3 sai lầm khi sử dụng vitamin C

Vitamin C (acid ascorbic) là chất chống oxy hóa có nhiều nhất trên da người. Tuy nhiên, con người không thể tự tổng hợp được vitamin C mà chỉ có thể bổ sung qua thức ăn hoặc các loại thuốc, thực phẩm chức năng hay các chế phẩm bôi ngoài da.

Bổ sung liều cao vitamin C qua đường uống không mang đến nhiều tác động lên da vì chỉ có lượng rất nhỏ vitamin C đến được da và phát huy tác dụng trên da. Do đó, dạng bào chế thường dùng của vitamin C trong các sản phẩm chăm sóc da là dạng serum hoặc kem dưỡng với tác động tại chỗ.

Sản phẩm chứa vitamin C rất phổ biến trên thị trường với nhiều loại nồng độ, hoạt chất khác nhau nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về cách lựa chọn loại phù hợp với từng tình trạng da dẫn đến một số sai lầm khi sử dụng. Hãy cùng Doctor Acnes tìm hiểu về chủ đề lựa chọn và sử dụng sản phẩm chứa vitamin C trong bài viết dưới đây.

Công dụng của vitamin C khi dùng trong da liễu

Vitamin C không chỉ là một trong các vitamin thiết yếu, đóng vai trò quan trọng trong các phản ứng sinh hóa trong cơ thể mà còn là thành phần thường gặp trong các sản phẩm chăm sóc da vì có rất nhiều công dụng khi dùng trong da liễu như sau.

Quang bảo vệ và chống oxy hóa

Vai trò quang bảo vệ của vitamin C trên da là thông qua tác động chống oxy hóa. Khi da tiếp xúc với tia UV sẽ sinh ra các gốc tự do chứa oxy (ROS), các gốc tự do này sẽ tạo các chuỗi phản ứng làm phá hủy tế bào, phá hủy collagen và làm lão hóa da.

Lúc này vitamin C có mặt trên da sẽ trung hòa các gốc tự do này làm giảm các tác động có hại trên. Vì vậy việc tiếp xúc với tia UV cũng sẽ làm giảm lượng vitamin C có trên da.

Vitamin C có hiệu quả chống lại tác động của cả UVB (290-320nm) và UVA (320-400nm). Có thể kết hợp việc sử dụng vitamin C cùng kem chống nắng hoặc kết hợp với vitamin E sẽ giúp tăng hiệu quả bảo vệ cho da trước ánh nắng mặt trời. 

Tổng hợp collagen

Vitamin C đóng vai trò cofactor cho các enzyme prolyl và lysyl hydroxylase, là các enzyme chịu trách nhiệm ổn định và tạo liên kết chéo các phân tử collagen. 

Làm mờ thâm

Một tác nhân trị thâm thường nằm 1 trong 2 nhóm cơ chế gây độc cho melanocyte hoặc là gây cản trở một hay nhiều bước trong quá trình tổng hợp melanin. Vitamin C là tác nhân làm giảm mờ thâm thuộc nhóm ức chế quá trình tổng hợp melanin.

Vitamin C tương tác với ion đồng tại vị trí tác động của enzyme tyrosinase và làm bất hoạt enzyme này, từ đó làm giảm sự hình thành melanin giúp làm mờ thâm. Nhìn chung vitamin C có hiệu quả trong việc giảm tổng hợp melanin, hiệu quả trên lâm sàng của vitamin C có phần kém hơn các sản phẩm chứa hydroquinone.

Các dạng vitamin C dùng cho các sản phẩm dùng ngoài

Vitamin C có mặt trên thị trường dưới nhiều dạng bào chế khác nhau như kem dưỡng, serum ở nhiều nồng độ khác nhau và ở dưới các dạng vitamin C khác nhau. Sau đây là một số dạng vitamin C thường được sử dụng.

L-ascorbic acid (LAA)

Đây là dạng vitamin C có hoạt tính mạnh nhất và được sử dụng nhiều nhất. Serum chứa LAA thường trong suốt và dần chuyển sang màu vàng khi tiếp xúc với ánh sáng do bị oxi hóa tạo ra DHA (dehydroascorbic acid). Độ ổn định của vitamin C trong serum được kiểm soát bằng cách duy trì pH dưới 3,5; ở ngưỡng pH này vitamin C sẽ ở dạng tự do không phân ly ion và ở dạng này vitamin C được hấp thu qua da một cách dễ dàng. 

Tác dụng của serum vitamin C tăng dần theo nồng độ, tuy nhiên nồng độ tối đa có thể sử dụng là 20% do vừa không tăng hiệu quả đáng kể vừa gây kích ứng khi dùng nồng độ cao hơn. Các sản phẩm chứa vitamin C trên thị trường thường có nồng độ 10-20%.

Dẫn xuất của vitamin C

Để tăng độ bền của vitamin C, một số hoạt chất dẫn xuất vitamin C dạng ester hóa hoặc dạng muối được sử dụng. Các dẫn xuất này không cần pH thấp để ổn định như LAA nên sẽ giảm tính kích ứng cho làn da nhạy cảm. Những hoạt chất này thường có mặt trong một số loại kem bôi da. Tuy nhiên, không phải sản phẩm nào chứa dẫn xuất của vitamin C cũng có hiệu quả, có thể là do lượng hoạt chất thấm qua lớp biểu bì không đủ để có tác dụng hoặc dẫn xuất không chuyển hóa thành dạng vitamin C có hoạt tính trên da. 

