Người bị mụn ẩn nên ăn gì?

Có thể nói trong điều trị mụn nói chung và mụn ẩn nói riêng, chế độ dinh dưỡng là một yếu tố rất quan trọng bên cạnh việc chăm sóc da đúng cách. Câu hỏi “ăn gì để giảm mụn ẩn?” là một vấn đề được rất nhiều người quan tâm. Bài viết sau đây, Doctor Acnes sẽ giới thiệu một số loại thực phẩm nên và không nên ăn khi da có mụn ẩn, từ đó giúp mỗi người có thể tự xây dựng chế độ dinh dưỡng có lợi và phù hợp nhất cho làn da của mình. 

Mụn ẩn là gì?

Mụn ẩn là một loại mụn nhỏ li ti, có nhân mụn nằm sâu trong nang lông. Mụn ẩn thường mọc thành từng nhóm nhỏ, có xu hướng lan dần rộng ra các khu vực xung quanh, làm cho làn da trở nên sần sùi và thô ráp.

Mụn ẩn thường không đi kèm với tình trạng sưng viêm. Mặc dù mụn ẩn không có phần “đầu” nhô ra dễ chú ý như các loại mụn khác, mụn ẩn thường gây cảm giác khó chịu, cảm giác giống như nốt sần của một cục u nhỏ bên dưới da, làm da trông sần sùi.

Rất khó để có thể quan sát được tình trạng mụn ẩn bằng mắt thường, cách đơn giản nhất để phát hiện mụn ẩn là sờ trực tiếp lên vùng da nghi ngời bị mụn, khi sờ vào sẽ cảm giác được các nốt li ti mọc thành từng cụm.

Nguyên nhân hình thành mụn ẩn

• Da dầu: dầu thừa trên da thường là nguyên nhân chính gây ra mụn ẩn. Có nhiều yếu tố dẫn đến tình trạng lượng dầu sinh ra thừa và tích tụ trên da như cơ địa da dầu bẩm sinh, rối loạn nội tiết tố, chế độ ăn uống, căng thẳng, yếu tố thời tiết và môi trường. Khi da tiết ra quá nhiều bã nhờn, các lỗ chân lông có thể bị bít tắc do bã nhờn tích tụ, ngăn cản đào thải các chất cặn bã qua da và gây ra mụn ẩn. 
• Môi trường sinh hoạt: tiếp xúc với một số yếu tố khác từ môi trường trong sinh hoạt hàng ngày như bụi bẩn, khói bụi, không khí ô nhiễm sẽ thúc đẩy hình thành mụn ẩn. Các vật dụng hàng ngày không được vệ sinh thường xuyên như điện thoại, khẩu trang, áo gối, chăn màn… cũng góp phần gây mụn ẩn cho da. 
• Sản phẩm chăm sóc da và mỹ phẩm không phù hợp: các sản phẩm chăm sóc da và mỹ phẩm nếu không sử dụng đúng cách là nguyên nhân khiến da xuất hiện nhiều mụn ẩn. Nước tẩy trang, sữa rửa mặt, kem dưỡng, đồ trang điểm… chất lượng không tốt khi sử dụng trong thời gian dài sẽ làm tích tụ các hoá chất độc hại trên da và các lỗ chân lông, từ đó gây mụn ẩn. Bên cạnh đó, da thường xuyên được make up nhưng không tẩy trang kỹ sẽ làm tắc nghẽn lỗ chân lông và gây ra mụn ẩn. 

• Chế độ dinh dưỡng không lành mạnh: có thể nói, dinh dưỡng có liên hệ mật thiết với mụn ẩn. Chế độ dinh dưỡng không lành mạnh như thường xuyên sử dụng bia, rượu, thức ăn chế biến nhiều dầu mỡ và tẩm ướp nhiều gia vị, cay nóng, thức ăn có nhiều tinh bột, nhiều đường… sẽ không có lợi cho làn da nói chung và góp phần hình thành mụn ẩn nói riêng do gây tăng tiết bã nhờn quá mức. Chế độ dinh dưỡng không lành mạnh nếu không được cải thiện sẽ làm mụn ẩn rất khó điều trị dứt điểm. 
• Thói quen sinh hoạt không lành mạnh: những thói quen như thức khuya hay căng thẳng thường xuyên làm cho các hormon nội tiết bị xáo trộn. Cụ thể, cơ thể sẽ tăng tiết cortisol, là một loại hormon kích thích tiết bã nhờn. Từ đó, nang lông cũng trở nên dày hơn và dễ hình thành mụn ẩn. 

Chế độ dinh dưỡng có vai trò như thế nào trong việc giảm mụn ẩn?

Thực phẩm nhìn chung đều có ảnh hưởng đến sức khỏe làn da thông qua chu trình tái tạo da. Các vitamin và dưỡng chất từ thức ăn là cơ sở để sửa chữa những tổn thương và giúp tái tạo làn da. Nếu chế độ ăn uống hàng ngày không cung cấp đầy đủ các vitamin và dưỡng chất cần thiết, làn da sẽ dễ bị tổn thương và dễ sinh ra mụn.

Theo nhiều kết quả nghiên cứu, vai trò của thực phẩm chiếm đến khoảng 25% trong sự hình thành và kiểm soát mụn. Như vậy, bên cạnh việc chăm sóc da bằng những liệu pháp thích hợp, một chế độ ăn uống khoa học, cân bằng sẽ giúp làn da khỏe đẹp từ bên trong, ngăn ngừa những tổn thương, lão hoá và đặc biệt là việc hình thành mụn. 

Đối với tình trạng mụn ẩn, nếu thực đơn dinh dưỡng hàng ngày không cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cho da sẽ sinh ra các tổn thương tại da và tạo điều kiện hình thành mụn ẩn. Bên cạnh đó, một số loại thực phẩm như thức ăn nhanh, tinh bột, đường có thể làm tăng lượng đường trong máu, từ đó kích thích cơ thể tiết ra một loại hormon có tên là yếu tố tăng trưởng giống insulin-1 (insulin-like growth factor-1; IGF-1), làm kích thích tăng tiết tuyến bã nhờn và là nguyên nhân chính dẫn đến mụn và mụn ẩn.

Ngoài ra, các chất kích thích như rượu, bia, cà phê hay các thức ăn nhiều dầu mỡ, thức ăn cay nóng, nhiều gia vị… cũng góp phần hình thành mụn ẩn. Cơ chế chung của các chất kích thích là chúng làm thay đổi nội tiết tố trong cơ thể và làm suy giảm hệ miễn dịch, từ đó tăng tiết bã nhờn và tạo điều kiện thuận lợi để mụn phát triển.

Ngược lại, một số loại thực phẩm, đặc biệt là rau củ quả và trái cây có chứa các hợp chất kháng sinh, kháng viêm tự nhiên như rau diếp cá, kinh giới, húng quế, bắp cải, cà rốt… sẽ giúp tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ hệ miễn dịch, chống viêm và đẩy lùi mụn. Như vậy, bên cạnh các phương pháp điều trị mụn khác, trong chế độ ăn uống hàng ngày cần tránh những thực phẩm gây hại và bổ sung những thức ăn có lợi để ngăn ngừa hình thành mụn ẩn.

Những thực phẩm không nên ăn khi bị mụn ẩn

Sữa và các chế phẩm từ sữa 

Theo một số nghiên cứu, sữa bò làm tăng lượng đường trong máu, từ đó làm da xuất hiện nhiều mụn hơn và làm nghiêm trọng hơn tình trạng mụn ẩn. Hiện tượng này được giải thích do lượng đường cao trong máu sẽ kích thích tuyến tụy tiết nhiều insulin hơn, đồng thời cũng kích thích tuyến bã nhờn trên da hoạt động mạnh mẽ hơn.

Ngoài ra, thành phần progesterone trong sữa, một loại hormon sau khi được chuyển đổi thành dihydroxy testosterone sẽ kích thích tăng tiết tuyến bã nhờn, cũng là một yếu tố làm cho sữa bò trở thành nguyên nhân gây mụn. Cũng cần biết rằng trong thành phần sữa bò có chứa casein, một loại protein có khả năng liên kết với IGF-1, từ đó kích thích tiết nhiều IGF-1 hơn.

Do vậy, dù uống sữa có đường hay không đường đều có nguy cơ làm cho da dễ hình thành mụn ẩn. Hơn nữa, bò sữa công nghiệp nuôi trong các trang trại thường được kích thích tiết sữa bằng các chất kích thích tăng trưởng và hormon trong thức ăn. Các chất tăng trưởng này có nguy cơ kích thích sự phát triển quá mức của tế bào da làm bít tắc lỗ chân lông, khiến da càng xuất hiện mụn nhiều hơn. 

Thức ăn nhanh

Những loại thức ăn nhanh như pizza, hamburger, gà rán chứa rất nhiều thành phần dầu mỡ không có lợi cho sức khỏe. Những loại dầu này thường được các cửa hàng thức ăn nhanh tái sử dụng nhiều, do đó có chứa nhiều chất béo không no có hại cho sức khỏe nói chung và làn da nói riêng.

Theo một báo cáo nghiên cứu tiến hành trên hơn 5,000 trẻ vị thành niên và người trẻ tuổi tại Trung Quốc, chế độ dinh dưỡng nhiều dầu mỡ, chất béo có nguy cơ thúc đẩy phát triển mụn với tỷ lệ lên đến 43%. Bên cạnh đó, một nghiên cứu tiến hành trên 2,300 nam giới ở Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy thói quen ăn xúc xích, hamburger thường xuyên có liên quan đến nguy cơ hình thành mụn với tỷ lệ 24%.

Cơ chế việc thúc đẩy hình thành mụn của các loại thức ăn nhanh vẫn còn đang được nghiên cứu, nhưng nhìn chung việc tích trữ năng lượng quá mức từ chất béo không có lợi sẽ làm kích thích cơ thể tăng sinh IGF-1 dẫn đến hệ quả kích thích quá trình tăng tiết bã nhờn gây mụn.

Các loại thức ăn cay nóng

Những gia vị cay nóng như tiêu, ớt cùng những loại thức ăn cay, trái cây có tính nóng như mít, vải, nhãn… làm cho cơ thể tăng nhiệt độ gây nóng trong người. Đây được xem là nguyên nhân hàng đầu gây tình trạng mụn ẩn trên da.

Đồ ăn cay nóng khiến da tiết mồ hôi nhiều hơn làm bít tắc lỗ chân lông. Hơn nữa, các độc chất trong thực phẩm cay nóng có thể tích tụ trong cơ thể khiến cho tình trạng mụn nặng nề hơn. Vì thế, nếu muốn quá trình điều trị mụn và mụn ẩn được nhanh chóng, hiệu quả, ngăn ngừa mụn quay trở lại, tốt nhất hãy tránh xa các loại đồ ăn cay nóng. 

Thực phẩm giàu tinh bột

Tinh bột là thành phần không thể thiếu trong các bữa ăn của người Việt Nam, bao gồm cơm, bún, bánh mì… Tinh bột khi thuỷ phân sẽ tạo thành đường glucose khiến đường huyết trong cơ thể tăng lên, kích thích tiết insulin và IGF-1, góp phần hình thành mụn. Vì thế, cần cân nhắc giảm lượng tinh bột tiêu thụ hàng ngày để phòng tránh và hỗ trợ điều trị mụn ẩn hiệu quả. 

Thực phẩm chứa nhiều đường 

Những loại thực phẩm chứa nhiều đường, nhất là nước ngọt có ga, nước đóng chai công nghiệp chứa hàm lượng đường hóa học cao sẽ nhanh chóng hấp thu vào máu. Theo cơ chế điều hòa đường huyết, insulin sẽ được cơ thể kích thích sản xuất.

Như trình bày ở trên, insulin là một trong những nguyên nhân sâu xa gây mụn ẩn. Vì thế, cần hạn chế sử dụng những thực phẩm chứa nhiều đường như bánh kẹo, bánh ngọt, chocolate, nước uống có ga, đồ uống nhiều đường… Tuy nhiên, vì cơ thể cũng cần đường để duy trì năng lượng cho các hoạt động sống nên cần cân đối lượng đường tiêu thụ, sử dụng quá nhiều đường hay kiêng hoàn toàn đường đều không tốt cho sức khỏe. 

Thức uống có chứa chất kích thích, caffein

Bia, rượu, trà, cafe, thuốc lá… là những thực phẩm không có lợi cho làn da, gây nên tình trạng mụn ẩn kéo dài và khó điều trị dứt điểm. Caffein khi sử dụng nhiều trong thời gian dài sẽ làm cho làn da trở nên khô sạm, dễ bị kích ứng và dễ bị nổi mụn. Tình trạng mụn ẩn kéo dài do các thức uống chứa nhiều caffein sẽ làm cho da nhanh chóng bị lão hoá. Ngoài ra, những loại thức uống có cồn như bia rượu cũng gây nóng trong người, dễ hình thành mụn ẩn khó điều trị. 

Thực phẩm nên ăn để giảm mụn ẩn

Sữa chua, men tiêu hoá giàu probiotic

Probiotic là thành phần chủ yếu của các loại sữa chua, men tiêu hoá… giúp cung cấp hàng tỷ lợi khuẩn có lợi cho hệ vi sinh đường ruột. Probiotic sẽ góp phần cải thiện hệ tiêu hoá đường ruột mạnh mẽ, giảm tình trạng viêm trong dạ dày và ruột.

Ngoài ra, probiotic còn có hiệu quả trong điều trị mụn ẩn. Cơ chế tác động của probiotic có thể được giải thích thông qua khả năng kháng khuẩn, bao gồm cả ức chế sản xuất vi khuẩn gây mụn Propionibacterium acnes.

Theo một báo cáo đăng trên Tạp chí Da liễu phụ nữ quốc tế, probiotic có thể tiêu diệt vi khuẩn gây mụn bằng cơ chế tương tự các thuốc khác sinh hoặc chế phẩm sinh học dùng trong điều trị mụn. Ngoài ra, probiotic còn có tác dụng tăng cường hàng rào bảo vệ da và duy trì độ ẩm cho da, giúp ngăn ngừa hiệu quả sự xâm nhập của các tác nhân gây mụn từ môi trường bên ngoài. 

Thực phẩm giàu omega-3

Theo nhiều nghiên cứu, chất béo omega-3 có lợi cho sức khỏe, có tác dụng kháng viêm và cải thiện tình trạng mụn ẩn, ngăn ngừa hình thành mụn và làm lành các tổn thương do mụn gây nên. Một số loại thực phẩm giàu acid omega-3 như cá ngừ, cá hồi, cá trích, cá thu, cùng các loại đậu và hạt óc chó, hạt chia, hạt hướng dương… là những thực phẩm nên được bổ sung trong bữa ăn hàng ngày giúp tăng cường sức khoẻ và ngừa mụn hiệu quả. 

Thực phẩm giàu chất chống oxy hoá

Các chất chống oxy hoá có tác động vô hiệu hoá các gốc tự do, vốn là các phân tử không ổn định gây tổn thương tế bào. Các thực phẩm có chứa nhiều chất chống oxy hoá có thể kể đến như ngũ cốc nguyên hạt, hạt macca, trà xanh, cà chua, bông cải xanh, chocolate đen, dâu tây, nho, việt quất… Chúng chứa nhiều chất chống oxy hoá, các chất này sẽ ngăn chặn các quá trình chuyển hoá hình thành các gốc tự do gây hại, nhờ đó giúp loại bỏ độc tố và bảo vệ da, từ đó mang lại khả năng trị mụn và ngăn ngừa lão hoá da hiệu quả.

Hạt macca còn được mệnh danh là “nữ hoàng” cung cấp dưỡng chất và các chất chống oxy hoá, giúp hỗ trợ kháng viêm và đẩy lùi mụn nhanh chóng. 

Thực phẩm giàu kẽm

Kẽm là một nguyên tố vi lượng có vai trò quan trọng đối với cơ thể. Kẽm tham gia vào hoạt động hệ miễn dịch, đóng vai trò quan trọng trong cơ chế chống oxy hoá và ngăn ngừa tổn thương do tia UV, nhờ đó giúp ngăn ngừa, điều trị mụn ẩn và khắc phục những tổn thương do mụn ẩn để lại.

Những loại thực phẩm như cá, hàu, tôm, thịt bò, hạnh nhân… là những loại thức ăn giàu thành phần kẽm. Ngoài ra, kẽm cũng có thể bổ sung thông qua các viên uống tổng hợp. Các loại ngũ cốc như đậu nành, vừng… có chứa kẽm cùng các acid béo không no, vitamin E còn có tác dụng bảo vệ da hiệu quả, giúp tăng độ đàn hồi và chống lão hoá da. 

Trái cây và rau củ tươi

Trái cây và rau củ quả rất có lợi cho sức khoẻ vì chúng chứa rất nhiều vitamin và khoáng chất cần thiết giúp tăng cường hệ miễn dịch. Những loại trái cây như cam, bơ, đu đủ, dứa, mơ, dưa lưới, kiwi, xoài… và các loại rau củ như cà rốt, bí, khoai tây… là những thực phẩm giàu vitamin A, B, C cùng các nguyên tố vi lượng như Fe và Ca có tác dụng cung cấp dưỡng chất cho da, giúp hỗ trợ điều trị mụn ẩn hiệu quả. Đặc biệt, thành phần beta-caroten có trong cà rốt, bí ngô còn giúp làm sáng da và làm giảm mụn rất hiệu quả. 

Ngoài ra, các loại rau củ quả như cà rốt, cà chua, ớt chuông, súp lơ, hạt hướng dương, cải thảo, rau má, thơm… chứa vitamin cùng một số hoạt chất có tác dụng kháng khuẩn, kháng viêm tốt sẽ giúp cải thiện tình trạng mụn ẩn. Tóm lại, trong thực đơn hàng ngày, cần bổ sung nhiều rau củ quả trong các bữa ăn hoặc uống nước ép hoa quả thường xuyên để giúp làn da trở nên khỏe khoắn và không còn mụn ẩn. 

Uống nước đầy đủ 

Nước chiếm trên 75% trọng lượng cơ thể, giúp duy trì mọi hoạt động sống của cơ thể. Nước thúc đẩy quá trình trao đổi chất và thải độc ra khỏi cơ thể. Vì thế, bổ sung nước đầy đủ mỗi ngày cũng là một biện pháp hiệu quả chăm sóc làn da và ngăn ngừa mụn ẩn. Nếu cơ thể bị thiếu nước, da sẽ bị khô và tuyến bã nhờn tăng cường tiết dầu dẫn đến mụn. Trung bình mỗi người nên uống từ 1,5 – 2 lít nước mỗi ngày tùy thuộc vào cân nặng và hoạt động thực tế để giúp da dẻ mịn màng và sạch mụn. 

Tóm lại, bên cạnh chế độ chăm sóc da, dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị mụn ẩn. Sữa chua, rau củ quả giàu vitamin và khoáng chất, thực phẩm giàu omega-3 là những thức ăn có lợi để làm giảm mụn ẩn.

Ngược lại, các thức ăn cay nóng, giàu tinh bột, nhiều đường và các thức uống chứa caffein cùng các chất kích thích không có lợi cho làn da, có thể làm tình trạng mụn trở nên trầm trọng hơn. Ngoài ra, cần bổ sung nước đầy đủ mỗi ngày giúp cho làn da mịn màng và sạch mụn.

Bên cạnh việc chăm sóc da và chế độ dinh dưỡng, cần cân nhắc thăm khám Bác sĩ Da liễu nếu tình trạng mụn không thuyên giảm. Phòng khám Da liễu Doctor Acnes luôn là địa chỉ uy tín để những ai đang mắc phải tình trạng mụn tin cậy và trao gởi sức khỏe làn da.

Tài liệu tham khảo

1. “What to Know About Blind Pimples”. Webmd.com
2. Dai R., Hua W., Chen W., Xiong L. “The effect of milk consumption on acne: a meta-analysis of observational studies”. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2018 Dec;32(12):2244-2253
3. Erin Jahns. “Here’s Everything You Need to Know About Taking Probiotics for Acne”. Byrdie.com
4. Mary-MargaretKober. “The effect of probiotics on immune regulation, acne, and photoaging”.International Journal of Women’s Dermatology. June 2015, Pages 85-89
5. Tavaria, Freni Kekhasharú. “Topical use of probiotics: The natural balance”. Porto Biomedical Journal: May 2017 – Volume 2 – Issue 3 – p69-70