 32477989; PMCID: PMC7247620
- “What are the risks of using retinol during pregnancy?“. Healthline
- “Is Glycolic Acid Safe During Pregnancy?“. Healthline
- Putra IB, Jusuf NK, Dewi NK. “Skin Changes and Safety Profile of Topical Products During Pregnancy“. J Clin Aesthet Dermatol. 2022 Feb;15(2):49-57. PMID: 35309882; PMCID: PMC8884185
- Bozzo P, Chua-Gocheco A, Einarson A. “Safety of skin care products during pregnancy“. Can Fam Physician. 2011 Jun;57(6):665-7. PMID: 21673209; PMCID: PMC3114665
Bài viết này có hữu ích không?
Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết
