Trào lưu sử dụng retinoid giúp trẻ hóa da, làm mờ nếp nhăn, trị mụn và giảm sẹo sau mụn đã không còn xa lạ với các tín đồ làm đẹp ngày nay. Tuy nhiên, retinoid nên được sử dụng một cách thận trọng, đôi khi phải được kê toa bởi Bác sĩ Da liễu vì có thể gây khô da, bỏng rát, mẩn đỏ, châm chích và kích ứng. Vậy retinoid là gì và cách sử dụng thế nào là đúng và an toàn sẽ được giải đáp qua bài viết sau đây.
Retinoid là gì?
Retinoid là nhóm hợp chất bao gồm vitamin A (retinol) và các dẫn xuất của vitamin A. Đây là những chất điều hòa mạnh mẽ các hoạt động tế bào, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển và biệt hóa của tế bào da.
Sau khi hấp thu qua da, retinoid được vận chuyển dưới dạng retinol, sau đó chuyển hóa thành retinaldehyde và cuối cùng là tretinoin – dạng hoạt động chính giúp phát huy tác dụng của retinoid. Ngoài ra, retinoid còn được lưu trữ trong gan dưới dạng este như retinyl este.
Cơ chế hoạt động của retinoid
Retinoid hoạt động bằng cách gắn kết với các thụ thể nội nhân của tế bào, từ đó điều hòa hoạt động của tế bào da. Nhờ khả năng chống oxy hóa mạnh mẽ, retinoid giúp bảo vệ da khỏi tác hại của các gốc tự do, nguyên nhân gây lão hóa da.
Đồng thời, retinoid còn giúp giảm viêm, mang lại hiệu quả đáng kể trong điều trị các bệnh lý da liên quan đến viêm như mụn trứng cá và vảy nến.
Công dụng của retinoid đối với làn da
Retinoid mang lại nhiều lợi ích vượt trội cho làn da, được ứng dụng rộng rãi trong các liệu trình chăm sóc và điều trị da liễu. Dưới đây là những tác dụng nổi bật của retinoid:
- Chống lão hóa và trẻ hóa da
Theo nghiên cứu của Griffiths và cộng sự, retinoid giúp làm chậm quá trình lão hóa bằng cách tăng sinh collagen, làm dày lớp biểu bì và nén chặt lớp sừng trên bề mặt da. Đồng thời, retinoid thúc đẩy quá trình tổng hợp glycosaminoglycan, cải thiện kết cấu và độ đàn hồi của da.
Retinoid còn kích thích quá trình tái tạo tế bào, giúp loại bỏ nhanh các tế bào sừng già, làm dày lớp tế bào gai, từ đó mang lại hiệu quả trẻ hóa da. Công dụng chống nhăn của retinoid đã được FDA công nhận nhờ khả năng hạn chế mất nước qua lớp biểu bì và ức chế hai enzyme phân hủy collagen là collagenase và metalloproteinase, giúp ngăn ngừa thoái hóa protein trong da.
- Điều trị mụn trứng cá
Kể từ khi được cấp phép năm 1971, retinoid đã trở thành phương pháp điều trị mụn tiêu chuẩn trên toàn cầu. Retinoid thúc đẩy thay mới tế bào, điều chỉnh sự sừng hóa của da và làm thông thoáng lỗ chân lông, giúp giảm nguy cơ tắc nghẽn và hình thành mụn.
Ngoài ra, retinoid điều tiết tuyến bã nhờn, giảm dầu thừa, kháng viêm và ức chế vi khuẩn gây mụn C. acnes. Nhờ khả năng này, retinoid thường được chỉ định trong các trường hợp mụn đầu trắng, mụn đầu đen, mụn sẩn và mụn mủ từ trung bình đến nặng.
Tùy tình trạng da, retinoid có thể sử dụng đơn lẻ hoặc phối hợp với benzoyl peroxide, acid azelaic, kháng sinh hay thuốc kháng androgen. Không chỉ điều trị, retinoid còn ngăn ngừa mụn tái phát, duy trì làn da sạch mụn lâu dài.
- Điều trị các bệnh lý da khác
Bên cạnh chống lão hóa và trị mụn, retinoid còn được sử dụng trong điều trị các bệnh lý da như rối loạn sừng và vảy nến. Retinoid giúp kiểm soát quá trình sừng hóa bất thường, giảm viêm và kích thích tái tạo tế bào, mang lại hiệu quả cải thiện rõ rệt cho những bệnh lý này.
Hướng dẫn sử dụng retinoid trong quy trình chăm sóc da
Dưới đây là các bước chi tiết và dễ áp dụng giúp sử dụng retinoid một cách hiệu quả:
- Bước 1: làm sạch da
Tẩy trang và sử dụng sữa rửa mặt dịu nhẹ để loại bỏ bụi bẩn, dầu thừa và các tạp chất trên da. Lưu ý chọn sữa rửa mặt không chứa cồn để tránh làm mất đi độ ẩm tự nhiên của da.
- Bước 2: để da khô hoàn toàn
Sau khi làm sạch, cần để da khô trong vài phút. Đừng thoa retinoid khi da còn ẩm, vì điều này có thể làm tăng nguy cơ kích ứng. Đảm bảo da hoàn toàn khô trước khi tiếp tục với bước tiếp theo.
- Bước 3: thoa retinoid
Thoa một lượng nhỏ retinoid (khoảng bằng hạt đậu) cho toàn bộ khuôn mặt vào buổi tối. Tránh thoa trực tiếp lên các vùng da nhạy cảm như quanh mắt, miệng.
Retinoid có thể gây kích ứng, đặc biệt là khi mới bắt đầu sử dụng. Để làn da có thời gian làm quen, hãy bắt đầu với nồng độ thấp (0.25% hoặc 0.5%) và chỉ sử dụng 1 lần/tuần, sau đó tăng dần lên 2 – 3 lần/tuần. Dần dần, khi da đã thích nghi, có thể tăng tần suất và sử dụng nồng độ cao hơn để đạt được hiệu quả tối ưu.
- Bước 4: dưỡng ẩm
Sau khi thoa retinoid, sử dụng kem dưỡng ẩm phù hợp để giữ ẩm cho da và giúp giảm thiểu kích ứng. Kem dưỡng ẩm giúp bảo vệ hàng rào lipid tự nhiên của da và giữ cho da không bị khô. Lựa chọn sản phẩm dưỡng ẩm có kết cấu nhẹ nhàng, không gây tắc nghẽn lỗ chân lông, đặc biệt đối với làn da dầu hoặc dễ bị mụn.
Đối với những người mới bắt đầu, có thể thoa kem dưỡng ẩm trước, sau đó mới thoa retinoid để giúp giảm thiểu tình trạng khô da hoặc kích ứng.
- Bước 5: sử dụng kem chống nắng vào ban ngày
Retinoid làm tăng độ nhạy cảm của da với ánh sáng mặt trời, vì vậy việc sử dụng kem chống nắng là vô cùng quan trọng. Hãy chọn kem chống nắng có SPF từ 30 trở lên và nhớ bôi lại kem chống nắng sau mỗi 2 giờ khi ở ngoài trời.
Các tác dụng phụ khi dùng retinoid và cách khắc phục
Retinoid là một thành phần mạnh mẽ giúp cải thiện nhiều vấn đề về da, nhưng cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ. Dưới đây là những tác dụng phụ phổ biến và cách khắc phục chúng để đạt được hiệu quả điều trị tối ưu.
- Làn da căng, khô, thiếu ẩm
Retinoid thúc đẩy quá trình tái tạo tế bào da, giúp loại bỏ các tế bào chết nhanh hơn. Tuy nhiên, quá trình này có thể khiến da trở nên khô và thiếu ẩm, gây cảm giác căng tức.
Cách khắc phục: khi bắt đầu sử dụng retinoid, hãy kết hợp với kem dưỡng ẩm để giúp làn da duy trì độ ẩm và phục hồi nhanh chóng.
- Dễ gây kích ứng như đỏ da, bong da
Kích ứng da là tác dụng phụ phổ biến khi sử dụng retinoid, đặc biệt trong 2 tuần đầu. Da có thể trở nên đỏ hoặc bong tróc, nhưng tình trạng này sẽ cải thiện dần khi da đã quen với sản phẩm.
Thứ tự gây kích ứng tăng dần từ retinyl acetate, retinyl palmitate (dạng este), retinaldehyde, retinol, adapalene, tretinoin. Ngoài ra, khả năng kích ứng của retinoid cũng phụ thuộc cơ địa người sử dụng, nồng độ và dạng bào chế của sản phẩm như creamgel, gel hay cream.
Cách khắc phục: để giảm kích ứng, hãy bắt đầu sử dụng retinoid cách ngày hoặc 2 – 3 lần mỗi tuần. Cũng nên điều chỉnh liều lượng và tần suất phù hợp với tình trạng da. Ngoài ra, nên sử dụng retinoid (trừ adapalene) vào buổi tối và tránh tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.
- Nhạy cảm với ánh nắng mặt trời
Khi sử dụng retinoid, da sẽ nhạy cảm hơn với ánh nắng và tia UV, làm tăng nguy cơ sạm da.
Cách khắc phục: luôn sử dụng retinoid vào ban đêm và bảo vệ da kỹ càng với kem chống nắng SPF từ 30 trở lên vào ban ngày, ngay cả khi không sử dụng retinoid.
- Đẩy mụn (purging)
Khi bắt đầu sử dụng retinoid, một số người có thể gặp phải hiện tượng “đẩy mụn”, hay còn gọi là purging. Đây là tác dụng phụ phổ biến khi sử dụng retinol hoặc các chất tẩy tế bào chết như AHA, BHA.
Purging xảy ra khi retinoid làm sạch lỗ chân lông, đẩy bụi bẩn và nhân mụn lên bề mặt da. Mặc dù tình trạng mụn có thể tồi tệ hơn lúc đầu, nhưng sau đó da sẽ trở nên mịn màng và đều màu hơn.
Cách khắc phục: để giảm tình trạng này, bắt đầu với nồng độ retinoid thấp và duy trì thói quen chăm sóc da đúng cách, giữ da thông thoáng và tránh sử dụng quá nhiều sản phẩm cùng lúc.
Một số lưu ý cho người mới bắt đầu dùng retinoid
Khi mới bắt đầu sử dụng retinoid, cần lưu ý một số điểm để tối ưu hiệu quả và giảm thiểu tác dụng phụ. Dưới đây là những lời khuyên từ Doctor Acnes:
- Lựa chọn đúng loại retinoid, dạng bào chế và tần suất sử dụng phù hợp. Các loại như tretinoin và adapalene là thuốc kê đơn, vì vậy nên sử dụng theo chỉ định của Bác sĩ Da liễu và theo dõi phản ứng của da.
- Kiên trì sử dụng trong ít nhất 3 tháng để thấy hiệu quả. Thông thường, sau 6 – 12 tháng, collagen sẽ được tái tạo, cấu trúc da trở nên đều màu và mịn màng hơn.
- Để tránh kích ứng da, không kết hợp retinoid với các thành phần tẩy mạnh như AHA, BHA hay vitamin C. Nếu muốn sử dụng các sản phẩm này cùng lúc, hãy dùng retinoid vào buổi tối và các sản phẩm còn lại vào buổi sáng hoặc cách nhau vài ngày.
Doctor Acnes hy vọng bài viết đã mang lại những kiến thức giúp bạn sở hữu làn da sạch mụn, trắng sáng, mịn màng sau khi dùng retinoid mà không gặp phải bất kỳ tác dụng phụ nào. Trong trường hợp cần tư vấn cụ thể cho trường hợp da mụn của mình, có thể liên hệ với đội ngũ Bác sĩ Da liễu tại Phòng khám Doctor Acnes để được tư vấn và thăm khám nhé!
Tài liệu tham khảo
- Beckenbach L, Baron JM, et al. “Retinoid treatment of skin diseases“. Eur J Dermatol. 2015 Sep-Oct;25(5):384-91. doi: 10.1684/ejd.2015.2544
- Fulton, James E. “Comedogenicity and irritancy of commonly used ingredients in skin care products“. J. Soc. Cosmet. Chem. 40.6 (1989): 321-333
Bài viết này có hữu ích không?
Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết
