Bạn thường nghe về sự “kỳ diệu” của isotretinoin đường uống trong điều trị mụn: isotretinoin hiệu quả đối với tất cả các loại mụn hay chỉ dùng isotretinoin một tuần là thấy mụn cải thiện rõ rệt. Hiệu quả và độ an toàn của isotretinoin thực hư thế nào? Hãy cùng Doctor Acnes tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Isotretinoin là gì?
Isotretinoin (13-cis-retinoid acid) là một dẫn xuất của vitamin A và thuộc nhóm retinoid. So với các retinoid khác bao gồm retinol, retinol ester hay retinaldehyde; isotretinoin không phải qua chuyển đổi mà ở sẵn dưới dạng có hoạt tính nên mang lại tác dụng điều trị mạnh mẽ và được xếp vào nhóm thuốc kê toa, tức cần được chỉ định bởi Bác sĩ Da liễu trước khi sử dụng.
Isotretinoin đường uống đã được Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ – US Food and Drug Administration (FDA) phê duyệt cho chỉ định điều trị mụn nang và mụn bọc nghiêm trọng từ năm 1982. Qua hơn 3 thập kỷ, việc sử dụng isotretinoin ngày nay trở nên phổ biến hơn. Trong các Khuyến cáo Da liễu hiện nay, ngoài mụn nang và mụn bọc nghiêm trọng, isotretinoin hiện còn được chỉ định cho những trường hợp mụn mức độ trung bình kháng trị với kháng sinh hay có kèm theo sẹo.
Một lý do quan trọng khác nữa khiến isotretinoin được dùng phổ biến đó là việc lạm dụng isotretinoin từ chính các Bác sĩ Da liễu: kê toa sớm isotretinoin khi chưa có chỉ định. Từ phía người sử dụng cũng có những trường hợp tự ý mua và dùng isotretinoin khi được truyền miệng về hiệu quả của thuốc này trong điều trị mụn.
Cơ chế tác dụng của isotretinoin trong điều trị mụn?
Isotretinoin là thuốc duy nhất tác động đến cả 4 cơ chế bệnh sinh gây mụn. Qua các nghiên cứu, isotretinoin đường uống đã chứng minh:
- Giảm sự tiết bã nhờn và giảm kích thước tuyến bã nhờn.
- Giảm sự keratin hóa tại cổ nang lông.
- Kìm hãm sự phát triển của vi khuẩn gây mụn P. acnes.
- Giảm viêm.
Bên cạnh đó, isotretinoin cũng điều hòa biểu hiện gen của tế bào da: tăng sự chết tế bào theo chương trình, giảm biểu hiện gen chuyển hóa lipid và tăng sự tổng hợp collagen.
Hiệu quả của isotretinoin trong điều trị mụn?
Isotretinoin là thuốc mang lại hiệu quả cao trong điều trị mụn và đã được khuyến cáo trong nhiều Hướng dẫn điều trị mụn uy tín trên thế giới. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là có thể sử dụng isotretinoin cho tất cả các mức độ mụn và tất cả các giai đoạn mụn.
Theo Khuyến cáo của Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ, isotretinoin được sử dụng cho trường hợp mụn nang nghiêm trọng; mụn mức độ trung bình kháng trị với thuốc kháng sinh đường uống hoặc có kèm sẹo mụn hay đang stress tâm lý nghiêm trọng với tình trạng mụn của mình.
Theo khuyến cáo của Hiệp hội Da liễu Singapore, isotretinoin đường uống được sử dụng trong trường hợp mụn nang, mụn bọc nặng; các trường hợp mụn đã thất bại với liệu trình 6-8 tuần kháng sinh đường uống phối hợp với retinoid và benzoyl peroxide bôi ngoài da; mụn kèm sẹo nặng hay đang căng thẳng nghiêm trọng vì tình trạng mụn.
Về hiệu quả điều trị, kết quả quan sát được từ các nghiên cứu cho thấy với liều dùng isotretioin từ 0.5 – 1 mg/kg/ngày, liều tích lũy trong cả quá trình điều trị 120-150 mg/kg, 85% bệnh nhân sử dụng sạch mụn trong vòng 16 tuần. Ở nhóm bệnh nhân còn lại, có thể cần đến 5 – 6 tháng và có ít hơn 1% bệnh nhân cần đến 12 tháng để đạt được hiệu quả điều trị.
Những nguy cơ tiềm ẩn khi sử dụng isotretinoin?
Isotretinoin là thuốc hiệu quả không những trong điều trị mụn mà còn được sử dụng trong một số bệnh khác, tuy nhiên đi kèm theo đó là rất nhiều các tác dụng ngoại ý có thể gặp phải khi sử dụng thuốc này. Đây cũng là lý do khiến isotretinoin được xếp vào nhóm thuốc kê toa, nghĩa là chỉ được sử dụng theo quyết định của Bác sĩ Da liễu, sau khi cân nhắc lợi ích thuốc mang lại và nguy cơ tác dụng phụ có thể xảy ra.
Dưới đây là những tác dụng ngoại ý có thể gặp phải khi sử dụng isotretinoin.
- Khô môi, viêm da, viêm kết mạc mắt, giảm thị lực thoáng qua là những tác dụng phụ thường gặp nhất.
- Bùng phát mụn có thể gặp phải sau thời gian ngắn dùng isotretinoin đường uống với tỉ lệ vào khoảng 6 – 27,1% người sử dụng.
- Tăng men gan, tăng lipid máu.
- Đau khớp, viêm gân.
- Lo lắng, thay đổi cảm xúc và thậm chí là trầm cảm. Do đó, Bác sĩ Da liễu cần tầm soát các biểu hiện trầm cảm trước khi quyết định sử dụng isotretinoin cho bệnh nhân cũng như trong thời gian sử dụng để tránh những trường hợp trầm cảm nghiêm trọng như có ý định tự sát.
- Ảnh hưởng đến thai kỳ. Đây là tác dụng phụ có thể nói là nguy hiểm nhất khi sử dụng isotretinoin. Phụ nữ mang thai khi sử dụng isotretinoin có thể gây quái thai nghĩa là gây ra sự phát triển bất thường của thai nhi, với tỉ lệ dị tật bẩm sinh lên đến 28% (chủ yếu là dị tật sọ mặt và tim). Các thống kê cũng cho thấy 20% trường hợp mẹ mang thai bị sảy thai tự phát khi sử dụng isotretinoin trong thai kỳ.
Xem thêm các bài viết liên quan
Sử dụng isotretinoin thế nào cho đúng?
Trường hợp nào nên sử dụng isotretinoin?
Theo các Hướng dẫn Da liễu, isotretinoin trong điều trị mụn được Bác sĩ Da liễu chỉ định sử dụng cho những trường hợp:
- Mụn nang, mụn bọc nặng.
- Mụn mức độ trung bình điều trị không thành công với kháng sinh đường uống, kèm sẹo hay đang bị stress tâm lý nghiêm trọng vì tình trạng mụn.
Nói theo một cách khác, isotretinoin chỉ nên là thuốc sử dụng ngay từ ban đầu cho trường hợp mụn nang, mụn bọc nặng. Đối với mụn mức độ trung bình, isotretinoin không phải là lựa chọn đầu tiên, chỉ được cân nhắc sử dụng nếu điều trị không thành công với thuốc khác hoặc có kèm theo những điều kiện đặc biệt khác. Do vậy, sử dụng isotretinoin ngay từ ban đầu cho trường hợp mụn trung bình đơn thuần hay trường hợp mụn nhẹ được xem là ví dụ điển hình cho việc lạm dụng isotretinoin.
Liều dùng
Mụn nặng: liều khởi đầu 0.5 mg/kg/ngày trong tháng đầu, sau đó tăng lên 1 mg/kg/ngày, tùy theo mức đáp ứng của bệnh nhân và các tác dụng phụ gặp phải.
Mụn trung bình: dùng liều thấp 0,3 – 0,5 mg/kg/ngày.
Theo nhiều nghiên cứu cho thấy, liều tích lũy của isotretinoin từ 120-150mg/kg làm giảm nguy cơ tái phát mụn sau điều trị.
Thời gian sử dụng: trung bình từ 16 – 20 tuần, có thể kéo dài đến 30 tuần để đạt mức giảm 90% số tổn thương mụn.
Cách dùng
Isotretinoin tan trong dầu; do đó, nên uống thuốc trong bữa ăn để tăng cường sự hấp thu của thuốc. vào máu.
Sau khi ngưng isotretinoin đường uống, cần sử dụng thêm retinoid bôi ngoài da (ví dụ như tretinoin) trong vòng vài tháng để duy trì hiệu quả điều trị.
Các lưu ý khi sử dụng
Isotretinoin là thuốc kê toa, việc sử dụng isotretinoin đường uống chỉ được quyết định bởi Bác sĩ Da liễu sau khi cân nhắc cẩn thận lợi ích và nguy cơ.
Trong thời gian điều trị với isotretinoin, nên ngưng sử dụng các thuốc trị mụn bôi ngoài da và đường uống khác để tránh nguy cơ gia tăng tác dụng ngoại ý.
Do isotretinoin có thể gây quái thai, bệnh nhân cần được thăm khám để loại trừ tình trạng có thai 2 tuần trước khi điều trị với isotretinoin cũng như cần sử dụng đồng thời 2 biện pháp tránh thai (ví dụ: thuốc tránh thai và bao cao su) cùng lúc và liên tục trong vòng 1 tháng trước điều trị, trong điều trị và 1 tháng sau khi ngưng sử dụng thuốc. Nếu có thai trong thời gian kể trên, phải lập tức báo ngay cho Bác sĩ.
Trong thời gian sử dụng isotretinoin, Bác sĩ Da liễu cần theo dõi chặt chẽ tình trạng tâm lý bệnh nhân. Bệnh nhân nên được kiểm tra chỉ số men gan và mỡ máu trước, trong và sau quá trình trị liệu.
Thận trọng khi kết hợp isotretinoin với kháng sinh đường uống, đặc biệt là kháng sinh nhóm cyclin (khi kết hợp đồng thời với doxycyclin có thể gây tăng áp lực nội sọ…)
Tóm lại, vì hiệu quả cao trong điều trị mụn, hiện nay có tình trạng lạm dụng sử dụng isotretinoin mà bỏ qua những nguy cơ có thể gặp phải khi sử dụng thuốc này. Trong nhiều trường hợp, người bị mụn có thể nghe lời khuyên từ những người không có chuyên môn về y tế như chủ các spa, bạn bè thân quen và thậm chí được kê toa isotretinoin bởi chính các Bác sĩ Da liễu khi chưa có chỉ định.
Để sử dụng isotretinoin một cách hợp lý và an toàn, bạn nên đến các Phòng khám Da liễu uy tín như Phòng khám Doctor Acnes để được thăm khám và tư vấn cẩn thận trước khi bắt đầu sử dụng. Với tiêu chí dùng thuốc tối thiểu chỉ khi có chỉ định cùng với trang thiết bị máy móc hiện đại, chúng tôi tự tin mang đến cho bạn phác đồ điều trị mụn tác động toàn diện, hạn chế việc sử dụng thuốc theo hướng cá thể hóa, phù hợp nhất cho tình trạng của từng bệnh nhân.
Tài liệu tham khảo
- Costa CS, Bagatin E, Martimbianco ALC, da Silva EMK, Lúcio MM, Magin P, Riera R. “Oral isotretinoin for acne”. Cochrane Database of Systematic Reviews 2018, Issue 11
- Oon, Hazel H et al. “Acne Management Guidelines by the Dermatological Society of Singapore”. The Journal of clinical and aesthetic dermatology vol. 12,7 (2019): 34-50
- Zaenglein, Andrea L et al. “Guidelines of care for the management of acne vulgaris”. Journal of the American Academy of Dermatology vol. 74,5 (2016): 945-73.e33
- “Isotretinoin: The truth about side effects”
- Accutane – AOCD
- Isotretinoin capsules (Roaccutane) – NHS. Medicines
Bài viết này có hữu ích không?
Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết
