Quan niệm “nóng trong người nổi mụn” là một quan niệm dân gian đã tồn tại từ lâu và được nhiều người tin theo. Vậy quan niệm này có cơ sở khoa học hay không? Hãy cùng Doctor Acnes đi tìm câu trả lời nhé.
Quan niệm dân gian “nóng trong người nổi mụn” có thật sự đúng?
Theo quan niệm dân gian, “nóng trong người” thường được hiểu là tình trạng cơ thể bị mất cân bằng, gây ra các hiện tượng như mụn nhọt, nhiệt miệng hoặc cảm giác bứt rứt, khó chịu trong người. Đây là một trạng thái mà người ta cho rằng do nhiệt lượng trong cơ thể quá cao, ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng, khiến da hoặc các bộ phận khác gặp phải vấn đề.
Theo y học cổ truyền, “nóng trong người” thường liên quan đến sự mất cân bằng âm dương và nhiệt khí trong cơ thể. Khi cơ thể có quá nhiều “nhiệt” (nóng), có thể dẫn đến các vấn đề như mụn nhọt do “nhiệt” tích tụ bên trong cơ thể.
Tuy nhiên, chưa có bằng chứng khoa học nào chứng minh “nóng trong người” có thể gây mụn, đây chỉ là mô tả chung về một số triệu chứng, chứ không phải là một bệnh lý cụ thể. Các yếu tố khác như hormone, vi khuẩn, di truyền mới là nguyên nhân chính gây ra mụn.
Nguyên nhân gây ra mụn theo khoa học
Như đã nói ở trên, nguyên nhân gây ra mụn bao gồm nhiều yếu tố khác nhau như:
Nội tiết tố
Sự thay đổi hormone là một trong những nguyên nhân chính khiến tuyến bã nhờn hoạt động mạnh, gây bít tắc lỗ chân lông và hình thành mụn. Tình trạng này thường xảy ra ở các giai đoạn sau:
- Dậy thì: sự gia tăng hormone androgen ở cả nam và nữ khiến tuyến bã nhờn sản xuất dầu nhiều hơn, làm tăng nguy cơ tắc nghẽn lỗ chân lông.
- Chu kỳ kinh nguyệt: trước kỳ kinh 3 – 5 ngày, nồng độ estrogen và progesterone giảm, kích thích tuyến bã nhờn hoạt động mạnh hơn, khiến mụn dễ bùng phát ở vùng cằm, trán và nhân trung. Sau kỳ kinh, tình trạng này có xu hướng giảm dần.
- Mang thai: hormone androgen gia tăng trong giai đoạn đầu thai kỳ làm tăng tiết dầu trên da, dễ dẫn đến mụn trứng cá.
- Trước và sau mãn kinh: mụn trứng cá ở phụ nữ mãn kinh thường do mất cân bằng nội tiết tố, đặc biệt là sự gia tăng hormone androgen, dẫn đến tình trạng hyperandrogenism với các triệu chứng như mụn, rậm lông và rụng tóc. Ngoài ra, các rối loạn nội tiết tố khác như rối loạn tuyến giáp, tăng prolactin trong máu hoặc kháng insulin cũng có thể gây mụn.
Di truyền từ bố hoặc mẹ
Theo một nghiên cứu năm 2009, nếu bố hoặc mẹ từng bị mụn trứng cá, con cái có nguy cơ bị mụn cao hơn so với người không có tiền sử gia đình. Đặc biệt, mụn có xu hướng nặng hơn nếu mẹ từng bị mụn, với nguy cơ cao gấp ba lần so với bình thường, trong khi nếu bố từng bị mụn, nguy cơ này tăng khoảng hai lần.
Vi khuẩn C. acnes
Vi khuẩn gây mụn C. acnes thường sống vô hại trên da. Tuy nhiên, khi tuyến bã nhờn tiết nhiều dầu làm các lỗ chân lông bị bít tắc sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn này sinh sôi, phân hủy bã nhờn thành các triglyceride là yếu tố kích thích phản ứng viêm.
Tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc có thể gây mụn, đặc biệt là corticosteroid – hoạt chất kháng viêm giúp ức chế miễn dịch và điều trị dị ứng. Khi dùng mỹ phẩm chứa corticoid, da sẽ cải thiện nhanh chóng, trở nên sáng mịn và hết mụn. Tuy nhiên, sau một thời gian, da có thể bị “nghiện” corticoid, mất khả năng tự phục hồi và khi ngừng sử dụng, mụn sẽ bùng phát nghiêm trọng.
Ngoài ra, các loại thuốc như thuốc trị lao, thuốc tránh thai, thuốc chống trầm cảm hay thuốc điều trị bệnh tuyến giáp cũng có thể gây rối loạn nội tiết tố, ảnh hưởng đến chu trình tế bào da và dẫn đến mụn.
Chế độ ăn uống
Chế độ dinh dưỡng có tác động đáng kể đến mụn trứng cá. Một số thực phẩm làm tăng nguy cơ mụn bao gồm sữa động vật và các chế phẩm từ sữa, do chứa hormone androgen và IGF-1 kích thích tuyến bã nhờn hoạt động mạnh.
Đạm whey – một loại protein chiết xuất từ sữa bò, thường được sử dụng để tăng cơ, cũng có thể làm mụn nặng hơn do kích thích tuyến tụy sản xuất insulin. Thực phẩm có chỉ số đường huyết cao như bánh kẹo, nước ngọt khiến đường huyết tăng nhanh, kích thích sản xuất IGF-1 và insulin, làm da tiết nhiều dầu, dễ gây tắc nghẽn lỗ chân lông.
Thức khuya hoặc stress
Thiếu ngủ và căng thẳng kéo dài có thể kích thích cơ thể sản sinh hormone cortisol, một yếu tố thúc đẩy tuyến bã nhờn hoạt động mạnh hơn, làm da tiết nhiều dầu và tăng nguy cơ bít tắc lỗ chân lông. Nếu tình trạng stress kéo dài, mụn trứng cá có thể trở nên nghiêm trọng hơn, khó kiểm soát.
Chăm sóc da không đúng cách
Những thói quen như rửa mặt quá thường xuyên, dùng sản phẩm không phù hợp với da, chạm tay lên mặt, không tẩy trang kỹ, sử dụng mỹ phẩm chứa corticoid hoặc lạm dụng thuốc trị mụn có thể làm tổn thương hàng rào bảo vệ da, gây tắc nghẽn lỗ chân lông và khiến tình trạng mụn trở nên nghiêm trọng hơn.
Nên ăn gì khi bị mụn?
Chế độ ăn uống ảnh hưởng trực tiếp đến tình trạng mụn trứng cá. Một số thực phẩm như sữa động vật, phô mai, đạm whey, đồ ngọt, nước ngọt có gas và thực phẩm chế biến sẵn gồm pizza, mì ý, bánh mì trắng hay chocolate có thể làm mụn nghiêm trọng hơn.
Thay vào đó, nên ưu tiên các nhóm thực phẩm giúp giảm viêm và hỗ trợ phục hồi da như sau:
- Rau xanh và trái cây tươi: rau lá xanh như rau cải, spinach và các loại trái cây gồm có dâu tây, cam, kiwi chứa nhiều vitamin A, C, chất chống oxy hóa, giúp da khỏe mạnh và giảm viêm.
- Các loại cá giàu omega-3: cá hồi, cá ngừ giúp chống viêm, giảm mụn và hỗ trợ sức khỏe làn da.
- Các loại hạt: hạt chia, hạt lanh và các loại hạt khác chứa nhiều omega-3, chất xơ, giúp giảm viêm và cân bằng hormone.
- Ngũ cốc nguyên hạt: quinoa, gạo lứt và yến mạch là nguồn cung cấp chất xơ, giúp duy trì lượng đường trong máu ổn định và giảm nguy cơ mụn.
- Thực phẩm giàu kẽm: các loại thực phẩm như hạt bí, hạnh nhân, thịt bò và hải sản chứa kẽm, giúp hỗ trợ chữa lành vết thương và giảm mụn.
- Trà xanh: trà xanh chứa chất chống oxy hóa và có tính kháng viêm, giúp giảm sưng tấy và mụn.
- Nước lọc: uống đủ 2 lít nước mỗi ngày giúp duy trì độ ẩm cho da, hỗ trợ quá trình thải độc và làm sạch lỗ chân lông.
Các phương pháp điều trị mụn hiệu quả
Khi da bị mụn, điều quan trọng nhất là giữ da luôn sạch sẽ, tẩy trang hằng ngày và rửa mặt nhẹ nhàng bằng sữa rửa mặt phù hợp 2 lần/ngày, để loại bỏ bụi bẩn và dầu thừa. Không nên nặn mụn hoặc chạm tay vào mặt, vì có thể làm tình trạng mụn nặng thêm. Nếu mụn nghiêm trọng, cần tham khảo ý kiến Bác sĩ để có phương pháp điều trị phù hợp.
Có hai nhóm phương pháp trị mụn chính là điều trị nội khoa và điều trị bằng công nghệ hóa lý. Sau khi mụn được kiểm soát, có thể duy trì bằng các loại mỹ phẩm hoặc thuốc không kê đơn như azelaic acid, AHA, BHA theo hướng dẫn của Bác sĩ Da liễu.
Điều trị nội khoa
Điều trị nội khoa bao gồm thuốc uống và thuốc bôi. Trong đó, điều trị bằng thuốc uống có 2 đại diện phổ biến là kháng sinh và isotretinoin:
- Thuốc kháng sinh: tetracyclin và erythromycin giúp giảm vi khuẩn C. acnes gây mụn. Tuy nhiên, có thể gây kháng thuốc, nên cần kết hợp với benzoyl peroxide và các phương pháp khác.
- Thuốc isotretinoin: dùng cho mụn nặng không đáp ứng điều trị khác. Isotretinoin giúp giảm sản xuất bã nhờn và ly giải tế bào sừng, nhưng có tác dụng phụ như khô da, tăng men gan và nguy cơ quái thai trên thai nhi, nên cần theo dõi chặt chẽ bởi Bác sĩ.
Điều trị bằng mỹ phẩm hoặc thuốc bôi ngoài da
Sử dụng các sản phẩm mỹ phẩm hoặc thuốc bôi ngoài da sau đây khi mụn được kiểm soát, mang lại làn da mịn màng và trẻ trung:
- AHA và BHA: hỗ trợ tẩy tế bào chết, làm sạch lỗ chân lông, giúp kiểm soát dầu nhờn và giảm mụn. Cần thận trọng do hoạt chất này có nguy cơ gây kích ứng.
- Benzoyl peroxide: kháng khuẩn, tiêu diệt vi khuẩn C. acnes, có trong sữa rửa mặt, kem, gel với nồng độ 2.5 – 10%.
- Gel/kem kháng sinh: bôi 1 – 2 lần/ngày, kết hợp với benzoyl peroxide hoặc retinoid để giảm kháng thuốc.
- Retinoid (tretinoin, adapalene): giảm tiết bã nhờn, kháng viêm, tiêu sừng, kiểm soát mụn hiệu quả hơn khi kết hợp với kháng sinh hoặc benzoyl peroxide.
Điều trị mụn bằng công nghệ hóa lý
Để loại bỏ mụn nhanh chóng và hiệu quả, nên áp dụng các công nghệ hóa lý tiên tiến trong việc điều trị, bao gồm:
- Peel da hóa học: peel da là quy trình tái tạo da bằng acid lành tính để loại bỏ tế bào chết và kích thích da mới phát triển sáng hơn. Phương pháp này giúp cải thiện mụn, da không đều màu, lão hóa và sẹo mụn. Các acid thường dùng gồm salicylic acid, glycolic acid, trichloroacetic acid và retinol. Peel da hiệu quả với cả mụn viêm và không viêm.
- Laser xung dài: làm giảm tiết bã nhờn, giảm viêm, loại bỏ lớp sừng quanh nang lông và kích thích collagen, làm trẻ hóa da. Laser tác động trực tiếp lên mụn viêm, khắc phục nhược điểm của thuốc toàn thân.
- Ánh sáng xung mạnh (IPL): sử dụng ánh sáng đa sắc từ 400 – 1200nm để tạo gốc oxy tự do, tiêu diệt vi khuẩn C. acnes, giảm bã nhờn và thu nhỏ lỗ chân lông. IPL là phương pháp an toàn và hiệu quả cho mụn từ nhẹ đến trung bình.
- Quang động trị liệu (PDT): kết hợp liệu pháp ánh sáng với chất nhạy cảm ánh sáng để tạo ra các gốc tự do tiêu diệt vi khuẩn C. acnes. Nguồn ánh sáng có thể là ánh sáng sinh học hoặc IPL, đem lại hiệu quả điều trị mạnh mẽ cho mụn.
- Mesotherapy: là phương pháp xâm lấn tối thiểu, sử dụng kim siêu nhỏ (34G) để đưa trực tiếp các hoạt chất trị mụn vào lớp trung bì hoặc sâu hơn. Phương pháp này hiệu quả hơn so với chỉ bôi ngoài da các hoạt chất như salicylic acid, retinyl palmitate, pyruvic acid, kẽm, niacinamide, peptide.
Khái niệm “nóng trong người” chưa được khoa học chứng minh là nguyên nhân gây mụn. Mụn chủ yếu do thay đổi nội tiết tố, vi khuẩn, chế độ ăn uống, chăm sóc da sai cách và di truyền. Nếu đang gặp vấn đề về mụn và tìm kiếm giải pháp điều trị hiệu quả, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Doctor Acnes qua hotline 07 0838 0878 để được các Bác sĩ tư vấn và điều trị kịp thời nhé!
Tài liệu tham khảo
- Ghodsi SZ, Orawa H, Zouboulis CC. “Prevalence, severity, and severity risk factors of acne in high school pupils: a community-based study“. J Invest Dermatol. 2009 Sep;129(9):2136-41. doi: 10.1038/jid.2009.47. Epub 2009 Mar 12
- Bowe WP, Joshi SS, Shalita AR. “Diet and acne“. J Am Acad Dermatol. 2010 Jul;63(1):124-41. doi: 10.1016/j.jaad.2009.07.043
- Ayer J, Burrows N. “Acne: more than skin deep“. Postgrad Med J. 2006 Aug;82(970):500-6. doi: 10.1136/pgmj.2006.045377
Bài viết này có hữu ích không?
Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết
