Dinh dưỡng và mụn trứng cá – y học chứng cứ nói gì?

Mụn là một bệnh lý da viêm do nhiều tác nhân nội sinh, ngoại sinh gây ra như ô nhiễm không khí, chăm sóc da không đúng cách, thuốc, hormone, yếu tố gia đình… Trong đó không thể không nhắc đến các yếu tố liên quan đến lối sống và stress. Trong những năm gần đây, dinh dưỡng được chứng minh là nguyên nhân gây ra hoặc làm nặng tình trạng mụn, cụ thể là các nhóm thực phẩm dưới đây.

Các nhóm thực phẩm đã có bằng chứng gây mụn

Sữa động vật và các chế phẩm từ sữa

Mối liên hệ giữa mụn trứng cá và việc sử dụng các sản phẩm từ sữa động vật được giải thích là do sự có mặt của các hormone (hormone androgen và hormone tăng trưởng IGF-1) cùng phân tử có hoạt tính sinh học bên trong sữa – nguyên nhân chính làm tăng hoạt động của tuyến bã nhờn, làm khởi phát hoặc làm mụn nặng hơn. Như vậy, sữa tác động lên mụn thông qua con đường riêng không phụ thuộc vào nồng độ chất béo hay hàm lượng đường có trong sữa.

Nhóm thực phẩm này bao gồm sữa tươi nguyên kem và sữa tách béo, sữa thanh trùng, sữa chua, kem, phô mai…

Đạm whey

Đạm whey chiết xuất từ sữa bò là loại protein thường được sử dụng với mục đích tăng khối lượng cơ trong cơ thể. Tuy nhiên, chúng lại chứa nhiều yếu tố tăng trưởng như TGF, IGF-1… kích thích tuyến tụy tiết insulin và được chứng minh có liên quan đến tình trạng mụn ở người trưởng thành.

Thức ăn ngọt

Các nhóm thức ăn được chứng minh có chỉ số đường GI (glycemic index) cao sẽ dễ có nguy cơ tăng mụn trứng cá và ngược lại. Cụ thể, sau khi ăn, đường sẽ được hấp thu nhanh vào máu gây giải phóng insulin, được gọi là IGF-1, kích thích cơ thể sản xuất ra một loại chất nhờn tự nhiên trên da, đồng thời thúc đẩy cơ thể tăng sản xuất hormone androgen – vốn có khả năng kích thích các tuyến tiết bã nhờn trên da và gây mụn trứng cá. 

Các thức ăn có tác động lên chuyển hóa và góp phần làm nặng tình trạng mụn có thể kể đến như đường, các chất tạo ngọt, nước ngọt kể cả nước trái cây đóng hộp, pizza, mì ý, bánh mì trắng…

Các nhóm thực phẩm được xem có tác động lên mụn nhưng chưa đủ dữ kiện lâm sàng chứng minh

Bia rượu

Sau khi uống bia rượu, một lượng nhỏ alcohol được tiết ra thông qua các tuyến mồ hôi, chúng có thể trở thành nguồn dinh dưỡng cho vi khuẩn C. acnes trên da. Hơn nữa, việc tiêu thụ alcohol thường xuyên và kéo dài sẽ gây ức chế hệ miễn dịch, cho phép các chủng vi khuẩn tăng sinh và phát triển làm mất cân bằng thảm khuẩn chí ở da và gây nên mụn. 

Chocolate

Trên thực tế, cacao (nguyên liệu chính làm nên chocolate) không liên quan đến mụn. Tuy nhiên, vì một số thành phần đặc biệt mà chocolate trở thành thủ phạm liên quan trực tiếp đến sự hình thành của mụn trứng cá (thành phần có chỉ số GI cao, chất béo thực vật, hydro hóa, sữa…).

Các yếu tố về lối sống liên quan mụn trứng cá

Ngoài các yếu tố về dinh dưỡng, tình trạng ăn uống mất kiểm soát, béo phì và rối loạn ăn uống cũng có tác động lên mụn.

Ăn uống mất kiểm soát

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra lối sống hiện đại ngày nay như ngồi nhiều, làm việc nhiều giờ liền với máy tính có thể dẫn đến chứng ăn uống mất kiểm soát, nhất là các thực phẩm chứa lượng lớn calo, đường, nhiều chất béo công nghiệp có hại cho sức khỏe và tác động gián tiếp gây nên mụn.

Béo phì

Béo phì được báo cáo có liên quan đến mụn thông qua tình trạng viêm hệ thống và rối loạn chuyển hóa. Mụn ở người trưởng thành ngày nay cũng được xem là một trong những “căn bệnh thời hiện đại”.

Các chứng rối loạn ăn uống

Một số rối loạn ăn uống như chứng chán ăn tâm thần và chứng ăn-ói (anorexia nervosa, bulimia nervosa) thường gặp ở những người ám ảnh với cân nặng gần đây cũng cho thấy có mối liên quan đến mụn nhưng ở mức chứng cứ thấp – level C.

Các nhóm thực phẩm được chứng minh có lợi cho người bị mụn trứng cá

Cá

Một số nghiên cứu đã chỉ ra cá có chứa hàm lượng lớn n-3 eicosapentaenoic acid EPA tác động ức chế các tác nhân gây viêm ở mụn, vì vậy chế độ ăn bổ sung cá và dầu cá có thể giúp cải thiện tình trạng mụn cũng như góp phần ngăn tiến triển thành mụn nặng.

Rau và trái cây

Chế độ ăn ít rau, trái cây được báo cáo là góp phần khởi phát mụn, đặc biệt ở nữ, trong khi đó ăn nhiều rau xanh cũng như các chất béo không bão hòa được chứng minh tác động tốt, giúp cải thiện tình trạng mụn.

Mô hình ăn kiêng cho người bị mụn (paleolithic diet)

• Chế độ ăn chứa nhiều rau củ quả: củ cải trắng, củ cải vàng (trừ khoai tây và củ cải đường), trái cây có chỉ số GI thấp (táo, mơ, cam, bưởi…)
• Thức ăn giàu acid béo omega-3: các loại hạt macca, óc chó, hạnh nhân (trừ ngũ cốc, hạt điều và họ tương tự), dầu canola, dầu đậu nành, cá, trứng…
• Thức ăn giàu kẽm: lúa mì, rau spinach, bí ngô, hạt bí, nấm…
• Thực phẩm giàu vitamin A: các loại rau có lá màu xanh đậm, mơ khô, dưa đỏ, ớt chuông… Tuy nhiên, cần hạn chế khi bạn đang sử dụng liệu trình uống với isotretinoin (thuốc trị mụn trứng cá thuộc nhóm retinoid*).

(*) Mặc dù, theo một số tài liệu, không có tương kỵ của isotretinoin với các thức ăn giàu vitamin A, beta carotene nhưng nhiều trường hợp khi sử dụng quá nhiều những thực phẩm này sẽ  làm tăng nguy cơ độc tính của thuốc hoặc khó kiểm soát liều thuốc. Vì thế, nhiều Bác sĩ sẽ lưu ý không sử dụng quá nhiều các thực phẩm giàu vitamin A hoặc viên uống vitamin A đi kèm.

Tóm lại, dinh dưỡng có vai trò đã được chứng minh trong cơ chế bệnh sinh của mụn và do đó kiểm soát chế độ ăn là cần thiết để trị mụn thành công. Những người bị mụn cần được tư vấn về chế độ dinh dưỡng bên cạnh chế độ chăm sóc da và các liệu trình thẩm mỹ nội khoa bởi Bác sĩ Da liễu để hoàn thiện phác đồ điều trị mụn.

Tại Phòng khám Doctor Acnes, tất cả các khách hàng bị mụn đều được tư vấn rõ ràng và kỹ lưỡng về chế độ dinh dưỡng và lối sống khi đến khám và điều trị tại đây. Nếu bạn có bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến vai trò của dinh dưỡng đối với mụn, vui lòng để lại thông tin và câu hỏi tại đây nhé.

Tài liệu tham khảo

1. Bowe, W. P., Joshi, S. S., & Shalita, A. R. (2010). “Diet and acne”. Journal of the American Academy of Dermatology, 63(1), 124–141
2. Claudel, J. P., Auffret, N., Leccia, M. T., Poli, F., & Dréno, B. (2018). “Acne and nutrition: hypotheses, myths and facts”. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology. 2018 Oct;32(10):1631-1637