Phân biệt sẹo lồi và sẹo phì đại như thế nào?

Sẹo là nỗi lo của nhiều người, ảnh hưởng đến cả nam và nữ. Trong số các loại sẹo, sẹo lồi và sẹo phì đại là hai dạng phổ biến nhất, thường bị nhầm lẫn do vẻ bề ngoài tương đồng. Mặc dù không nguy hiểm, nhưng chúng ảnh hưởng lớn đến thẩm mỹ và tâm lý, khiến người bị sẹo cảm thấy tự ti. Vậy sẹo phì đại và sẹo lồi là gì, nguyên nhân hình thành ra sao và cách điều trị như thế nào? Bài viết này Doctor Acnes sẽ giúp bạn tìm hiểu sâu hơn về hai loại sẹo này.

Sẹo phì đại và sẹo lồi là gì?

• Sẹo phì đại (hypertrophic scar): được hình thành trong vòng 6 tháng sau khi da bị tổn thương, thường nổi lên và giới hạn trong ranh giới của vết thương ban đầu. Đây là kết quả của việc cơ thể sản xuất quá nhiều collagen trong quá trình tự sửa chữa. Sẹo phì đại có thể tự thoái triển theo thời gian, làm vùng da trở lại bình thường mà không cần can thiệp điều trị.
• Sẹo lồi (keloid): sẹo lồi xuất hiện sau khoảng 6 tháng và phát triển vượt ra ngoài vùng tổn thương ban đầu do sản xuất collagen quá mức. Không giống sẹo phì đại, sẹo lồi không tự thoái triển và sẽ tồn tại vĩnh viễn nếu không được điều trị. Sự tăng sinh collagen ở sẹo lồi gấp 20 lần bình thường, trong khi ở sẹo phì đại là gấp 3 lần, do đó sẹo lồi rất khó điều trị dù có can thiệp.

Nguyên nhân hình thành sẹo lồi và sẹo phì đại

Bất kỳ tổn thương nào trên da cũng có thể dẫn đến sẹo, nhưng một số yếu tố nhất định làm tăng nguy cơ hình thành sẹo lồi và sẹo phì đại:

• Bỏng do nhiệt, do hóa chất hay do lạnh từ 2 độ trở xuống.
• Các phẫu thuật, thủ thuật có xâm lấn da.
• Quá trình nhiễm trùng da do vết thương chậm lành.
• Quá trình viêm bất thường trên da do mụn trứng cá, côn trùng cắn…
• Các tai nạn làm tổn thương da từ lớp trung bì trở xuống.

Xem thêm bài viết: Sẹo dạng sẩn hay sẹo đá cuội (papular scar)

Phân biệt sẹo lồi và sẹo phì đại

Điểm giống nhau

Dưới đây các đặc điểm giống nhau của sẹo phì đại và sẹo lồi:

• Hình dáng và kích thước: sẹo lồi thường có hình dáng bất thường và kích thước lớn hơn so với vết thương ban đầu. Cơ chế của sự phát triển này liên quan đến sự tăng sinh quá mức của các nguyên bào sợi (fibroblast) và collagen trong quá trình lành vết thương.
• Màu sắc: sẹo lồi thường có màu sắc khác biệt so với da xung quanh. Ban đầu, chúng có thể có màu đỏ hoặc tím, sau một thời gian, sẹo lồi có thể chuyển sang màu nâu hoặc đen, đặc biệt là ở những người có làn da sẫm màu.
• Độ dày và độ cứng: thường dày và cứng hơn so với các loại sẹo khác. Sự dày và cứng này là kết quả của sự tích tụ và tổ chức lại của các sợi collagen trong da.
• Đau và ngứa: một trong những triệu chứng phổ biến là cảm giác đau và ngứa. Các triệu chứng này có thể xảy ra do sự chèn ép của sẹo lên các dây thần kinh và mô xung quanh.

