Ký sinh trùng Demodex là một “cư dân” tự nhiên trên làn da, thường sống hòa hợp mà không gây hại. Tuy nhiên, khi mất cân bằng, Demodex có thể trở thành nguyên nhân gây ra nhiều vấn đề về da và mắt. Vậy Demodex thực sự là gì, và làm sao để nhận biết cũng như khắc phục tác động của chúng? Hãy để Doctor Acnes trả lời chi tiết trong bài viết này!

Ký sinh trùng Demodex là gì?

Demodex có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp: dēmos – chất béo và dēx – sâu gỗ. Đây là một loại ký sinh trùng thuộc họ Demodicidae, thường cư trú trong nang lông của động vật có vú. Có 2 loài Demodex thường gặp là Demodex folliculorum thường ký sinh ở nang lông và Demodex brevis thường ký sinh ở tuyến bã nhờn.

Ngoài hai loài trên, còn có Demodex canis, loài phổ biến trên chó, có thể gây bệnh viêm da Demodex ở động vật nhưng hiếm khi lây sang người.

Đối với con người, chúng thường sống trong nang lông và tuyến bã nhờn, đặc biệt là ở vùng mặt, mi mắt và lông mày… Demodex thường ăn bã nhờn, tế bào da chết và các chất hữu cơ trên bề mặt da. Chúng di chuyển chậm với vận tốc 8 – 16 mm trong 1 giờ và thường hoạt động nhiều nhất vào ban đêm.

Ở mật độ bình thường, Demodex không gây hại. Tuy nhiên, khi số lượng Demodex tăng quá mức, chúng có thể gây ra các vấn đề về da liễu như viêm nang lông, đỏ da, ngứa và nổi mụn.

ký sinh trùng demodex là gì — Ký sinh trùng *Demodex* cư trú ở nang lông – bã nhờn

Nguyên nhân gây nhiễm ký sinh trùng Demodex

Mặc dù Demodex là một phần tự nhiên của hệ vi sinh vật da, khi mất cân bằng, loại ký sinh trùng này có thể tăng sinh mạnh mẽ và gây ra các triệu chứng bệnh lý. Điều này thường xảy ra khi hàng rào bảo vệ da suy yếu hoặc có yếu tố tác động khiến hệ miễn dịch không kiểm soát được số lượng Demodex.

Một số nguyên nhân chính làm Demodex phát triển quá mức bao gồm:

Suy giảm hệ miễn dịch: khi hệ miễn dịch suy yếu, chẳng hạn như ở những người bị suy giảm miễn dịch, Demodex có điều kiện phát triển mạnh, dẫn đến các bệnh rối loạn về da.
Quá mẫn cảm với Demodex: một số người có phản ứng miễn dịch quá mức với sự hiện diện của Demodex. Điều này được chứng minh qua sự gia tăng tế bào lympho, bạch cầu ái toan và phản ứng viêm tại vùng da bị xâm nhập. Các nghiên cứu cũng ghi nhận sự gia tăng tế bào T, tế bào tiêu diệt tự nhiên và nồng độ IgM trong các trường hợp bệnh do Demodex.
Phản ứng viêm do vi khuẩn liên quan: các protein kháng nguyên từ vi khuẩn sống cộng sinh với Demodex có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch, làm tăng khả năng di chuyển và hoạt động của bạch cầu trung tính, dẫn đến viêm. Hiện tượng này thường thấy ở bệnh nhân mắc bệnh trứng cá đỏ (rosacea).
Tác động kích hoạt miễn dịch: sự xâm nhập của Demodex vào da được cho là kích hoạt hệ miễn dịch vật chủ, gây ra phản ứng viêm và các triệu chứng lâm sàng khác.
Sử dụng mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, kem trộn chứa corticoid: các sản phẩm này có thể làm suy yếu hệ miễn dịch da, khiến da mỏng yếu, dễ kích ứng và mất khả năng tự bảo vệ, tạo điều kiện cho Demodex phát triển mạnh. Ngoài ra, thành phần không an toàn trong mỹ phẩm kém chất lượng có thể gây mất cân bằng hệ vi sinh trên da, dẫn đến loạn khuẩn và kích thích Demodex sinh sôi.

