Mụn tuổi dậy thì – Nguyên nhân và cách điều trị chuẩn y khoa

Mụn trứng cá là vấn đề da liễu rất phổ biến ở lứa tuổi dậy thì. Các thống kê cho thấy 85% các bạn tuổi teen gặp phải vấn đề da liễu này. Mặc dù mụn không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe nhưng nó ảnh hưởng rất nhiều đến sự tự tin, đặc biệt là ở giai đoạn tâm lý nhạy cảm như tuổi teen. Bài viết sau đây sẽ cung cấp các thông tin nhằm giúp mọi người hiểu rõ hơn về mụn trứng cá ở tuổi dậy thì cũng như cách điều trị hiệu quả để “xóa tan” sự tự ti của các chàng trai, cô gái nhé!

Vì sao tuổi dậy thì thường bị mụn trứng cá

Có một thực tế là hầu như tất cả thanh thiếu niên đều bị mụn trứng cá ở giai đoạn dậy thì. Mụn trứng cá phổ biến đến mức nó được coi là một phần bình thường trong quá trình phát triển từ một đứa trẻ thành một người lớn. Cụ thể khi search từ khóa “mụn trứng cá ở tuổi dậy thì” thì ngay lập tức Google cho ra hơn 1 triệu kết quả, khiến ta không thể nào phủ nhận mức độ phổ biến của nó.

Mụn trứng cá thường xuất hiện ở độ tuổi 14-15 và giảm dần khi đến tuổi 20. Tuy nhiên, cũng có một số trường hợp mụn tiếp tục kéo dài đến độ tuổi 40 thậm chí 50. Mụn ở tuổi dậy thì thường xảy ra ở vùng mặt nhưng cũng có khi xuất hiện ở cổ, vai, lưng hay ngực. Hình thái của mụn cũng rất đa dạng ở từng cá thể, từ mụn không viêm bao gồm mụn đầu trắng, mụn đầu đen cho đến mụn viêm bao gồm mụn sẩn, mụn mủ và mụn bọc.

Mụn được xem là một dạng bệnh viêm đa yếu tố xảy ra tại các nang lông của da. Các yếu tố góp phần cho sự hình thành và phát triển mụn bao gồm: sự gia tăng keratin hóa tại nang lông, gia tăng số lượng vi khuẩn C. acnes, tăng sản xuất bã nhờn và các phản ứng viêm phức tạp liên quan đến cả miễn dịch bẩm sinh và mắc phải.

Trong độ tuổi dậy thì, cả nam và nữ đều có sự gia tăng nồng độ androgen (là một loại nội tiết tố sinh dục nam) trong máu. Nội tiết tố này kích thích tuyến bã nhờn tiết nhiều dầu vào các lỗ chân lông đồng thời làm nang lông dày lên gây bít tắc, đặc biệt tại vùng mặt, lưng, ngực và cổ là nơi tập trung nhiều tuyến bã nhờn thì tình trạng bít tắc còn nặng nề hơn tạo thành mụn đầu trắng và mụn đầu đen.

C. acnes là vi khuẩn kị khí và thường trú trong hệ vi sinh của da, khi lỗ chân lông bị bít tắc sẽ là môi trường kị khí hoàn hảo cho C. acnes sinh sôi, phân hủy bã nhờn thành các triglyceride là yếu tố kích thích sự gia tăng phản ứng viêm tại chỗ gây nên mụn sẩn, mụn mủ và mụn bọc,.

Có thể nói, sự gia tăng nồng độ nội tiết tố sinh dục nam androgen là nguyên nhân chủ yếu ảnh hưởng đến cơ chế bệnh sinh của mụn ở độ tuổi dậy thì. Xét về giới, một nghiên cứu cộng đồng được thực hiện tại Singapore cho thấy, mụn tuổi dậy thì xảy ra phổ biến hơn ở các bạn nam với tỉ lệ là 61% và tình trạng mụn cũng thường nặng nề hơn.

Bên cạnh cơ chế sinh mụn thông qua androgen, các nghiên cứu khoa học cũng đã tìm ra một số yếu tố góp phần đến sự bùng phát mụn ở lứa tuổi dậy thì bao gồm:

• Yếu tố di truyền.
• Lạm dụng mỹ phẩm, làm sạch da không đúng cách.
• Sử dụng mỹ phẩm có thành phần gây bít lỗ chân lông như dầu, chất bảo quản paraben.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: ăn nhiều đường, dầu mỡ, bơ, ít rau xanh và trái cây, uống ít nước.
• Căng thẳng trong học tập, áp lực thi cử làm tuyến nhờn tiết nhiều dầu hơn.
• Đeo balô thường xuyên hay mặc quần áo quá chật làm tăng nguy cơ bị mụn ở lưng và ngực.

Phân loại mụn ở tuổi dậy thì

Các nhà lâm sàng chia mụn ra thành 2 nhóm chính đó là mụn không do viêm và mụn do viêm.

Mụn không do viêm bao gồm mụn đầu đen và mụn đầu trắng:

• Mụn đầu đen: hình thành do lỗ chân lông bị bít tắc do sự kết hợp của bã nhờn và tế bào da chết. Phần trên cùng của lỗ chân lông vẫn mở nên các tế bào da chết và xác vi khuẩn phản ứng với oxy trong không khí tạo nên màu đen của đầu mụn mà chúng ta nhìn thấy.
• Mụn đầu trắng: hình thành khi lỗ chân lông bị tắc nghẽn bởi bã nhờn và tế bào da chết nhưng không giống như mụn đầu đen, đỉnh lỗ chân lông của mụn đầu trắng đóng lại làm mụn giống như một vết sưng nhỏ nhô ra khỏi da. Do lỗ chân lông bị đóng lại nên việc điều trị mụn đầu trắng cũng khó khăn hơn.

Mụn do viêm là khi vi khuẩn sinh mụn C. acnes  gây nhiễm trùng sâu bên dưới bề mặt da tạo thành những loại mụn như:

• Mụn sần: hình thành khi tình trạng viêm làm phá vỡ vách xung quanh lỗ chân lông. Khi chạm vào khu vực da có mụn sần, cảm giác lỗ chân lông bị cứng, da vùng này thường có màu hồng.
• Mụn mủ: hình thành khi vi khuẩn gây tình trạng viêm làm vách xung quanh lỗ chân lông bị phá vỡ. Nhưng khác với mụn sần, mụn mủ thường có đầu màu vàng hoặc trắng, bên trong chứa đầu mủ.
• Mụn bọc: được hình thành khi nang lông bị vỡ ở dưới đáy và đẩy mụn lên bề mặt da. Đặc điểm của mụn này là sưng, đỏ, kích thước lớn, sờ vào thấy đau.
• Mụn dạng nang: có thể phát triển khi lỗ chân lông bị tắc bởi sự kết hợp của vi khuẩn, bã nhờn và tế bào chết. Phản ứng viêm gây tổn thương sâu dưới bề mặt da. Đây là dạng mụn có kích thước lớn nhất, chứa đầy mủ, rất dễ để lại sẹo.

Các phương pháp điều trị mụn trứng cá hiệu quả tại Phòng khám Doctor Acnes

Theo các chuyên gia, điều trị mụn cho lứa tuổi này nên bắt đầu càng sớm càng tốt để hạn chế nguy cơ hình thành sẹo mụn cũng như những ảnh hưởng về mặt tâm lý do mụn. Điều trị mụn tuổi dậy thì nhắm đến 3 mục tiêu: giảm các tổn thương không viêm để hạn chế việc biến đổi chúng thành tổn thương viêm, cải thiện các tổn thương viêm hiện hữu và giảm số lượng vi khuẩn C. acnes. Việc điều trị cũng phải được cá thể hóa cho từng bệnh nhân, cho từng loại mụn cũng như độ nặng nhẹ của mụn.

Điều trị mụn trứng cá bằng phương pháp dùng thuốc

Mụn mức độ nhẹ: các chế phẩm bôi ngoài da là lựa chọn hàng đầu cho trường hợp mụn mức độ nhẹ với mục tiêu chính là giảm hình thành các tổn thương mới. Tác dụng của các thuốc bôi ngoài da thường chậm và cần sử dụng duy trì theo khuyến cáo để giảm tái phát mụn.

Mụn mức độ trung bình: kháng sinh đường uống được xem là điều trị tiêu chuẩn cho trường hợp mụn trung bình hoặc trong những trường hợp mụn nhẹ đã phối hợp 2 hoạt chất bôi ngoài da mà vẫn chưa đạt hiệu quả điều trị.

Các kháng sinh đường uống đã chứng minh giúp giảm số lượng C. acnes thông qua tác động lên sự tăng trưởng và chuyển hóa của chúng. Ngoài ra, các kháng sinh cũng có tác dụng kháng viêm nhờ ức chế cytokine gây viêm, ức chế chức năng đại thực bào và hóa ứng động bạch cầu trung tính. Các kháng sinh đường uống sử dụng phổ biến là kháng sinh nhóm tetracycline và kháng sinh nhóm macrolide vì có nhiều bằng chứng trong kiểm soát mụn viêm.

Mụn mức độ nặng: bệnh nhân mụn nặng không điều trị thành công với liệu pháp thuốc bôi ngoài da và kháng sinh đường uống có thể cân nhắc điều trị với isotretinoin đường uống. Isotretinoin là một retinoid sử dụng đường uống và là điều trị tác động lên cả 4 cơ chế bệnh sinh của mụn. Isotretinoin cũng là điều trị duy nhất mang lại hiệu quả sạch mụn kéo dài.

Vì là chất thân dầu nên isotretinoin tăng hấp thu khi uống cùng với bữa ăn. Liều dùng isotretinoin thay đổi từ 0,1 mg/kg/ngày đến 0,2 mg/kg/ngày. Liều khởi đầu được khuyến cáo là 0,05 mg/kg/ngày và tăng dần tùy theo đáp ứng lâm sàng và sự xuất hiện tác dụng không mong muốn.

Điều trị mụn bằng các liệu trình vật lý hoặc hóa học trên da

Ngoài các can thiệp bằng thuốc vừa nêu ở trên, tại Phòng khám Da liễu Doctor Acnes, Bác sĩ có thể chỉ định các liệu pháp vật lý và hóa học để hoàn thiện liệu trình trị mụn bao gồm:

• Lấy nhân mụn chuẩn y khoa giúp loại trừ nhân mụn đầu trắng và mụn đầu đen.
• Điện di serum đặc trị để kháng viêm và trị mụn.
• Chiếu ánh sáng sinh học và ánh sáng xung mạnh IPL để tiêu diệt C. acnes và ngăn ngừa sẹo mụn.

• Thay da sinh học bằng các tác nhân peel và nồng độ dưới sự chỉ định của Bác sĩ để điều trị mụn viêm và mụn không viêm.
• Tiêm mesotherapy các tinh chất trị mụn vào các nang mụn đang viêm giúp giảm nhanh tình trạng viêm tại chỗ.

Việc phối hợp giữa điều trị nội khoa với các phương pháp vật lý và hóa học cho từng tình trạng mụn cụ thể bởi Bác sĩ Da liễu mang lại phác đồ điều trị mụn toàn diện và chuẩn y khoa, đạt được hiệu quả sạch mụn được quan sát thấy tức thời và kéo dài sau đó.

Các lưu ý chăm sóc da tuổi dậy thì

Chăm sóc da là việc làm hàng ngày vô cùng quan trọng ảnh hưởng lớn đến hiệu quả điều trị mụn. Như đã nói ở trên, chăm sóc da không đúng cách cũng là một trong những nguyên nhân gây mụn ở lứa tuổi dậy thì hoặc khiến tình trạng mụn dễ quay trở lại sau các đợt điều trị tấn công. Các bước căn bản trong quy trình chăm sóc da các bạn tuổi teen cần ghi nhớ bao gồm:

• Tẩy trang: chỉ nên tẩy trang 1 lần/ngày vào buổi tối, trước bước rửa mặt. Việc lạm dụng tẩy trang nhiều lần trong ngày sẽ khiến da trở nên khô và dễ kích ứng. Một số lưu ý khi lựa chọn các sản phẩm tẩy trang cho tuổi dậy thì bao gồm không sử dụng các loại dầu tẩy trang có tính sinh nhân mụn hoặc gây bít tắc (có chữ non comedogenic trên bao bì), tránh dùng các sản phẩm có thành phần drying alcohol, các sản phẩm có hương liệu và chất bảo quản.
• Rửa mặt bằng sữa rửa mặt: rửa mặt đúng cách rất quan trọng bởi rửa mặt không chỉ giúp làm sạch da, lấy đi các tế bào da chết mà còn hỗ trợ việc điều trị và ngăn ngừa sự phát triển của mụn trứng cá, vốn là vấn đề rất phổ biến ở tuổi dậy thì. Số lần rửa mặt trong ngày chỉ nên giới hạn vào vào buổi sáng và buổi tối. Không nên rửa mặt quá nhiều lần, kể cả với những ai sở hữu làn da nhiều nhờn bởi càng rửa, lượng dầu sẽ càng tiết ra nhiều hơn. 
• Dưỡng ẩm: các bạn tuổi teen đã nên bắt đầu sử dụng kem dưỡng ẩm, đặc biệt là các bạn có mụn. Trong khi việc tăng tiết chất bã là một trong những tác động chính trong cơ chế sinh mụn thì dưỡng ẩm có vai trò kiểm soát sự tiết bã nhờn. Nên biết rằng ở độ tuổi dậy thì, hoạt động của các tuyến này rất mạnh mẽ nên da cần cung cấp đủ ẩm để cân bằng lượng dầu tiết ra.
• Chống nắng: ánh nắng mặt trời có chứa tia UVA và UVB là tác nhân chính khiến da bị cháy nắng, đen sạm và lão hóa sớm. Vậy nên, chống nắng là điều cần làm ngay từ khi da chưa có dấu hiệu lão hóa, dù da thuộc loại nào, có mụn hay không có mụn. Cần bôi kem chống nắng ít nhất 20 phút trước khi ra ngoài và bôi lại sau mỗi 2 giờ dù trời mưa hay nắng. Ở độ tuổi dậy thì, vì tính chất của làn da nhìn chung là nhờn, mụn nên cần chọn kem chống nắng dạng sữa mỏng nhẹ, tiện lợi, thẩm thấu tốt để bảo vệ da.

Tìm hiểu thêm cách chăm sóc da mụn tuổi dậy thì tại đây >> https://doctoracnes.com/bac-si-da-lieu-huong-dan-cach-cham-soc-da-mun-tuoi-day-thi/ 

Ngoài quy trình các bước chăm sóc da tuổi dậy thì như hướng dẫn ở trên thì các bạn tuổi teen cũng cần có chế độ ăn uống và sinh hoạt hợp lý, khoa học, Giảm đường, sữa, tinh bột, tăng lượng rau, trái cây, uống đủ nước,… là những việc cần làm ngay để góp phần kiến tạo nên làn da sạch mụn và mịn màng. Bên cạnh đó, cần bỏ ngay thói quen sờ tay lên mụn hay nặn mụn để tránh làm tình trạng mụn nặng thêm.

Bảng giá dịch vụ điều trị mụn tại Phòng khám Doctor Acnes

Hiểu được trăn trở của các bạn tuổi dậy thì rất thường hay bị mụn nhưng chưa có nhiều tài chính để trị mụn, hiện Phòng khám Doctor Acnes đang áp dụng các combo trị mụn siêu tiết kiệm để hạn chế tối đa chi phí mà các em phải bỏ ra.

Chi phí trị mụn tại Phòng khám Doctor Acnes có thể nói là phù hợp với đại đa số khách hàng vì các Bác sĩ chỉ kê toa các dược mỹ phẩm, thuốc cùng các phương pháp vật lý hóa học trị mụn cần thiết, không có tình trạng kê toa tràn lan nhiều loại thuốc hay mỹ phẩm cùng một lúc để móc túi khách hàng. Chính sách giá của Phòng khám luôn minh bạch, rõ ràng, các bạn có thể dễ dàng tìm thấy bảng giá của Doctor Acnes tại đây.

Tài liệu tham khảo

1. Ayer J, Burrows N. “Acne: more than skin deep”. Postgrad Med J. 2006;82(970):500-506
2. Bộ Y tế. Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị các bệnh da liễu (2015)
3. Zaenglein AL, Pathy AL, Schlosser BJ, et al. “Guidelines of care for the management of acne vulgaris”. J Am Acad Dermatol. 2016;74(5):945-73.e33
4. Acne.org. “Teenage Acne – How to deal with pimple breakouts as a teen”
5. HeatlhXchange.sg “Acne and Pimples in Teenagers: Causes”
6. Webmd.com “Teen Acne: Prescription Treatments for Acne”
7. Webmd.com “Teens and Acne”