Mụn nội tiết ở người trưởng thành

Nhiều người vẫn thường cho rằng mụn trứng cá liên quan đến sự thay đổi nội tiết chỉ xảy ra ở lứa tuổi thanh thiếu niên và là một phần của quá trình dậy thì. Tuy nhiên trên thực tế mụn gây ra bởi sự thay đổi nội tiết vẫn xảy ra rất phổ biến ở người trưởng thành, do các nguyên nhân sinh lý và bệnh lý. Hãy cùng Doctor Acnes tìm hiểu về mụn nội tiết ở người lớn trong bài viết dưới đây.

Mụn nội tiết ở người lớn là gì?

Mụn nội tiết là một loại mụn liên quan đến sự thay đổi nội tiết tố trong cơ thể. Các thống kê y học đã cho thấy mụn liên quan đến nội tiết tố ảnh hưởng đến tất cả các độ tuổi, nhưng phổ biến nhất là ỏ độ tuổi dậy thì. Điều đó có nghĩa rằng, mụn nội tiết vẫn có thể xảy ra ở người lớn.

Khác với tuổi dậy thì, mụn nội tiết ở người lớn gặp ở nữ nhiều hơn nam. Theo ước tính, có khoảng 50% phụ nữ ở độ tuổi 20-29 và 25% phụ nữ tuổi 40 – 49 bị mụn nội tiết.

>>> Xem thêm: Mụn tuổi dậy thì – Nguyên nhân và cách điều trị chuẩn y khoa

Đặc điểm mụn nội tiết ở người lớn?

Về đặc tính lâm sàng, mụn nội tiết ở người lớn có các dấu hiệu dễ nhận biết như sau:

• Thường xuất hiện ở nửa dưới của mặt, xung quanh cằm, miệng và đường viền hàm
• Thường xuất hiện và/hay bị nặng hơn quanh chu kỳ kinh nguyệt
• Bị nặng hơn nếu ăn nhiều đường hoặc uống nhiều sữa bò

Về loại, mụn nội tiết ở người trưởng thành đặc trưng bởi tình trạng mụn viêm, bao gồm mụn sẩn và mụn mủ mức độ từ nhẹ đến trung bình, đi kèm với một vài mụn đầu trắng và mụn nang nhỏ. Do các tổn thương viêm là chủ yếu, mụn nội tiết ở người lớn thường gây vết thâm mụn và sẹo mụn với tỉ lệ lên đến 20%.

Các nguyên nhân sinh lý và bệnh lý của mụn nội tiết ở người trưởng thành

Mụn nội tiết xảy ra do sự gia tăng tuyệt đối hoặc tương đối nội tiết tố sinh dục nam androgen trong cơ thể sinh lý hoặc bệnh lý. Dưới đây là các nguyên nhân sinh lý gây ảnh hưởng trực tiếp đến sự gia tăng nội tiết tố này ở giai đoạn trưởng thành:

• Các thời điểm trong chu kỳ kinh nguyệt: ngay trước khi có kinh và lúc rụng trứng là 2 thời điểm có sự gia tăng nồng độ androgen. Do vậy, mụn nội tiết sẽ dễ dàng xuất hiện vào lúc này.

• Căng thẳng: stress kích thích sự phóng thích cytokine tiền viêm và một loại hormone tên là CRH (corticotropin-releasing hormone). CRH tiếp tục sẽ kích thích sự sản xuất androgen gây tăng sinh mụn.

• Mang thai: trong thời gian mang thai có sự gia tăng nồng độ androgen trong máu. Bên cạnh đó, những căng thẳng lo lắng trong thời gian mang thai cũng góp phần làm tăng cao hơn nồng độ hormone này.

• Thời kỳ mãn kinh: nhiều phụ nữ sẽ bước vào thời kỳ mãn kinh trong độ tuổi từ 40 – 50. Trong giai đoạn này, có sự suy giảm sản xuất estrogen từ buồng trứng kéo theo sự gia tăng tương đối nồng độ androgen trong máu gây nên các đợt bùng phát mụn.

Bên cạnh các giai đoạn có sự thay đổi nội tiết tố sinh lý bên trong cơ thể như vừa kể trên, còn có các bệnh lý dẫn đến sự thay đổi nội tiết tố mà điển hình là bệnh buồng trứng đa nang.

• Buồng trứng đa nang: hội chứng buồng trứng đa nang là nguyên nhân quan trọng làm tăng nồng độ androgen trong cơ thể. Theo các thống kê, nhiều hơn 90% trường hợp gia tăng androgen kéo dài trong cơ thể phụ nữ là do hội chứng buồng trứng đa nang. Ngoài sự gia tăng androgen, việc tăng nồng độ insulin máu đi kèm trong hội chứng này còn làm nặng nề hơn tình trạng mụn thông qua cơ chế gia tăng keratin hóa cổ nang lông.

• Các bệnh lý khác: ngoài hội chứng buồng trứng đa nang thì các bệnh lý khác hiếm gặp hơn như rối loạn chức năng tuyến thượng thận, khối u tuyến thượng thận, buồng trứng, tuyến yên, vùng dưới đồi cũng làm tăng nồng độ androgen gây nên tình trạng mụn nội tiết.

Điều trị mụn nội tiết ở người trưởng thành

Mụn nội tiết xảy ra do sự gia tăng nồng độ androgen trong máu; do đó, về cơ bản, để kiểm soát mụn nội tiết cần sử dụng các thuốc giúp cân bằng lại nồng độ androgen. Có 2 nhóm thuốc thường được Bác sĩ Da liễu cân nhắc cho trường hợp mụn nội tiết ở người lớn bao gồm thuốc ngừa thai đường uống và thuốc kháng androgen đường uống.

Thuốc ngừa thai đường uống

Hiện nay, có nhiều loại thuốc ngừa thai đường uống trên thị trường, nhưng không phải tất cả đều có tác dụng điều trị mụn. Các thuốc ngừa thai đường uống chỉ chứa thành phần progestin còn có tác dụng sinh androgen nên còn làm nặng nề hơn tình trạng mụn nội tiết. Thuốc ngừa thai đường uống dùng trị mụn nội tiết chứa ethinylestradiol phối hợp với 1 trong 3 các thành phần sau đây: drospirenone, norgestimate và norethindrone. Thuốc ngừa thai đường uống không phù hợp cho các trường hợp có tiền sử huyết khối, tăng huyết áp và ung thư vú.

Thuốc ngừa thai đường uống là lựa chọn ưu tiên cho mụn nội tiết ở phụ nữ khỏe mạnh. Cần trung bình khoảng 3 tháng điều trị liên tục để thấy được kết quả điều trị. Nếu đáp ứng điều trị kém, Bác sĩ Da liễu có thể cân nhắc phối hợp thêm spironolactone.

Thuốc kháng androgen đường uống

Thuốc đối kháng adrogen có tác dụng làm giảm nồng độ hormone sinh dục nam androgen. Trên thế giới hiện nay có 3 loại thuốc kháng androgen đường uống: spironolactone, cyproterone và flutamide; trong đó spironolactone là thuốc được sử dụng phổ biến hơn cả cho các trường hợp mụn nội tiết.

Khi sử dụng spironolactone cần lưu ý các tác dụng phụ hạ huyết áp, hạ kali máu do tác dụng lợi tiểu của nó. Spironolactone cũng không được sử dụng cho phụ nữ có thai.

Retinoid

Trong tình trạng mụn nội tiết nhẹ, có thể cân nhắc sử dụng một số loại thuốc bôi ngoài da có chứa retinoid, một dạng dẫn xuất của vitamin A. Sử dụng retinoid trong điều trị mụn nội tiết giúp giảm tình trạng sưng viêm, từ đó rút ngắn thời gian điều trị. Khi sử dụng retinoid cần lưu ý thoa kem chống nắng đều đặn bởi retinoid có thể làm tăng nguy cơ cháy nắng.

Chăm sóc da mụn nội tiết

Mụn nội tiết cũng như các loại mụn khác đều cần chế độ chăm sóc da song song với việc điều trị đúng cách để tình trạng mụn sớm được cải thiện.

Bước quan trọng nhất trong chăm sóc da mụn nội tiết là làm sạch da. Mụn nội tiết có sự tăng tiết các hormone gây tiết nhiều bã nhờn, vì thế việc làm sạch da, thông thoáng lỗ chân lông là yêu cầu quan trọng để hỗ trợ quá trình điều trị mụn nội tiết. Ngoài ra, trong thời gian điều trị, cần hạn chế tối đa việc trang điểm để tránh tình trạng bít tắc lỗ chân lông. 

Bên cạnh đó, cần lưu ý chống nắng kỹ cho da, nhất là những vùng đang bị mụn nặng. Trong quá trình trị mun, làn da khá nhạy cảm và dễ bắt nắng, đặc biệt là đối với những ai đang dùng retinoid. Vệc duy trì thói quen sử dụng kem chống nắng hàng ngày còn giúp bảo vệ làn da tránh khỏi các tác hại từ tia UV  trong ánh nắng mặt trời.

Bảng giá dịch vụ điều trị mụn tại Phòng khám Doctor Acnes

Tóm lại, mụn nội tiết là vấn đề da liễu phổ biến ngay cả sau độ tuổi dậy thì, đặc biệt là ở phái nữ. Mụn nội tiết ở độ tuổi này thường gây vết thâm mụn và sẹo mụn với tỉ lệ lên đến 20%. Hiện nay, có 2 nhóm thuốc đã chứng minh được hiệu quả trong trường hợp mụn nội tiết ở người lớn: thuốc ngừa thai đường uống là lựa chọn ưu tiên và thuốc đối kháng androgen spironolactone được sử dụng kết hợp thêm vào khi chưa đạt được hiệu quả điều trị như mong muốn.

Khi gặp tình trạng mụn nội tiết, bạn cần đến các Phòng khám Da liễu uy tín để được Bác sĩ thăm khám tình trạng da, lựa chọn thuốc điều trị phù hợp cho tình trạng mụn hiện tại đồng thời hạn chế tối thiểu nguy cơ sẹo thâm và sẹo mụn kéo dài sau này.  

Tài liệu tham khảo

1. Bagatin E., Freitas T., Rivitti-Machado MC, et al. “Adult female acne: a guide to clinical practice”. An Bras Dermatol. 2019;94(1):62-75
2. Ebede TL., Arch EL., Berson D. “Hormonal treatment of acne in women”. J Clin Aesthet Dermatol. 2009;2(12):16-22
3. Elsaie ML. “Hormonal treatment of acne vulgaris: an update”. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2016;9:241-248
4. “Hormonal Acne: Traditional Treatments, Natural Remedies, and More”. Healthline
5. “The Best Diet and Supplements for Acne Vulgaris (Hormonal Acne)”. Healthline