Một số dẫn chất của vitamin C có mặt trong các chế phẩm chăm sóc da tiêu biểu như ascorbyl-6-palmitate, magnesium ascorbyl phosphate (MAP), sodium ascorbyl phosphate (SAP), disodium isostearyl 2-0 l-ascorbyl phosphate (VCP-IS-Na), tetrahexyldecyl ascorbate (THD), ascorbyl glucoside; trong đó thường gặp nhất là ascorbyl-6-palmitate và magnesium ascorbyl phosphate (MAP) với tính bền vững cao và hoạt tính chống oxy hóa, tăng sinh collagen đã được chứng minh.

3 sai lầm khi sử dụng vitamin C

Vitamin C là hoạt chất tương đối an toàn, ít gây tác dụng phụ. Tuy nhiên, nếu không hiểu rõ đặc tính của vitamin C có thể dẫn đến một số sai lầm khi sử dụng. Cụ thể như sau.

Vội vàng dùng vitamin C khi đang điều trị mụn

Vitamin C là một acid yếu tương tự như các hydroxy acid khác dùng trong da liễu như AHA, BHA. Do đó vitamin C cũng có tác động tẩy lớp tế bào chết cho da. Nhờ đặc tính kháng viêm, vitamin C có thể giúp giảm sưng và đỏ cho da mụn. Hiện tại chưa có nghiên cứu nào chứng minh việc bùng mụn có thể gây ra bởi vitamin C. Tuy nhiên khi bị mụn bệnh nhân nên tập trung vào việc điều trị mụn, việc chăm sóc da bằng serum vitamin C lúc này không phải là ưu tiên hàng đầu. 

Nếu bệnh nhân đang bị mụn nặng, làn da đang bị tổn thương do mụn, kèm theo cơ địa da nhạy cảm mà sử dụng serum C chứa acid ascorbic nồng độ cao (20%) sẽ tăng nguy cơ gây kích ứng da, làm trầm trọng tổn thương hiện có trên da và có thể làm tình trạng mụn trở nên tồi tệ hơn. Sau khi điều trị mụn thành công, làn da trở về trạng thái khỏe mạnh như lúc ban đầu, khi đó lộ trình chăm sóc da bằng serum vitamin C có thể được áp dụng trở lại mà không còn lo ngại về nguy cơ kích ứng.

Sử dụng serum có nồng độ không phù hợp với da 

Vitamin C có thể tồn tại ở nhiều dạng khác nhau trong serum, trong đó acid ascorbic là dạng có hoạt tính mạnh nhất với nồng độ tối đa khuyên dùng là 20%. Với acid ascorbic, nồng độ càng cao, hiệu quả càng lớn tuy nhiên ở nồng độ trên 20% hiệu quả thu được sẽ không bằng nguy cơ gây kích ứng, rát da đi kèm. Do đó khi chăm sóc da bằng serum vitamin C nên tìm hiểu và chọn loại serum có nồng độ phù hợp với tình trạng làn da của mình. 

Nếu da khỏe mạnh, serum vitamin C nồng độ 20% có thể được chọn vì hiệu quả cao của nó mang lại. Nếu làn da nhạy cảm hơn, nên ưu tiên sử dụng serum C ở nồng độ thấp hơn (khoảng 10% trở xuống) hoặc sử dụng các sản phẩm chứa dẫn xuất của vitamin C như magnesium ascorbyl phosphate (MAP), sodium ascorbyl phosphate (SAP)… sẽ giúp giảm tác động kích ứng lên làn da nhạy cảm nhưng thời gian để có hiệu quả sẽ kéo dài hơn.

Bảo quản không đúng cách

Vitamin C là một chất chống oxy hóa kém bền, nhạy với ánh sáng, nhiệt độ. Dưới tác động của ánh sáng, nhiệt độ, vitamin C sẽ chuyển hóa thành dạng oxy hóa có màu vàng. Vì thế nếu để chai serum C tiếp xúc với ánh nắng, dung dịch trong suốt của serum sẽ dần biến sang màu vàng sau vài ngày, khi đó hoạt tính của serum sẽ không còn được như ban đầu.

Do đó phải đặc biệt lưu ý: serum vitamin C phải được đóng trong lọ thủy tinh màu nâu kín tránh ánh sáng, nên sử dụng airless pump để ngăn oxy tiếp xúc với serum và nên bảo quản trong tủ lạnh.

Vitamin C thường dùng trong da liễu với các tác dụng chống oxy hóa, quang bảo vệ, tăng tổng hợp collagen và làm mờ thâm. Vitamin C có mặt trên thị trường dưới dạng kem dưỡng, serum với các nồng độ cũng như dạng dẫn xuất khác nhau trong đó acid ascorbic là chất có tác dụng mạnh nhất.

Khi sử dụng vitamin C thường mắc phải một số sai lầm như vội vàng dùng serum vitamin C khi đang điều trị mụn, sai lầm khi bảo quản cũng như chọn lựa sản phẩm chưa phù hợp với làn da của mình.

Để hạn chế các sai lầm đó, nên thăm khám ở Phòng khám chuyên khoa Da liễu để xác định độ khỏe của làn da và được các Bác sĩ tư vấn chọn sản phẩm chứa vitamin C phù hợp, hướng dẫn cách sử dụng cũng như bảo quản sản phẩm chứa vitamin C đúng cách.

Tài liệu tham khảo

1. Pumori Saokar Telang. “Vitamin C in dermatology” Indian Dermatol Online J, 4(2):143-6
2. Al-Niaimi F, Chiang NYZ. “Topical Vitamin C and the Skin: Mechanisms of Action and Clinical Applications“. J Clin Aesthet Dermatol. 2017 Jul; 10(7): 14–17
3. Klock J, Ikeno H, Ohmori K, Nishikawa T, Vollhardt J, Schehlmann V. “Sodium ascorbyl phosphate shows in vitro and in vivo efficacy in the prevention and treatment of acne vulgaris“. Int J Cosmet Sci. 2005 Jun; 27(3): 171-6