Kháng sinh là một trong những phát minh quan trọng nhất trong y học, giúp điều trị các bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn gây ra. Tuy nhiên, việc sử dụng kháng sinh cũng có thể dẫn đến một số tác dụng phụ không mong muốn, trong đó có tình trạng nổi mụn. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguyên nhân và cách xử lý khi gặp phải tình trạng này.
Nguyên nhân uống kháng sinh bị nổi mụn
Việc uống kháng sinh có thể dẫn đến mụn vì nhiều nguyên nhân phức tạp liên quan đến sự thay đổi của nội tiết tố cũng như hệ vi sinh trên da và trong cơ thể:
- Rối loạn hệ vi sinh trên da
Da là một hệ sinh thái phức tạp, chứa hàng nghìn vi khuẩn khác nhau, bao gồm cả những loại có lợi giúp duy trì sự cân bằng của hệ vi sinh trên da và bảo vệ da khỏi sự xâm nhập của các vi khuẩn có hại. Kháng sinh khi vào cơ thể, ngoài việc tiêu diệt các vi khuẩn gây bệnh, còn vô tình làm giảm số lượng vi khuẩn có lợi.
Việc suy giảm này khiến cho hàng rào bảo vệ tự nhiên của da bị yếu đi, làm da trở nên dễ bị vi khuẩn gây mụn như Cutibacterium acnes xâm nhập và phát triển mạnh. Kết quả là da dễ bị kích ứng, viêm nhiễm và hình thành mụn.
- Giảm lợi khuẩn đường ruột
Tương tự như trên da, hệ vi sinh vật trong đường ruột cũng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tổng thể, bao gồm cả sức khỏe da. Khi kháng sinh được sử dụng, các vi khuẩn có lợi trong đường ruột bị tiêu diệt, dẫn đến sự mất cân bằng vi sinh vật đường ruột.
Hậu quả của sự mất cân bằng này là hệ tiêu hóa bị rối loạn, ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dinh dưỡng và tăng cường quá trình viêm trong cơ thể. Khi hệ vi sinh trong đường ruột bị mất cân bằng, có thể làm suy giảm khả năng điều hòa viêm và miễn dịch, từ đó làm da trở nên nhạy cảm hơn và dễ nổi mụn.
- Phản ứng dị ứng hoặc quá mẫn
Mỗi người có cơ địa khác nhau và vì vậy, một số người có thể nhạy cảm hoặc dị ứng với thành phần của kháng sinh. Phản ứng dị ứng này có thể biểu hiện qua việc nổi mụn, phát ban hoặc các vấn đề da liễu khác.
- Thay đổi nội tiết tố
Một số kháng sinh có thể gây ra sự thay đổi về hormone trong cơ thể, đặc biệt là ở phụ nữ. Các hormone như estrogen và testosterone có ảnh hưởng lớn đến việc tiết dầu trên da.
Khi kháng sinh gây mất cân bằng hormone, da có thể tiết ra nhiều dầu hơn, dẫn đến tình trạng da nhờn và tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn gây mụn phát triển.
Viêm nang lông cũng là một tình trạng có thể xảy ra khi sử dụng kháng sinh. Các nang lông bị viêm, thường do vi khuẩn hoặc nấm xâm nhập do sự suy yếu hàng rào bảo vệ tự nhiên của da khi sử dụng kháng sinh đã được đề cập trước đó, biểu hiện dưới dạng các nốt đỏ nhỏ, giống như mụn.
Tuy nhiên, viêm nang lông khác với mụn trứng cá vì nó tập trung vào nang lông bị viêm và thường không liên quan trực tiếp đến bít tắc tuyến bã nhờn như mụn trứng cá.
- Phát ban dạng mụn trứng cá do thuốc
Đây là một tình trạng khá phổ biến khi sử dụng kháng sinh và các loại thuốc khác. Phát ban dạng mụn trứng cá do thuốc có thể biểu hiện dưới dạng các nốt mụn nhỏ, đỏ, xuất hiện đột ngột, không giới hạn ở các vùng mặt, ngực, lưng mà còn ở những khu vực ít khi gặp mụn trứng cá như cánh tay, chân hoặc thân mình.
Tuy nhiên, phát ban này không phải là mụn trứng cá thật sự, mà là một dạng phản ứng viêm da do tác động của thuốc và không để lại sẹo hoặc nhân mụn như mụn trứng cá thật sự.
Các loại mụn thường gặp khi sử dụng kháng sinh
Khi sử dụng kháng sinh, người bệnh có thể gặp phải các loại mụn khác nhau và các loại mụn này thường được phân loại dựa trên đặc điểm và mức độ viêm:
Mụn đầu đen: hình thành khi lỗ chân lông bị tắc nghẽn bởi bã nhờn và tế bào chết. Đầu mụn mở ra tiếp xúc với không khí, làm oxy hóa bã nhờn, tạo màu đen đặc trưng.
Mụn đầu trắng: tương tự mụn đầu đen nhưng đầu mụn không tiếp xúc với không khí, khiến nhân mụn giữ màu trắng hoặc vàng nhạt.
- Mụn viêm
Mụn sẩn: các nốt mụn đỏ, nhỏ, nhô lên bề mặt da nhưng không chứa mủ. Đây là dạng mụn nhẹ nhưng thường gặp do viêm nang lông hoặc tác dụng phụ của kháng sinh.
Mụn mủ: các nốt sưng có chứa mủ trắng hoặc vàng ở trung tâm, thường gây đau khi chạm vào. Mụn mủ thường xuất hiện do viêm nhiễm sâu hơn.
Mụn bọc: dạng mụn lớn, cứng, nằm sâu dưới da và có thể gây sẹo nếu không được điều trị kịp thời.
Mụn nang: mụn nặng nhất, hình thành dưới da với các nang chứa dịch mủ và nguy cơ để lại sẹo cao, cần điều trị y khoa.
- Viêm nang lông
Viêm nang lông chủ yếu gây ra các nốt mụn sẩn hoặc mụn mủ nhỏ quanh nang lông, do vi khuẩn hoặc nấm. Loại viêm này thường xuất hiện ở các vùng có lông và có thể dễ bị nhầm với mụn trứng cá.
- Phát ban dạng mụn
Phát ban dạng mụn thường gây ra các mụn sẩn hoặc mụn mủ xuất hiện đồng nhất và đột ngột, liên quan đến tác dụng phụ của thuốc hoặc do rối loạn nội tiết.
Những tình trạng này có thể có biểu hiện tương đồng, nhưng cần phân biệt kỹ để có phương pháp điều trị phù hợp, tránh biến chứng và sẹo.
Cách xử lý khi bị nổi mụn do uống kháng sinh
Khi gặp phải tình trạng nổi mụn nghi do uống kháng sinh, có thể áp dụng các biện pháp sau để cải thiện tình trạng da:
Chăm sóc da đúng cách
- Sử dụng các sản phẩm làm sạch da nhẹ nhàng: chọn sản phẩm không chứa cồn, hương liệu và phù hợp với da mụn để loại bỏ bã nhờn và tế bào chết mà không gây kích ứng.
- Tránh mỹ phẩm gây bít tắc lỗ chân lông: sử dụng mỹ phẩm không chứa dầu (oil-free) và không gây mụn (non-comedogenic).
- Hạn chế chạm tay lên mặt: hạn chế mang vi khuẩn và dầu từ tay lên mặt, từ đó ngăn chặn nguy cơ lây lan vi khuẩn và làm tình trạng mụn nặng hơn.
Bổ sung lợi khuẩn
- Ăn sữa chua và thực phẩm chứa probiotic: một số nghiên cứu cho thấy việc bổ sung probiotic có thể giúp cân bằng lại hệ vi sinh vật trong cơ thể, cải thiện hệ miễn dịch, từ đó cải thiện tình trạng da.
- Sử dụng thực phẩm chức năng chứa lợi khuẩn: tham khảo ý kiến Bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi sử dụng.
Dinh dưỡng và lối sống lành mạnh
- Uống đủ nước: uống đủ nước giúp thận hoạt động hiệu quả hơn trong việc lọc và thải các độc tố sinh ra trong quá trình sử dụng kháng sinh. Nước cũng giúp duy trì độ ẩm và cân bằng nước cho da, từ đó giảm bớt tình trạng nổi mụn do sử dụng kháng sinh. Mặc dù không trực tiếp chữa mụn, nhưng nước hỗ trợ sức khỏe da tổng thể và quá trình hồi phục.
- Ăn nhiều rau xanh và trái cây: cung cấp vitamin và khoáng chất cần thiết cho da.
- Hạn chế đường, thực phẩm làm từ sữa bò và thức ăn nhanh: những thực phẩm này có thể làm tăng viêm nhiễm và kích thích tuyến bã nhờn hoạt động mạnh hơn.
- Tập thể dục đều đặn: cải thiện tuần hoàn máu và giảm căng thẳng, góp phần cải thiện sức khỏe da.
Không tự ý ngưng thuốc
Mụn trứng cá còn có thể do nhiều nguyên nhân khác, việc ngưng sử dụng kháng sinh đột ngột có thể làm giảm hiệu quả điều trị và gây kháng thuốc.
Thăm khám và điều trị với Bác sĩ
Ngoài những biện pháp hỗ trợ tại nhà, việc thăm khám và điều trị với Bác sĩ Da liễu là điều quan trọng nhất cần làm khi bị nổi mụn nghi do uống kháng sinh. Bác sĩ sẽ đánh giá chính xác tình trạng da, nguyên nhân gây mụn và đề xuất phương pháp điều trị phù hợp nhất. Các biện pháp điều trị có thể kể đến bao gồm:
- Thuốc bôi tại chỗ: các sản phẩm chăm sóc da có chứa thành phần trị mụn như benzoyl peroxide, salicylic acid hoặc retinoid có thể giúp cải thiện tình trạng mụn gây ra do kháng sinh.
- Thuốc uống: trong một số trường hợp, Bác sĩ có thể kê đơn thuốc uống nhằm tác động lên cơ chế gây mụn, giảm tiết bã nhờn, điều chỉnh nội tiết tố hoặc giảm viêm. Thuốc kháng nấm có thể được kê đơn nếu Bác sĩ nghi ngờ có tình trạng viêm nang lông do nấm.
- Liệu trình công nghệ cao: các phương pháp laser, ánh sáng xanh, ánh sáng đỏ hoặc liệu pháp quang động sử dụng ALA có thể được áp dụng để tiêu diệt vi khuẩn gây mụn, giảm viêm và thúc đẩy quá trình tái tạo da mà không cần sử dụng thuốc. Những liệu pháp này thường mang lại hiệu quả nhanh chóng và giảm nguy cơ để lại sẹo.
Nổi mụn khi sử dụng kháng sinh là hiện tượng phổ biến nhưng có thể kiểm soát được nếu chăm sóc da đúng cách và tham khảo ý kiến Bác sĩ. Đừng quên rằng lợi ích điều trị của kháng sinh thường vượt trội hơn sự khó chịu do mụn. Nếu gặp phải tình trạng nổi mụn khi dùng kháng sinh, đừng ngần ngại liên hệ với Doctor Acnes để được tư vấn và hỗ trợ điều trị kịp thời!
Tài liệu tham khảo
- “Acneiform Eruptions“. NIH
- “The microbiome in dermatology“. Clinics in Dermatology
- “The effect of probiotics on immune regulation, acne, and photoaging“. International Journal of Women’s Dermatology
- “Dermatology essentials (2nd ed.)“. Elsevier
- Văn Thế Trung và Tập thể Y Bác sĩ Bộ môn Da liễu, Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh. 2020. “Bệnh Da liễu thường gặp”. Nhà xuất bản Y Học
Bài viết này có hữu ích không?
Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết
