Trong bệnh học mụn trứng cá thì mụn viêm là thuật ngữ dùng để chỉ một dạng nặng của mụn, hình thành trên da các nốt mụn sưng đỏ, đau nhức và gây khó chịu. Loại mụn này có nhân dịch mủ và vi khuẩn ăn sâu vào biểu bì da và có thể để lại sẹo rỗ nếu không được xử lý kịp thời, đúng cách. Để nhanh chóng đẩy lùi mụn viêm một cách hiệu quả, hãy cùng Doctor Acnes tìm hiểu nguyên nhân gây mụn viêm, triệu chứng và cách điều trị mụn viêm hiệu quả trong bài viết dưới đây!
Mụn viêm là gì?
Mụn viêm là bệnh lý da liễu phổ biến gây nên do tăng tiết chất bã, tăng sừng hóa ở cổ nang lông, tăng sinh quá mức vi khuẩn Propionibacterium acnes (P. acnes) kéo theo phản ứng viêm đi kèm. Bệnh biểu hiện bằng nhiều loại tổn thương khác nhau như mụn sẩn, mụn mủ, mụn bọc, mụn nang… khu trú ở vị trí tiết nhiều chất bã như mặt, lưng, ngực.
Mụn viêm khiến da bị sưng, đỏ, gây cảm giác đau và khó chịu trên da. Mụn viêm không ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe, tuy nhiên lại ảnh hưởng nặng tới thẩm mỹ và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Đặc biệt, mụn viêm có thể để lại sẹo rỗ, gây mất thẩm mỹ lâu dài bề mặt da.
Phân loại mụn viêm
Mụn viêm gây sưng đỏ và đau nhức, biểu hiện dưới 4 dạng sau:
- Mụn sẩn: loại mụn có phần da xung quanh bị viêm nhẹ, hơi sưng, có màu đỏ, hồng hoặc nâu tím, đau khi chạm vào. Phần da bị viêm có đường kính dưới 1 cm, có hoặc không có bờ rõ ràng, tụ thành nhiều mảng. Mụn này xuất hiện ở nam giới nhiều hơn.
- Mụn mủ: loại mụn sưng to, có mủ màu trắng đục hoặc hơi ngả vàng ở trung tâm, xung quanh có viền viêm đỏ. Mụn mủ thường không gây ra sẹo lõm do tình trạng viêm thường giới hạn đến lớp nang lông.
- Mụn bọc: loại mụn viêm nặng, có khả năng gây tổn thương tới cấu trúc bên trong da. Mụn bọc biểu hiện bằng những nốt sần, cứng, màu da hoặc màu đỏ, không có nhân như mụn đầu trắng hay mụn đầu đen, gây cảm giác căng tức và đau nhức. Mụn bọc nằm sâu dưới tận lớp đáy của da, nên nếu điều trị không đúng cách có thể để lại sẹo rỗ.
- Mụn nang: loại mụn viêm nặng nhất và nguy cơ gây sẹo lõm rất cao do tình trạng viêm nhiễm đã xâm nhập vào sâu tế bào da. Mụn nang chứa đầy mủ nên mềm hơn mụn bọc và có thể thấy mủ bằng mắt thường.
Số lượng tổn thương mụn viêm là căn cứ để phân loại độ nặng của mụn và đây cũng là bước cần thiết để Bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị mụn thích hợp. Theo hướng dẫn chẩn đoán và điều trị bệnh da liễu của Bộ Y tế (2015), dựa vào số tổn thương mụn viêm, mụn trứng cá được phân loại thành 3 mức độ:
- Mức độ nhẹ: dưới 20 tổn thương không viêm, hoặc dưới 15 tổn thương viêm hoặc tổng số lượng tổn thương dưới 30.
- Mức độ vừa: có 20-100 tổn thương không viêm hoặc 15-50 tổn thương viêm, hoặc 20-125 tổng tổn thương.
- Mức độ nặng: trên 5 nang, cục hoặc trên 100 tổn thương không viêm, hoặc tổng tổn thương viêm trên 50 hoặc trên 125 tổng tổn thương.