Điểm khác nhau

Yếu tố gây sẹo phì đại và sẹo lồi

Nguyên nhân chính gây sẹo lồi là do sự phản ứng quá mức của cơ thể trong quá trình chữa lành vết thương. Tuy nhiên, có nhiều yếu tố khác góp phần vào sự phát triển của sẹo lồi:

• Di truyền: các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sẹo lồi thường có xu hướng di truyền trong gia đình, và những người có người thân trực tiếp bị sẹo lồi có nguy cơ cao hơn bị sẹo lồi khi da bị tổn thương.
• Độ tuổi: ở người trẻ, đặc biệt là trong độ tuổi từ 10 đến 30, các tế bào nguyên bào sợi hoạt động mạnh mẽ hơn, sản xuất nhiều collagen hơn để chữa lành vết thương. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, sự sản xuất collagen này vượt quá mức cần thiết, dẫn đến sự hình thành sẹo lồi.
• Các yếu tố môi trường: các yếu tố môi trường cũng có thể ảnh hưởng đến sự hình thành sẹo lồi. Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời quá mức có thể làm tổn thương da và gây ra viêm nhiễm, dẫn đến sẹo lồi. Ngoài ra, các chất gây kích ứng hoặc dị ứng da, chẳng hạn như mỹ phẩm, hóa chất, và một số loại thuốc, cũng có thể làm tăng nguy cơ bị sẹo lồi nếu da bị tổn thương và không được chăm sóc đúng cách.

Các cách trị sẹo lồi và sẹo phì đại hiệu quả

Điều trị sẹo phì đại và sẹo lồi là một quá trình phức tạp, đòi hỏi sự kết hợp của nhiều phương pháp khác nhau để đạt được hiệu quả tối ưu. Mỗi phương pháp có cơ chế tác động và ưu, nhược điểm riêng, tùy thuộc vào tình trạng cụ thể của sẹo và phản ứng của cơ thể bệnh nhân.

Thuốc bôi và tiêm

• Corticosteroid: là một trong những phương pháp phổ biến nhất để điều trị sẹo lồi. Tiêm corticosteroid trực tiếp vào sẹo giúp giảm viêm, làm mềm và thu nhỏ kích thước sẹo. Corticosteroid giảm sản xuất collagen và các yếu tố viêm, từ đó làm giảm sự tăng trưởng của mô sẹo. Tuy nhiên, liệu trình thường yêu cầu nhiều lần tiêm và có thể gây ra các tác dụng phụ như mỏng da, thay đổi sắc tố da, và đôi khi không hiệu quả đối với các sẹo lồi lớn hoặc cứng đầu.
• 5-fluorouracil (5-FU): thường được kết hợp với corticosteroid để tăng hiệu quả điều trị. 5-FU là một loại thuốc chống ung thư, giúp ức chế sự tăng sinh của tế bào sẹo bằng cách can thiệp vào quá trình tổng hợp DNA. Liệu trình này cũng đòi hỏi sự theo dõi sát sao từ Bác sĩ vì có thể gây ra các tác dụng phụ như loét da và viêm da tại chỗ tiêm.
• Imiquimod: là một loại kem bôi, có tác dụng kích thích hệ thống miễn dịch và được sử dụng sau phẫu thuật cắt bỏ sẹo lồi để ngăn ngừa tái phát. Imiquimod hoạt động bằng cách tăng cường phản ứng miễn dịch tại chỗ, ngăn chặn sự tái phát của mô sẹo. Tuy nhiên, việc sử dụng imiquimod có thể gây ra kích ứng da và viêm đỏ, cần theo dõi kỹ lưỡng trong quá trình điều trị.

Liệu pháp laser

Liệu pháp laser là một trong những phương pháp hiện đại và hiệu quả nhất để điều trị sẹo phì đại. Có hai loại laser thường được sử dụng để điều trị sẹo phì đại gồm laser PDL (pulsed dye laser) và laser fractional.

• Laser PDL: được sử dụng để làm giảm đỏ và ngứa của sẹo phì đại bằng cách nhắm mục tiêu vào các mạch máu trong sẹo. PDL làm co mạch máu và giảm sự cung cấp máu cho mô sẹo, từ đó làm giảm sự phát triển của sẹo. Phương pháp này ít gây đau và thường có hiệu quả tốt trong việc giảm đỏ và kích thước của sẹo phì đại. Thường laser PDL được kết hợp với liệu pháp khác để tăng hiệu quả điều trị và giảm thiểu tác dụng phụ.
• Laser fractional: đặc biệt là laser CO2 fractional, là một phương pháp phổ biến trong điều trị sẹo phì đại. Cơ chế hoạt động là tạo ra các vi tổn thương sâu trong da, kích thích quá trình tự chữa lành và tái tạo da. Laser CO2 fractional, với bước sóng 10600 nm, chiếu thẳng lên da, làm bốc hơi nước trong mô sẹo, phá hủy cấu trúc sẹo và kích thích sản sinh collagen, đẩy nhanh quá trình liên kết tế bào và thay thế tế bào cũ. Tuy nhiên, phương pháp này thường yêu cầu nhiều lần điều trị, chi phí cao và có thể gây đỏ và sưng sau mỗi lần điều trị.

Phẫu thuật

• Phẫu thuật: là một phương pháp truyền thống nhưng hiệu quả. Cắt bỏ sẹo lồi thường được kết hợp với các phương pháp khác như tiêm corticosteroid hoặc xạ trị để ngăn ngừa tái phát. Phẫu thuật có thể mang lại kết quả tức thì nhưng cũng có nguy cơ tái phát cao nếu không được điều trị bổ sung đúng cách.
• Liệu pháp áp lạnh (cryosurgery hay cryotherapy): sử dụng nitơ lỏng để đóng băng và phá hủy mô sẹo. Phương pháp này thường được kết hợp với tiêm corticosteroid để tăng hiệu quả và giảm nguy cơ tái phát. Áp lạnh có ưu điểm là ít xâm lấn và có thể thực hiện tại Phòng khám. Tuy nhiên, có thể gây đau và sưng tại chỗ, và cần nhiều lần điều trị để đạt kết quả mong muốn.

Các phương pháp khác

• Xạ trị sau phẫu thuật có thể được sử dụng để giảm nguy cơ tái phát sẹo lồi. Xạ trị giúp ngăn chặn sự phát triển của mô sẹo bằng cách phá hủy DNA của tế bào sẹo. Tuy nhiên, do có nguy cơ tác dụng phụ cao như tăng nguy cơ ung thư da, xạ trị thường được sử dụng như phương pháp cuối cùng và chỉ khi các phương pháp khác không hiệu quả.
• Liệu pháp áp lực (compression therapy) sử dụng băng ép hoặc miếng silicone gel để tạo áp lực lên vùng sẹo, giúp làm mềm và thu nhỏ sẹo lồi. Áp lực liên tục lên sẹo lồi làm giảm sự cung cấp máu và ức chế sự phát triển của mô sẹo. Liệu pháp này yêu cầu sự kiên nhẫn từ phía bệnh nhân. Silicone gel cũng giúp giữ ẩm và làm mềm da, cải thiện kết cấu và màu sắc của sẹo.

Xem thêm các bài viết liên quan

Trị sẹo lồi bằng laser giá bao nhiêu? Bảng giá cập nhật năm 2024

20
Th11

Thuốc tiêm trị sẹo lồi có hiệu quả không? Giá bao nhiêu?

09
Th10

Cách phòng ngừa sẹo lồi

Phòng ngừa sẹo lồi là một yếu tố quan trọng trong việc quản lý và chăm sóc vết thương để đảm bảo làn da hồi phục tốt nhất và giảm thiểu nguy cơ hình thành sẹo. Dưới đây là các phương pháp phòng ngừa sẹo phì đại và sẹo lồi trong giai đoạn hình thành sẹo mà bạn cần phải lưu ý:

Chăm sóc vết thương

• Làm sạch vết thương: giữ vết thương sạch sẽ và khô ráo là bước quan trọng để ngăn ngừa nhiễm trùng. Làm sạch vết thương bằng dung dịch sát khuẩn hoặc nước muối sinh lý giúp loại bỏ vi khuẩn và các tạp chất gây hại, từ đó hỗ trợ quá trình lành vết thương tự nhiên và giảm nguy cơ phát triển sẹo lồi.
• Băng ép: sử dụng băng ép hoặc miếng silicone gel ngay sau khi vết thương lành giúp tạo áp lực và ngăn ngừa sự phát triển của sẹo lồi. Áp lực này có thể giúp giảm sự sản xuất collagen quá mức, một trong những nguyên nhân chính gây sẹo lồi. Silicone gel cũng giúp giữ ẩm cho vết thương, tạo điều kiện tốt nhất cho quá trình lành vết thương.

Sử dụng thuốc và sản phẩm

• Silicone gel: các sản phẩm chứa silicone gel được chứng minh là hiệu quả trong việc làm mềm và làm phẳng sẹo lồi, ngăn ngừa sự phát triển của chúng. Silicone gel hoạt động bằng cách giữ ẩm cho da, tạo ra một môi trường tối ưu cho quá trình lành vết thương và giảm sản xuất collagen quá mức. Nghiên cứu cho thấy rằng silicone gel có thể cải thiện đáng kể bề mặt và màu sắc của sẹo lồi.
• Kem chứa hành tây (onion extract): một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng kem chứa chiết xuất hành tây có thể giúp cải thiện sẹo bằng cách giảm viêm và ức chế sản xuất collagen quá mức. Hành tây chứa quercetin, một chất chống viêm tự nhiên, giúp giảm tình trạng viêm nhiễm và làm mềm sẹo.

Tránh các yếu tố kích thích

• Hạn chế căng da cơ học: tránh làm căng da tại vị trí vết thương bằng cách không kích thích, kéo căng da, cào gãi hay mặc quần áo chật đè ép lên vùng sẹo. Sự căng da cơ học tại vị trí sẹo có thể làm tăng sản xuất collagen, dẫn đến sự phát triển của sẹo lồi.
• Bảo vệ vết thương khỏi ánh nắng mặt trời: ánh nắng mặt trời có thể làm tăng sắc tố và làm sẹo lồi trở nên đậm màu hơn. Tia UV từ mặt trời có thể kích thích sản xuất melanin, dẫn đến tình trạng tăng sắc tố tại vùng da bị tổn thương. Sử dụng kem chống nắng hoặc che chắn vết thương khỏi ánh nắng mặt trời là cách hiệu quả để bảo vệ da và ngăn ngừa sự phát triển của sẹo lồi.

Tham khảo ý kiến chuyên gia

Nếu có vết thương lớn hoặc có tiền sử sẹo lồi, việc tham khảo ý kiến Bác sĩ là cần thiết để có biện pháp phòng ngừa và điều trị phù hợp. Điều trị sớm và chuyên nghiệp có thể giúp kiểm soát tình trạng viêm nhiễm và điều chỉnh quá trình sản xuất collagen, từ đó ngăn ngừa sự hình thành sẹo lồi.

Sẹo phì đại và sẹo lồi không chỉ ảnh hưởng thẩm mỹ mà còn gây nhiều vấn đề tâm lý và giảm chất lượng cuộc sống. Hiểu rõ nguyên nhân, đặc điểm và các phương pháp điều trị, phòng ngừa sẹo lồi là bước quan trọng để đối phó hiệu quả. Dù các phương pháp điều trị hiện nay mang lại hy vọng, việc ngăn ngừa sẹo lồi từ sớm vẫn là chiến lược tốt nhất, giúp cải thiện ngoại hình và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người bị sẹo.

Tài liệu tham khảo

1. “Risk Factors of Keloids: A Mini Review“. Austin Publishing Group
2. “Keloid Scars: Diagnosis and Treatment Options“. Journal of the American Academy of Dermatology
3. “Hypertrophic vs Keloid Scars: Clinical Management“. Clinical, Cosmetic and Investigational Dermatology
4. Gauglitz, G. G., Korting, H. C., Pavicic, T., Ruzicka, T., & Jeschke, M. G. (2011). “Hypertrophic scarring and keloids: pathomechanisms and current and emerging treatment strategies“. Molecular Medicine, 17(1-2), 113-125
5. Ogawa, R. (2017). “The most current algorithms for the treatment and prevention of hypertrophic scars and keloids“. Plastic and Reconstructive Surgery
6. Limandjaja, G. C., Niessen, F. B., Scheper, R. J., Gibbs, S., & Westerweel, P. E. (2021). “Hypertrophic scars and keloids: overview of the evidence and practical guide for differentiating between these abnormal scars“. Experimental Dermatology

Bài viết này có hữu ích không?

Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết

Submit Rating

Điểm trung bình 0 / 5. Lượt đánh giá 0