Sẹo rỗ là tên gọi chung của các tổn thương da có dạng lõm so với bề mặt da với kích thước và hình dạng không đồng đều. Đây là kết quả của quá trình đáp ứng của cơ thể để làm lành các tổn thương nhưng không thể phục hồi hoàn toàn collagen bị phá hủy ở lớp bì của da gây ra bởi tình trạng viêm, từ đó hình thành các vết lõm trên bề mặt.
Sẹo rỗ thường gây ảnh hưởng đến thẩm mỹ làn da và tâm lý của bệnh nhân, thậm chí làm giảm chất lượng cuộc sống của họ. Vì vậy, việc phòng ngừa và điều trị các nguyên nhân gây sẹo rỗ sớm, tích cực và kịp thời là vô cùng cần thiết. Vì thế, hãy cùng Doctor Acnes tìm hiểu về nguyên nhân, phân loại và cách phòng ngừa sẹo rỗ trong bài viết sau đây.
Nguyên nhân hình thành sẹo rỗ
Mụn là nguyên nhân thường gặp nhất của sẹo rỗ. Mụn bọc hay mụn viêm lâu ngày gây phá hủy cấu trúc da, tạo ra các mảng xơ dưới da. Việc lấy nhân mụn sai cách bằng ống tre, cắt, hút… cũng có thể là nguyên nhân gây nên sẹo rỗ. Thêm vào đó, điều trị mụn không đúng chuẩn y khoa gây nhiễm trùng cũng chính là nguy cơ hình thành sẹo rỗ.
Thủy đậu là nguyên nhân phổ biến tiếp theo. Thủy đậu để lại sẹo rỗ thường là do bội nhiễm vi khuẩn vì nếu không kèm bội nhiễm, đa số các trường hợp sẽ không để lại sẹo.
Ngoài hai nguyên nhân nêu trên, vết thương hay nhiễm trùng da đôi lúc cũng để lại sẹo rỗ.
Phân loại sẹo rỗ
Sẹo đáy tròn (rolling scar)
Sẹo đáy tròn có bờ sẹo nông và dốc, nền sẹo giống màu da bình thường, đường kính rộng khoảng 4-5mm. Dưới đáy những loại sẹo này thường có những dải xơ gắn chặt lớp bì với lớp dưới da. Vì vậy, việc cắt đứt các dải xơ này để giải phóng đáy sẹo là rất quan trọng trong điều trị.
Nguyên nhân hình thành sẹo đáy tròn thường do mụn nặng, kéo dài, gây tổn thương sâu dưới da, tạo xơ co kéo. Loại sẹo này đa phần gặp ở nam giới; thường xuất hiện ở thái dương và hai bên má.
Sẹo đáy vuông (boxcar scar)
Sẹo đáy vuông có bờ thẳng đứng, có thể nông (0.1-0.5 mm) hoặc sâu (>0.5 mm), thường có đường kính 1.5-4 mm. Đây là dạng sẹo rỗ thường gặp nhất, ở cả nam và nữ. Nguyên nhân hình thành sẹo thường là do mụn viêm. Vị trí sẹo thường xuất hiện là hai bên má, trán và thái dương.
Sẹo đáy nhọn (icepick scar)
Sẹo đáy nhọn là những sẹo hẹp <2mm, sâu đến lớp bì hoặc mô dưới da, đường kính sẹo thu nhỏ dần từ bề mặt đến đỉnh sâu nhất của sẹo. Vì sẹo đáy nhọn có đường kính nhỏ nên rất dễ nhầm lẫn với lỗ chân lông lớn. Sẹo loại này thường tập trung chủ yếu ở vùng chữ T trên mặt, nhất là vùng mũi.
Các cách phòng ngừa sẹo rỗ
Điều trị mụn sớm và đúng chuẩn y khoa
Vì mụn trứng cá là nguyên nhân thường gặp nhất của sẹo rỗ nên điều trị mụn đúng cách càng sớm càng tốt khi bị mụn là cách phòng ngừa sẹo rỗ tốt nhất. Làn da bị mụn trứng cá có nguy cơ cao sẽ hình thành các vết sẹo rỗ nếu như không được điều trị kịp thời và đúng cách.
Theo hướng dẫn từ các Hiệp hội Da liễu trên thế giới, điều trị mụn đúng chuẩn y khoa phải có Bác sĩ Da liễu trực tiếp thăm khám và chỉ định điều trị cá thể hóa phù hợp với từng đối tượng bệnh nhân. Phác đồ thông thường hiện nay bao gồm:
- Thuốc bôi: nhóm kháng khuẩn (benzoyl peroxide, clindamycin, erythromicin), nhóm retinoids (tretinoin, adapalene, tazarotene), nhóm khác (dapsone, azelaic acid…)
- Thuốc uống: nhóm kháng sinh (tetracyclines, macrolides, trimethoprim/sulfamethoxazole), liệu pháp hormone (thuốc tránh thai đường uống, spironolactone)
- Isotretinoin
- Nhóm thủ thuật: lấy nhân mụn, peel da
- Các phương pháp mới: laser, quang động liệu pháp
Thường xuyên bị nổi mụn hay mụn ngày càng nghiêm trọng hơn là dấu hiệu gợi ý bạn nên đến gặp trực tiếp Bác sĩ Da liễu để được thăm khám và chỉ định các liệu trình trị mụn cũng như các loại thuốc uống, thuốc bôi giúp cải thiện nhanh chóng tình trạng mụn, hạn chế tối đa nguy cơ xuất hiện sẹo rỗ. Ngoài ra, Bác sĩ sẽ hướng dẫn cách chăm sóc da hàng ngày sau điều trị mụn để hạn chế mụn quay trở lại.
Việc tự điều trị mụn tại nhà bằng các phương pháp học hỏi trên mạng, sử dụng các sản phẩm không rõ nguồn gốc hay điều trị bởi tại các cơ sở làm đẹp không đủ chuyên môn như spa, thẩm mỹ viện có thể dẫn đến thất bại do điều trị sai cách và có nguy cơ cao hình thành sẹo rỗ.
Có thể nói điều trị mụn sớm và đúng cách là 2 yếu tố quyết định đến việc phòng ngừa sẹo rỗ.
Không được tự ý nặn mụn, trong trường hợp cần thiết phải đến Phòng khám, bệnh viện da liễu để lấy nhân mụn chuẩn y khoa.
Tự ý nặn mụn không đảm bảo vô khuẩn, đặc biệt tự nặn mụn viêm có thể làm lây lan vi khuẩn vào các lỗ chân lông và nang lông khác, điều này sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn lan rộng hơn ra vùng da xung quanh làm tình trạng mụn nặng hơn, gây khó khăn và ảnh hưởng đến kết quả điều trị mụn, hình thành các vết thâm lâu dài về sau, thậm chí gây sẹo rỗ.
Một số người còn nặn mụn bằng tay khi chưa vệ sinh tay sạch sẽ, việc này làm tăng khả năng nhiễm trùng, biến mụn không viêm thành mụn viêm hoặc làm cho mụn viêm hiện có lan rộng dẫn đến nguy cơ cao hình thành sẹo rỗ.
Đáng chú ý, phương pháp nặn mụn bằng hút ống tre hiện đang thu hút sự chú ý của nhiều người bởi các lời quảng cáo hấp dẫn từ các spa làm đẹp. Trên thực tế, phương pháp này sử dụng ống tre với độ nóng chưa được kiểm soát nên có thể dẫn đến các trường hợp mụn mọc nhiều hơn do nhiễm trùng hoặc da bị bỏng rát và để lại sẹo rỗ kém thẩm mỹ.
Thậm chí, tại nhiều spa, kĩ thuật viên không được đào tạo phương pháp nặn mụn với ống tre nên thao tác thực hiện không chuẩn xác, mắc nhiều sai lầm trong quá trình điều trị gây ảnh hưởng không tốt cho da của khách hàng.
Trong trường hợp mong muốn được lấy nhân mụn, có thể đến Phòng khám Da liễu, bệnh viện để lấy nhân mụn chuẩn y khoa theo chỉ định của Bác sĩ Da liễu. Tuân thủ nguyên tắc vô khuẩn khi lấy mụn, không gây bội nhiễm là điều bắt buộc phải đạt được của quy trình lấy nhân mụn chuẩn y khoa.
Khi đảm bảo được yếu tố này thì thao tác lấy nhân mụn sẽ giúp loại bỏ nhân mụn ra khỏi da, làm thông thoáng lỗ chân lông, góp phần rút ngắn thời gian điều trị mụn, từ đó hạn chế hình thành sẹo rỗ.
Chăm sóc da đúng cách khi mắc thủy đậu
Như đã đề cập phía trên, da mắc thủy đậu sẽ không để lại sẹo nếu không bị bội nhiễm. Vì vậy để phòng ngừa sẹo rỗ, cần điều trị thủy đậu tích cực bằng cách đến thăm khám ngay với Bác sĩ Da liễu để được chỉ định thuốc uống và thuốc bôi đặc trị.
Thêm vào đó, cần giữ vệ sinh tốt cho da trong quá trình điều trị để hạn chế nhiễm trùng và rút ngắn thời gian điều trị thủy đậu. Lưu ý rằng, không nên thoa các sản phẩm gia truyền, không đảm bảo chất lượng lên da vì có thể gây bội nhiễm và tăng nguy cơ hình thành sẹo rỗ.
Việc hiểu rõ nguyên nhân và các cách phòng ngừa là quan trọng để hạn chế sự xuất hiện cũng như giảm thiểu mức độ nặng nề của sẹo rỗ.
Tuy nhiên, nếu chẳng may bị sẹo rỗ thì cũng đừng nên quá lo lắng, đội ngũ các Bác sĩ Da liễu với kiến thức chuyên môn và nhiều kinh nghiệm lâm sàng tại Phòng khám chuyên sâu về điều trị sẹo Doctor Acnes vẫn có thể đưa ra những phương pháp điều trị an toàn, phù hợp với từng loại sẹo, trên từng đối tượng bệnh nhân cụ thể.
Hiệu quả điều trị sẹo rỗ tại Phòng khám Doctor Acnes được cam kết bằng văn bản và nhận được sự tin tưởng bởi hàng trăm khách hàng đã điều trị thành công!
Tài liệu tham khảo
- Sánchez Viera M. “Management of acne scars: fulfilling our duty of care for patients”. Br J Dermatol. 2015 Jul;172 Suppl 1:47-51
- Tan J, Beissert S, Cook-Bolden F, Chavda R, Harper J, Hebert A, Lain E, Layton A, Rocha M, Weiss J, Dréno B. “Impact of Facial Atrophic Acne Scars on Quality of Life: A Multi-country Population-Based Survey”. Am J Clin Dermatol. 2022 Jan;23(1):115-123
- Sardana K, Manjhi M, Garg VK, Sagar V. “Which type of atrophic acne scar (ice-pick, boxcar, or rolling) responds to nonablative fractional laser therapy?” Dermatol Surg 2014, 40:288–300
- Xue, M. & Jackson, C. J. “Extracellular Matrix Reorganization During Wound Healing and Its Impact on Abnormal Scarring”. Advances in wound care, 4(3), 119–136