Nguyên nhân gây mụn viêm
Nguyên nhân gây mụn viêm chủ yếu do tuyến bã nhờn hoạt động mạnh, kết hợp với tế bào chết và bụi bẩn gây bít tắc lỗ chân lông. Khi các nang lông bị bịt kín sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn Propionibacterium acnes phát triển. Khác với mụn không viêm, mụn viêm xảy ra khi vi khuẩn P. acnes sinh sôi mạnh mẽ, gây nên phản ứng viêm tại nang lông, với biểu hiện chính là sưng, đỏ và đau. Một số nguyên nhân gây tăng hoạt động tuyến bã nhờn và khiến tế bào chết, bụi bẩn tích tụ trên da có thể liệt kê như:
Nguyên nhân gây tăng hoạt động tuyến bã nhờn
- Rối loạn nội tiết tố trong cơ thể như dậy thì, thay đổi hormone trong chu kỳ kinh nguyệt, có thai…
- Sử dụng một số loại thuốc như testosterone (giúp tăng cơ), phenothiazine…
- Yếu tố di truyền.
- Sinh hoạt không điều độ, thức khuya, thiếu ngủ, căng thẳng.
Nguyên nhân khiến tế bào chết và bụi bẩn tích tụ trên da
- Vệ sinh, chăm sóc da sai cách khiến bụi bẩn và tế bào chết tích tụ gây viêm nhiễm.
- Môi trường sống nhiều bụi bẩn, ô nhiễm, hoá chất.
Các phương pháp điều trị mụn viêm hiệu quả
Mụn viêm có thể lây lan ra các vùng da lành xung quanh và để lại sẹo, vì vậy nên điều trị mụn viêm càng sớm càng tốt. Tuỳ thuộc vào tình trạng mụn viêm, Bác sĩ Da liễu có thể chọn phương pháp sử dụng thuốc không kê đơn, thuốc kê đơn và kết hợp thêm liệu pháp vật lý/hóa học (liệu pháp ánh sáng, peel da…) để điều trị.
Điều trị với sản phẩm không kê đơn
- Benzoyl peroxide: hoạt động bằng cách tiêu diệt vi khuẩn P. acnes và giúp giảm viêm. Tuy nhiên, benzoyl peroxide có thể gây khô da. Nồng độ benzoyl peroxide được sử dụng từ 2,5-10%.
- Acid salicylic: có tác dụng loại bỏ lớp da chết trên bề mặt da, làm sạch lỗ chân lông và ngừa tổn thương do mụn viêm để lại. Nên sử dụng kèm kem dưỡng ẩm vì acid salicylic có thể làm khô da.
- Tinh dầu tràm trà: một số nghiên cứu cho thấy tinh dầu tràm trà có thể tiêu diệt vi khuẩn P. acnes. Tinh dầu tràm trà có thể gây kích ứng nên cần ngưng sử dụng khi có biểu hiện sưng, đỏ hoặc ngứa tiến triển.
Điều trị không kê đơn có thể hiệu quả với những người bị mụn thể nhẹ. Tuy nhiên nó lại không đủ mạnh để điều trị các trường hợp mụn thể trung bình đến nặng.
Điều trị với thuốc kê đơn
Thuốc kê đơn có hiệu quả mạnh trong điều trị mụn viêm nhưng mặt khác lại đi kèm nhiều tác dụng phụ. Do đó, thuốc kê đơn phải được sử dụng theo chỉ định của Bác sĩ và không nên tự ý mua thuốc để điều trị khi chưa qua thăm khám. Thuốc kê đơn trong điều trị mụn gồm thuốc bôi tại chỗ và thuốc đường uống (có tác dụng toàn thân). Dưới đây là các loại thuốc kê đơn thường được Bác sĩ Da liễu sử dụng trong điều trị mụn viêm:
Thuốc bôi tại chỗ
- Acid azelaic: có tác dụng ngăn chặn nhân mụn, kìm khuẩn với nồng độ 20% dưới dạng kem bôi. Acid azelaic có thể gây ngứa và cảm giác bỏng rát tại chỗ.
- Retinoid: retinoid là dẫn xuất của vitamin A có tác dụng tiêu nhân mụn, ngăn sự hình thành nhân mụn, kháng viêm và giảm bài tiết bã nhờn. Các retinoid thường dùng trong điều trị mụn là tretinoin, adapalene, tazarotene. Retinoid có hiệu quả trong điều trị mụn viêm, tuy nhiên lại gây khô da, đỏ da, kích ứng da… thường gặp trong tháng đầu điều trị, nhưng cũng có thể xảy ra trong suốt quá trình sử dụng. Do đó, việc điều trị với retinoid dùng ngoài da cần được quyết định và theo dõi với Bác sĩ Da liễu để giảm thiểu nguy cơ xảy ra tác dụng phụ.
- Kháng sinh: có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn P. acnes, chống viêm. Kháng sinh bôi ngoài da phổ biến là clindamycin và erythromycin dưới dạng gel, lotion hoặc dung dịch tan trong cồn. Clindamycin và erythromycin có thể được phối hợp với kẽm để giảm triệu chứng viêm, hoặc với benzoyl peroxide để giảm sự đề kháng của vi khuẩn, với tần suất sử dụng là 2 lần một ngày.
Thuốc dùng toàn thân
Kháng sinh đường uống: có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn, thường dùng trong trường hợp mụn viêm lan rộng, kháng sinh được khuyến cáo trong điều trị mụn bao gồm nhóm tetracyclin (doxycycline, tetracycline, minocycline). Trong trường hợp không dùng được nhóm tetracyclin như trẻ em < 8 tuổi, phụ nữ mang thai có thể thay thế bằng nhóm macrolide (erythromycin, azithromycin).
Liều dùng và thời gian sử dụng của doxycyclin và tetracyclin như sau:
- Doxycycline: 100mg/ngày x 30 ngày sau đó 50mg/ngày x 2-3 tháng.
- Tetracycline: 1,5g x 8 ngày hoặc 0,25g/ngày x 30 ngày (hoặc cho đến khi khỏi).
Tác dụng phụ thường gặp của kháng sinh nhóm tetracyclin là nhạy cảm với ánh sáng, trong khi kháng sinh nhóm macrolide gây rối loạn tiêu hóa.
Isotretinoin: isotretinoin là dẫn xuất của vitamin A và là một trong những thuốc điều trị mụn viêm mạnh nhất. Isotretinoin có tác dụng ức chế sản xuất bã nhờn, thúc đẩy quá trình tiêu sừng, thường được chỉ định đối với tình trạng mụn viêm nặng như mụn bọc, mụn nang.
Liều dùng được khuyến cáo là 0,5-1mg/kg/ngày trong 4 tháng đối với điều trị tấn công, điều trị duy trì: 0,2-0,3mg/kg/ngày trong 2 đến 3 tháng.
Tác dụng phụ của isotretinoin là gây khô da, bong da, môi, loét miệng. Isotretinoin tuyệt đối chống chỉ định với phụ nữ cho con bú, phụ nữ dự định có thai và phụ nữ có thai vì có khả năng gây quái thai.
Liệu pháp hormone: liệu pháp hormone được sử dụng khi nguyên nhân gây mụn viêm là mất cân bằng nội tiết tố trong cơ thể ví dụ mụn do tăng tiết androgen, mụn liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt. Thuốc tránh thai hàng ngày là thuốc đối kháng androgen thường được Bác sĩ Da liễu kê đơn trong trường hợp này. Cách dùng: vỉ 21 viên, bắt đầu uống viên đầu tiên khi có hành kinh, mỗi ngày uống 1 viên, nghỉ 7 ngày, thời gian dùng thuốc từ 3-6 tháng. Thuốc có thể gây khô âm đạo và tăng nguy cơ ung thư vú.
Kết hợp thuốc không kê đơn và thuốc kê đơn
Tùy theo mức độ mụn, Bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị thích hợp với mỗi tình trạng da. Dưới đây là phác đồ hướng dẫn điều trị mụn kết hợp giữa thuốc không kê đơn và thuốc kê đơn theo Viện Y tế và Chăm sóc sức khỏe Vương quốc Anh (National Institute for Health and Care Excellence – NICE) năm 2021 dựa vào mức độ nặng của mụn. Phác đồ điều trị mụn theo hướng dẫn của NICE (2021):
| Phân loại mụn | Điều trị |
| Tất cả các mức độ | Phương pháp điều trị bôi ngoài da:
|
| Mức độ nhẹ tới trung bình | Benzoyl peroxide kết hợp clindamycin bôi (sử dụng 1 lần/ngày). |
| Mức độ trung bình tới nặng | Một trong 2 phương pháp sau:
Isotretinoin đường uống được cân nhắc sử dụng khi đã thử đủ liệu trình tiêu chuẩn với kháng sinh toàn thân và liệu pháp tại chỗ mà chưa đạt hiệu quả điều trị như mong muốn. |
Áp dụng liệu pháp vật lý và hóa học
Đối với điều trị mụn viêm, các Bác sĩ Da liễu thường kết hợp giữa điều trị nội khoa và các kỹ thuật thẩm mỹ hiện đại để đẩy nhanh hiệu quả điều trị. Một số phương pháp sử dụng công nghệ trong điều trị mụn hiện đang được áp dụng như ánh sáng xanh, liệu pháp quang động PDT (photodynamic therapy), liệu pháp laser, peel da bằng acid glycolic hoặc acid salicylic, tiêm corticoid vào tổn thương lớn…
Sử dụng công nghệ cao có thể mang lại hiệu quả nhanh hơn các phương pháp khác, tuy nhiên lại có chi phí khá cao và cần chọn đúng cơ sở uy tín để tránh xảy ra các tai biến trong quá trình điều trị. Dưới đây là thông tin chi tiết về các phương pháp điều trị mụn tiên tiến hiện được dùng phổ biến tại các bệnh viện và Phòng khám Da liễu:
| Tên liệu pháp | Mục đích |
| Liệu pháp ánh sáng xanh (blue light therapy) | Điều trị mụn không xâm lấn; có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn P. acnes, điều tiết tuyến bã nhờn, gom cồi mụn.
Thường sử dụng cho trường hợp mụn nhẹ đến trung bình. |
| Liệu pháp điều trị ánh sáng xung mạnh IPL | Điều trị mụn không xâm lấn; có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn P. acnes, giảm sản xuất bã nhờn từ tuyến bã nhờn, giảm viêm và thu nhỏ lỗ chân lông.
Được sử dụng trong điều trị mụn nhẹ đến trung bình, ít sử dụng với tình trạng mụn trứng cá nặng. |
| Liệu pháp quang động trị liệu PDT (photodynamic therapy) | Điều trị mụn không xâm lấn; có tác dụng tiêu diệt vi khuẩn P. acnes, gây tổn thương có chọn lọc giúp điều tiết hoạt động các tuyến bã nhờn, ngăn chặn hình thành mụn trứng cá lâu dài.
Hiệu quả với tình trạng mụn viêm từ trung bình đến nặng. |
| Liệu pháp laser | Hiệu quả cho mụn từ trung bình đến nặng và cải thiện sẹo mụn đáng kể, làm giảm tổn thương viêm và giảm tiết bã nhờn, hạn chế sừng hóa nang lông.
Trong các công nghệ laser đang được ứng dụng để điều trị mụn, laser Nd:YAG 1064 nm có tính an toàn cao và thời gian điều trị nhanh chóng, đồng thời kích thích tăng sinh collagen giúp phục hồi và trẻ hóa làn da. |
| Peel da trị mụn | Có tác dụng tế bào chết, giúp bề mặt da thông thoáng, tiêu diệt vi khuẩn gây mụn, thúc đẩy quá trình gom cồi mụn, thu nhỏ lỗ chân lông và làm đều màu da.
Các acid thường sử dụng trong điện peel da là các acid lành tính như acid salicylic, acid glycolic. |
| Liệu pháp tiêm vi điểm (mesotherapy) | Đưa lượng lớn dược chất vào sâu trong da, mang lại hiệu quả cao trong việc kháng viêm và giảm sự tiết bã nhờn. |
Các biện pháp ngăn ngừa mụn viêm tái phát
Mụn viêm có thể tái phát nếu không chăm sóc da hợp lý. Do đó, ngoài việc tuân theo hướng dẫn của Bác sĩ, cần xây dựng một chu trình chăm sóc da để có một làn da khỏe mạnh. Một số biện pháp chăm sóc da cơ bản có thể kể đến bao gồm:
- Vệ sinh da mặt sạch bằng sữa rửa mặt 2 lần/ngày buổi sáng và buổi tối để loại bỏ bụi bẩn, bã nhờn, tế bào chết.
- Rửa mặt sạch sau khi tập thể dục.
- Bảo vệ da trước các tác nhân khói bụi, ánh sáng mặt trời như bôi kem chống nắng, đeo khẩu trang.
- Sinh hoạt điều độ, tránh thức khuya, căng thẳng kéo dài, xây dựng chế độ ăn khoa học.
- Hạn chế trang điểm, nếu có, hãy dùng những sản phẩm không chứa dầu để không làm bít tắc lỗ chân lông.
- Tuân thủ theo hướng dẫn chăm sóc và chỉ định dùng thuốc của Bác sĩ.
Bảng giá dịch vụ điều trị mụn tại Phòng khám Doctor Acnes
| ✅ Phương pháp | ✅ Giá | ✅ Giá HSSV |
| ⭐Lấy nhân mụn chuẩn y khoa | 290.000 | 260.000 |
| ⭐Laser 1064 nm xung dài chuẩn FDA (thực hiện bởi Bác sĩ Da liễu) | 1.300.000 | 1.200.000 |
| ⭐Laser PDL xung dài chuẩn FDA (thực hiện bởi Bác sĩ Da liễu) | 1.500.000 | 1.400.000 |
| ⭐IPL Cellec V trị mụn | 600.000 | 550.000 |
| ⭐Mesotherapy trị mụn (thực hiện bởi Bác sĩ Da liễu) | 700.000 | 600.000 |
| ⭐Mesotherapy trị mụn và kiểm soát bã nhờn (thực hiện bởi Bác sĩ Da liễu) | 2.500.000 | 2.400.000 |
| ⭐Điện di trị mụn, kháng viêm và chống oxy hóa | 300.000 | 280.000 |
| ⭐Chiếu ánh sáng sinh học Biolight | 100.000 | 100.000 |
| ⭐Mặt nạ trị mụn và giảm nhờn CosMedical | 100.000 | 90.000 |
| ⭐Peel da với Salicylic Acid 20% chuẩn CE | 600.000 | 550.000 |
| ⭐Peel da với Salicylic Acid 30% chuẩn CE | 600.000 | 550.000 |
| ⭐Peel với Glycolic Acid 35% chuẩn CE | 600.000 | 550.000 |
| ⭐Peel với Glycolic Acid 50% chuẩn CE | 600.000 | 550.000 |
| ⭐Peel da với Salicylic Acid và Retinol chuẩn CE | 800.000 | 700.000 |
| ⭐Peel body | 900.000-1.100.000 | 800.000-1.100.000 |
Mụn viêm là tình trạng mụn trứng cá thể nặng, khó tự điều trị tại nhà và dễ để lại sẹo khi điều trị không đúng cách. Khi bị mụn viêm, trước hết nên thăm khám Bác sĩ chuyên khoa Da liễu để được chẩn đoán tình trạng mụn và tư vấn điều trị phù hợp. Song song với tuân thủ điều trị, cần giữ thói quen vệ sinh da sạch sẽ, sinh hoạt lành mạnh và chế độ ăn hợp lý để hạn chế mụn viêm tái phát.
Tài liệu tham khảo
- WebMD. “Slideshow: Acne Visual Dictionary”
- Sarah Purdy. “Acne vulgaris”. BMJ Clin Evid. 2008; 2008: 1714
- MedicalNewsToday. “Inflamed acne: Causes, symptoms, and remedies”
- Andrea L Zaenglein, Arun L Pathy, Bethanee J Schlosser. “Guidelines of care for the management of acne vulgaris”. J Am Acad Dermatol. 2016 May;74(5):945-73.e33
Bài viết này có hữu ích không?
Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết
