Ký sinh trùng Demodex là gì? Các triệu chứng nhiễm Demodex

Khi nói đến ký sinh trùng, chúng ta thường liên tưởng đến những sinh vật có hại. Tuy nhiên, không phải tất cả các loại ký sinh trùng đều gây hại cho sức khỏe của con người. Trên thực tế, một số ký sinh trùng hội sinh tồn tại tự nhiên trên cơ thể của chúng ta mà không gây ra bất kỳ vấn đề nào. Trong số đó, ký sinh trùng Demodex – một loại ký sinh trùng nhỏ sống hội sinh trên da của con người, là một ví dụ điển hình. Tuy nhiên, đôi khi những con ve này có thể chuyển sang ký sinh, dẫn đến nhiều bệnh về da và mắt. Hãy cùng Doctor Acnes tìm hiểu về ký sinh trùng Demodex là gì và những đặc điểm cơ bản đến tác động của chúng lên sức khỏe của chúng ta nhé!

Ký sinh trùng Demodex là gì?

Demodex là một loại ký sinh trùng thuộc họ Demodicidae, thường cư trú trong nang lông của động vật có vú. Có 2 loài Demodex thường gặp là Demodex folliculorum thường ký sinh ở nang lông và Demodex brevis thường ký sinh ở tuyến bã nhờn. Đối với con người, chúng thường sống trong nang lông trên da, đặc biệt là ở vùng mặt, mi mắt và lông mày… Demodex thường ăn những tế bào chết, chất dầu có trong bã nhờn tiết ra từ các tuyến trên bề mặt da. Chúng di chuyển chậm với vận tốc 8 – 16 mm trong 1 giờ và thường hoạt động nhiều nhất vào ban đêm.

Đa phần ký sinh trùng Demodex không gây ra triệu chứng và không gây hại, nhưng trong một số trường hợp sự gia tăng số lượng của chúng có thể gây ra các vấn đề về da như viêm nang lông, mẩn đỏ, ngứa và nổi mụn. Điều này thường xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể suy yếu hoặc có yếu tố nguy cơ khác làm cho Demodex tăng sinh mạnh mẽ.

Cơ chế bệnh sinh của Demodex

Cơ chế bệnh sinh của Demodex và phản ứng miễn dịch đối với sự xâm nhập của ký sinh trùng vẫn chưa được hiểu rõ. Tuy nhiên, nhiều quan điểm đã được đưa ra như sau:

• Khi hệ thống miễn dịch của chúng ta bị thay đổi như tình trạng suy giảm miễn dịch đã tạo cơ hội cho các ký sinh trùng phát triển mạnh mẽ dẫn đến các bệnh rối loạn về da.
• Quá mẫn cảm với ký sinh trùng Demodex là bằng chứng được thể hiện khi kiểm tra mô bệnh học cho thấy sự xâm nhập qua da của các tế bào lympho, bạch cầu ái toan và các u hạt điển hình bao gồm các tế bào lympho thường phân bố xung quanh cơ thể Demodex. Ngoài ra có thể thấy sự gia tăng của các tế bào lympho, tế bào tiêu diệt tự nhiên, tế bào T và sự gia tăng nồng độ IgM cũng đã được tìm thấy ở những bệnh nhân mắc bệnh do Demodex. 
• Các protein kháng nguyên liên quan đến vi khuẩn phân lập từ ký sinh trùng Demodex có khả năng kích thích phản ứng miễn dịch bằng cách tăng khả năng di chuyển, thoái hóa và sản xuất cytokine của bạch cầu trung tính dẫn đến quá trình viêm ở bệnh nhân bị mắc bệnh trứng cá đỏ (rosacea).

Những phát hiện này gợi ý rằng sự xâm chiếm của Demodex vào da có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch của vật chủ đối với sinh vật.

Triệu chứng nhiễm Demodex là gì?

Những triệu chứng nhiễm Demodex nặng hay nhẹ phụ thuộc vào mức độ nhiễm và cơ địa của mỗi người. Trong một số trường hợp, các triệu chứng có thể trở nên nặng hơn khi hệ thống miễn dịch suy yếu hoặc do các yếu tố khác như căng thẳng, môi trường sống, và cách chăm sóc da. Các triệu chứng của bệnh demodicosis (bệnh da do Demodex) xuất hiện rất đột ngột, dường như chỉ sau một đêm. 

Một số biểu hiện lâm sàng thường gặp khi nhiễm ký sinh trùng Demodex bao gồm cảm giác bỏng rát trên da, sẩn, hồng ban, ngứa, có mụn mủ trông giống như mụn đầu trắng, cảm giác da thô ráp, xuất hiện vảy da, da nhạy cảm hơn, có ánh trắng trên da hoặc lông mi và rụng tóc. Nếu tình trạng ảnh hưởng đến mắt, có thể gặp phải tình trạng giảm thị lực, kích ứng mắt và ngứa, rụng lông mi, mí mắt dày lên hoặc có vảy.

Hiện nay, chưa có thống nhất về tiêu chuẩn chẩn đoán demodicosis (bệnh da do Demodex) nhưng có thể dựa vào một số tiêu chí sau:

• Không có bệnh lý viêm da trước đó như trứng cá, trứng cá đỏ.
• Tăng bất thường về số lượng Demodex, xác định tại thời điểm có tổn thương đang hoạt động (> 5 Demodex/cm²).
• Lui bệnh sau khi được điều trị bằng thuốc diệt Demodex tại chỗ/toàn thân (không phải bằng kháng sinh có hoạt tính chống viêm như minocycline, macrolide).

Điều trị các bệnh về da nhiễm Demodex như thế nào?

Việc điều trị nhiễm ký sinh trùng Demodex tùy thuộc vào mức độ và triệu chứng của bệnh, cũng như yếu tố cá nhân của mỗi người. Hầu hết mọi người đều có ve Demodex trên da do đó thường không cần điều trị trừ khi ký sinh trùng phát triển ngoài tầm kiểm soát và gây ra các triệu chứng.

Các biện pháp can thiệp phổ biến được sử dụng để điều trị nhiễm Demodex bao gồm các liệu pháp dựa trên metronidazole, permethrin, benzoyl benzoate, crotamiton, lindane và lưu huỳnh. Các đợt điều trị ngắn hạn bằng metronidazole đường uống đã cho thấy hiệu quả trong việc giảm mật độ Demodex. Ngoài ra, sử dụng permethrin bôi tại chỗ hàng ngày hoặc hai lần mỗi ngày đã được chứng minh là có hiệu quả qua nhiều nghiên cứu. Crotamiton và benzyl benzoate cũng là những phương pháp điều trị hiệu quả đối với các bệnh về da do Demodex gây ra.

Theo phác đồ điều trị, các loại thuốc được sử dụng cho bệnh nhân bị các bệnh da do Demodex 

Thuốc sử dụng đường toàn thân như ivermectin 200mcg/kg liều duy nhất, uống sau ăn 2 tiếng hoặc metronidazole thường được sử dụng 500 mg/ngày.

Các thuốc diệt ký sinh trùng tại chỗ như benzyl benzoat 10% bôi tại chỗ 2 lần/ngày, lindan 1%, permethrin, crotamiton, metronidazole bôi 1%.

Ngoài ra, người bệnh cần chú ý rửa sạch da mặt mỗi ngày, tránh việc sử dụng các chất tẩy rửa và trang điểm có chứa dầu. Nên tẩy tế bào chết định kỳ để loại bỏ các tế bào da chết và sử dụng các loại thuốc theo chỉ định của Bác sĩ.

Trước khi bắt đầu bất kỳ loại điều trị nào, bạn nên thảo luận kỹ với Bác sĩ Da liễu để đảm bảo rằng phương pháp điều trị là phù hợp và an toàn cho tình trạng sức khỏe của bạn.

Việc hiểu rõ về ký sinh trùng Demodex đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe da dù nó có thể tồn tại tự nhiên trên da của chúng ta mà không gây ra bất kỳ vấn đề nào hoặc triệu chứng nhẹ và dễ kiểm soát. Việc duy trì vệ sinh da, giảm căng thẳng và thực hiện các biện pháp chăm sóc da thích hợp có thể giúp kiểm soát sự phát triển của Demodex. Tuy nhiên, nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào trên da, nên tham khảo ý kiến của Bác sĩ Da liễu để đảm bảo khách hàng có thể nhận được sự chăm sóc và điều trị phù hợp nhất.

Tài liệu tham khảo

1. “Demodex Infestation“. EyeWiki
2. Rather PA, Hassan I. “Human demodex mite: the versatile mite of dermatological importance“. Indian J Dermatol. 2014 Jan;59(1):60-6. doi: 10.4103/0019-5154.123498. PMID: 24470662; PMCID: PMC3884930
3. “Demodex (Face Mites)“. Clevelandclinic
4. “BỆNH DA DO DEMODEX (DEMODICOSIS)“. Bệnh viện Da liễu Trung Ương
5. Sherin Jacob, Madeline A. VanDaele, Jamie N. Brown. “Treatment of Demodex-associated inflammatory skin conditions: A systematic review“