Những phát hiện trên nhấn mạnh vai trò của hệ miễn dịch và phản ứng viêm trong cơ chế phát triển các bệnh da liễu liên quan đến Demodex, đồng thời gợi ý rằng việc kiểm soát ký sinh trùng này cần kết hợp các phương pháp nhằm cân bằng hệ miễn dịch và giảm viêm.

cơ chế sinh bệnh của ký sinh trùng demodex — Các yếu tố liên quan đến cơ chế bệnh sinh của ký sinh trùng Demodex

Triệu chứng nhiễm Demodex là gì?

Mức độ triệu chứng của nhiễm Demodex có thể thay đổi tùy thuộc vào cơ địa, tình trạng da và các yếu tố tác động như căng thẳng, môi trường hoặc cách chăm sóc da. Trong một số trường hợp, triệu chứng có thể xuất hiện đột ngột và nhanh chóng trở nên nghiêm trọng nếu không được xử lý kịp thời.

Dưới đây là những biểu hiện lâm sàng thường gặp khi nhiễm Demodex:

Biểu hiện trên da: cảm giác bỏng rát, ngứa, nổi sẩn, hồng ban, xuất hiện mụn mủ giống mụn đầu trắng. Da có thể trở nên thô ráp, nhạy cảm hơn, có vảy và ánh trắng bất thường.
Biểu hiện ở mắt: rụng lông mi, kích ứng mắt, mí mắt dày lên, xuất hiện vảy ở vùng lông mi hoặc mí mắt. Trong trường hợp nặng, có thể ảnh hưởng đến thị lực.
Biểu hiện ở tóc và da đầu: rụng tóc bất thường, cảm giác khó chịu ở da đầu.

một số biểu hiện lâm sàng của da nhiễm demodex — Một số biểu hiện lâm sàng của da nhiễm Demodex

Ký sinh trùng Demodex được chẩn đoán như thế nào?

Việc chẩn đoán bệnh da do Demodex (demodicosis) hiện nay vẫn chưa có tiêu chuẩn hoàn toàn thống nhất, tuy nhiên các Bác sĩ Da liễu thường dựa vào một số tiêu chí chính như sau:

Không có tiền sử bệnh lý viêm da khác, chẳng hạn như trứng cá hoặc trứng cá đỏ, trước khi các triệu chứng xuất hiện.
Số lượng Demodex trên da tăng bất thường tại vùng tổn thương đang hoạt động, thường được xác định khi có hơn 5 con Demodex/cm².
Triệu chứng thuyên giảm rõ rệt sau khi được điều trị bằng các thuốc diệt Demodex tại chỗ hoặc toàn thân (không phải kháng sinh có hoạt tính chống viêm như minocycline hoặc macrolide).

Những tiêu chí này giúp xác định sự hiện diện và vai trò của Demodex trong các vấn đề về da, từ đó đưa ra phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả hơn.

Cách điều trị và phòng ngừa nhiễm Demodex

Điều trị nhiễm ký sinh trùng Demodex phụ thuộc vào mức độ nhiễm, triệu chứng và cơ địa của từng người. Vì Demodex tồn tại tự nhiên trên da, việc điều trị chỉ cần thiết khi ký sinh trùng phát triển ngoài tầm kiểm soát và gây ra các triệu chứng da liễu rõ rệt.

Các phương pháp điều trị phổ biến bao gồm:

Thuốc uống: ivermectin liều duy nhất (200 mcg/kg) hoặc metronidazole (500 mg/ngày) thường được kê trong các trường hợp nghiêm trọng để giảm nhanh mật độ Demodex.
Thuốc bôi tại chỗ: các sản phẩm chứa permethrin, benzyl benzoate (10%) hoặc metronidazole (1%) bôi ngoài da 1 – 2 lần/ngày để giảm triệu chứng viêm da và tiêu diệt Demodex trực tiếp.

Ngoài điều trị, việc phòng ngừa đóng vai trò quan trọng hơn cả: vệ sinh da mặt hàng ngày bằng sản phẩm dịu nhẹ, tránh mỹ phẩm chứa dầu và thường xuyên tẩy tế bào chết để giữ da sạch sẽ, ngăn Demodex sinh sôi.

Trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp nào, cần tham khảo ý kiến Bác sĩ Da liễu để đảm bảo liệu trình an toàn và phù hợp với tình trạng da.

bác sĩ thăm khám tại Doctor Acnes — Thăm khám Bác sĩ Da liễu để được điều trị bệnh da do Demodex hiệu quả và an toàn

Những hiểu lầm thường gặp về ký sinh trùng Demodex

Demodex có lây từ người sang người không?

Có, ký sinh trùng Demodex có thể lây từ người này sang người khác, việc lây lan thường diễn ra thông qua tiếp xúc gần gũi hoặc dùng chung các vật dụng cá nhân. Các nghiên cứu chỉ ra rằng Demodex có thể truyền qua:

Tiếp xúc da kề da: việc chạm trực tiếp vào da, đặc biệt khi vùng da có mật độ Demodex cao, như da mặt hoặc lông mi.
Sử dụng chung vật dụng cá nhân: các vật dụng như khăn mặt, chăn gối, cọ trang điểm hoặc khăn tắm có thể là trung gian truyền ký sinh trùng.

Có thể loại bỏ hoàn toàn Demodex khỏi da không?

Không, việc loại bỏ hoàn toàn Demodex khỏi da là không thể và cũng không cần thiết. Demodex tồn tại tự nhiên trên da của hầu hết người trưởng thành, đóng vai trò như một phần của hệ vi sinh vật da và thường không gây hại.

Tuy nhiên, khi số lượng Demodex tăng quá mức, chúng có thể gây ra các vấn đề da liễu. Trong trường hợp này, việc kiểm soát bằng các sản phẩm như permethrin, benzoyl peroxide, hoặc tea tree oil và vệ sinh da đúng cách sẽ giúp giảm mật độ Demodex, mang lại làn da khỏe mạnh hơn.

Không điều trị Demodex thì có sao không?

Demodex nếu phát triển quá mức có thể gây viêm da mãn tính, kích ứng, mụn mủ, đỏ da và làm tổn thương hàng rào bảo vệ da. Trong một số trường hợp, Demodex còn gây viêm bờ mi và kích ứng mắt.

Nếu không điều trị, tình trạng có thể nặng hơn, dẫn đến nhiễm trùng thứ phát hoặc biến chứng da liễu khác. Do đó, khi xuất hiện triệu chứng bất thường, cần đến Bác sĩ để được thăm khám và kiểm soát kịp thời.

Ký sinh trùng Demodex thường tồn tại tự nhiên trên da và ít gây hại khi được kiểm soát tốt. Duy trì vệ sinh da, chăm sóc da đúng cách và giảm căng thẳng là chìa khóa để ngăn ngừa các vấn đề liên quan đến Demodex.

Doctor Acnes là Phòng khám Da liễu chuyên điều trị mụn và sẹo mụn uy tín tại TP. HCM. Nếu nhận thấy bất kỳ dấu hiệu da liễu bất thường nào, hãy liên hệ ngay với Doctor Acnes để được đội ngũ Bác sĩ Da liễu giàu kinh nghiệm tư vấn và điều trị kịp thời nhé!

Tài liệu tham khảo

“Demodex Infestation“. EyeWiki
Rather PA, Hassan I. “Human demodex mite: the versatile mite of dermatological importance“. Indian J Dermatol. 2014 Jan;59(1):60-6. doi: 10.4103/0019-5154.123498. PMID: 24470662; PMCID: PMC3884930
“Demodex (Face Mites)“. Clevelandclinic
“BỆNH DA DO DEMODEX (DEMODICOSIS)“. Bệnh viện Da liễu Trung Ương
Sherin Jacob, Madeline A. VanDaele, Jamie N. Brown. “Treatment of Demodex-associated inflammatory skin conditions: A systematic review“

Ký sinh trùng Demodex là gì? Triệu chứng thường gặp và giải pháp điều trị