Tretinoin có thoa lâu dài được không?

Tretinoin, hay acid retinoic, là một loại thuốc thoa rất quen thuộc trong da liễu, được sử dụng để điều trị nhiều bệnh lý da, trong đó phổ biến nhất là mụn trứng cá, trẻ hoá da, nám, tăng sắc tố, cũng như tăng hiệu quả điều trị sẹo rỗ. Và như chúng ta đã biết, đối với một số vấn đề da như mụn trứng cá, việc thoa tretinoin đòi hỏi một thời gian dài, cũng như là cần thoa duy trì sau khi đã kiểm soát được tình trạng mụn ban đầu nhằm mục đích ngăn ngừa mụn tái phát. Vậy chúng ta có thể thoa tretinoin lâu dài được hay không? Bài viết sau đây chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về vấn đề này.

Tretinoin và ứng dụng trong điều trị bệnh lý da

Retinoid thoa tại chỗ đã được ứng dụng từ lâu trong điều trị các bệnh lý da liễu. Trong đó tretinoin là retinoid bôi ngoài da đầu tiên được sử dụng. Tretinoin được chỉ định trong rất nhiều bệnh lý da liễu như mụn trứng cá, lão hóa do ánh sáng, dày sừng nang lông, tăng sắc tố (thâm mụn, nám, sạm da)… Tretinoin có nhiều công thức khác nhau như cream, gel… ở nhiều nồng độ khác nhau như 0.025%, 0.05% và 0.1%.

Ngoài dạng đơn chất, tretinoin cũng đã được bào chế dưới dạng sản phẩm kết hợp với các loại kháng sinh như erythromycin, clindamycin để điều trị mụn trứng cá.

Tác dụng của tretinoin trên da

Tại lớp thượng bì: retinoid giúp giảm sừng hóa, tiêu nhân mụn, giảm melanosome, giảm melanin…

Tại lớp trung bì: retinoid giúp tăng sinh nguyên bào sợi, tăng sản sinh collagen, cải thiện tuần hoàn, tăng sinh mạch máu…

Tác dụng phụ hay gặp khi thoa tretinoin

Tác dụng phụ phổ biến nhất khi thoa tretinoin tại chỗ là kích ứng da với các biểu hiện như nổi mẩn đỏ, rát, châm chích, da khô, bong tróc. Phản ứng này thường chỉ là tạm thời nhưng gây khó chịu cho nhiều bệnh nhân, phản ứng kích ứng có xu hướng đạt đỉnh điểm trong tháng đầu điều trị và giảm dần sau đó. Để hạn chế hiện tượng kích ứng nên bắt đầu thoa tretinoin với tần suất thấp, nồng độ thấp trước và thoa kèm với kem dưỡng ẩm.

Thoa tretinoin trong thời gian dài có ảnh hưởng gì đến sức khỏe hay không? Tretinoin có được hấp thu toàn thân hay không?

Sự hấp thu tretinoin toàn thân khi bôi tại chỗ là không đáng kể và nồng độ acid retinoic nội sinh trong máu không tăng khi bôi tretinoin 0.025% hai lần mỗi ngày cho hơn 40% diện tích cơ thể trong vòng 1 tháng.

Các nghiên cứu cho thấy việc sử dụng tretinoin tại chỗ có kiểm soát ở liều dùng để điều trị mụn trứng cá (2g gel 0.025% bôi hàng ngày ở mặt, cổ và phần trên của ngực trong 14 ngày) không ảnh hưởng đến nồng độ retinoid nội sinh trong huyết tương.

Vì vậy, chúng ta hoàn toàn có thể thoa tretinoin lâu dài mà không sợ thuốc sẽ bị hấp thu toàn thân gây ảnh hưởng đến sức khoẻ. Tuy nhiên, do khả năng hoạt động rất mạnh và nguy cơ kích ứng da, tretinoin có thể được giảm liều hoặc thay thế bởi các hoạt chất khác cùng nhóm khi chuyển sang giai đoạn điều trị duy trì. Đây là hình thức hạ bậc điều trị khi các vấn đề của da đã được giải quyết một cách tương đối.

Phụ nữ có thai và cho con bú có thoa tretinoin được không?

Việc tiếp xúc với retinoid toàn thân đã được xác định là nguyên nhân gây tử vong phôi thai, dị tật bẩm sinh, nên có thể lo ngại về khả năng gây quái thai khi sử dụng retinoid tại chỗ trong thời gian dài.

Nhiều nghiên cứu cho thấy không có nguy cơ dị tật bẩm sinh ở trẻ sinh ra từ những bà mẹ thoa tretinoin tại chỗ khi mang thai. Do đó, không có bằng chứng nào về khả năng gây quái thai của tretinoin tại chỗ ở người.

Tuy nhiên, dù chưa có bằng chứng gây dị tật thai nhi khi thoa tretinoin và tretinoin cũng không được hấp thu toàn thân khi thoa lâu dài, nhưng tretinoin thoa tại chỗ được khuyến cáo chống chỉ định với phụ nữ mang thai và cho con bú. Vì vậy, tretinoin nên tránh sử dụng ở phụ nữ mang thai và cho con bú.

Tretinoin thoa tại chỗ đã được sử dụng từ lâu và rất phổ biến để điều trị nhiều bệnh lý da khác nhau. Việc thoa tretinoin trong thời gian dài được chứng minh là an toàn, hoàn toàn không ảnh hưởng đến sức khoẻ bởi vì tretinoin sẽ không được hấp thu toàn thân khi thoa lâu dài. Tuy nhiên, tretinoin nói riêng và nhóm retinoid nói chung là chống chỉ định với phụ nữ mang thai và cho con bú, vì vậy cần tránh thoa tretinoin ở phụ nữ mang thai và cho con bú. Ngoài ra, tretinoin là loại thuốc thoa cần được chỉ định đúng và rất dễ kích ứng nên cần được thăm khám bởi Bác sĩ Da liễu để được chỉ định đúng và sử dụng tretinoin đúng cách.

Tài liệu tham khảo

1. Melika Motamedi, Ahmad Chehade, Ravina Sanghera, Parbeer Grewal. “A Clinician’s Guide to Topical Retinoids“. J Cutan Med Surg . 2022 Jan-Feb;26(1):71-78. doi: 10.1177/12034754211035091. Epub 2021 Jul 22
2. SEWON KANG. “Fitzpatrick’s Dermatology 9th”. 2019
3. Jean L. Bolognia. “Dermatology 4th”. 2018