Tăng sắc tố sau điều trị sẹo là một vấn đề phổ biến, gây ra bởi phản ứng viêm làm gia tăng sắc tố melanin dưới da. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến thẩm mỹ mà còn gây lo lắng cho người điều trị.
Bài viết sau đây, BSCKI. Lâm Trúc Linh tại Phòng khám Doctor Acnes sẽ giúp bạn hiểu rõ nguyên nhân, cách điều trị và phòng ngừa tình trạng tăng sắc tố sau điều trị sẹo, giúp bạn có làn da khỏe đẹp hơn.
Tăng sắc tố sau trị sẹo là gì?
Định nghĩa
Tăng sắc tố sau trị sẹo về bản chất chính là tình trạng tăng sắc tố sau viêm (post inflammatory hyperpigmentation – PIH) và hồng ban sau viêm (post inflammatory erythema – PIE). Trong đó, tăng sắc tố sau viêm xảy ra thường xuyên hơn, được định nghĩa là tình trạng gia tăng quá mức hoặc phân bố không đều của melanin ở da sau phản ứng viêm, làm da thâm kéo dài. Bất kỳ tác nhân nào khiến da bị tổn thương hoặc bị kích ứng đều có thể gây ra tăng sắc tố sau viêm.
Cơ chế gây tăng sắc tố sau trị sẹo
Quá trình viêm kích thích sản xuất và oxy hóa acid arachidonic. Điều này dẫn đến tăng sản xuất các chất gây viêm như leukotriene, cytokine, chemokine, prostaglandin và các hóa chất trung gian gây viêm khác. Các hoá chất trung gian gây viêm kích thích tế bào melanocyte tăng sản xuất sắc tố melanin dưới da và tăng vận chuyển melanin ra xung quanh. Đối với tăng sắc tố sau viêm ở lớp trung bì có 2 cơ chế:
- Cơ chế thứ nhất là quá trình viêm làm vỡ lớp tế bào đáy ở thượng bì, dẫn tới phóng thích sắc tố melanin vào lớp nhú ở trung bì. Đại thực bào ở lớp nhú trung bì sẽ thực bào và giải phóng ra melanin.
- Cơ chế thứ hai là do đại thực bào có thể đi vào lớp thượng bì để thực bào melanosome tại đó rồi quay lại trung bì. Sắc tố melanin có thể tồn tại trong đại thực bào ở lớp trung bì trong nhiều năm.
Nguyên nhân gây ra tình trạng tăng sắc tố sau điều trị sẹo
Tương tự như thâm do mụn, tăng sắc tố sau trị sẹo hình thành do một số nguyên nhân liệt kê bên dưới nhưng ở mức độ nặng nề hơn:
- Các thủ thuật xâm lấn
Bóc tách đáy sẹo, lăn kim hay laser trong các phác đồ trị sẹo đều gây ra các tác động nhiệt học và cơ học lên da, tạo ra các phản ứng viêm tại chỗ, hình thành nên những quầng tăng sắc tố, có thể lan rộng ra xung quanh.
Độ nặng của tình trạng tăng sắc tố liên quan đến các yếu tố như mức độ sâu của thủ thuật xâm lấn, độ rộng xung của các loại laser, nhiệt độ tác động lên vùng da can thiệp, khoảng cách giữa những lần điều trị quá gần nhau khiến da chưa kịp phục hồi, người thực hiện chưa hiểu rõ cơ chế tác dụng cũng như các thông số kỹ thuật cần cài đặt riêng cho mỗi bệnh nhân.
Ngoài ra, những yếu tố sau đây cũng góp phần làm nặng thêm tình trạng tăng sắc tố da sau trị sẹo:
- Tránh nắng không kỹ
Dưới tác dụng của ánh nắng mặt trời, hắc tố bào melanocyte bị kích thích gây tăng sản xuất sắc tố melanin. Do đó, tránh nắng và thoa kem chống nắng là một trong những yếu tố quan trọng để dự phòng PIH.
- Da tối màu
Mặc dù tất cả các loại da đều có thể bị tăng sắc tố sau viêm nhưng lại thường gặp hơn ở người có làn da tối màu. Đặc biệt là khi viêm da gây tổn thương sâu xuống lớp bên dưới, qua màng đáy của thượng bì, da có thể bị đen sạm kéo dài rất lâu.
Nhiều nghiên cứu cho thấy ở những người da tối màu, do lượng hắc sắc tố melanin có sẵn nhiều nên dễ xuất hiện tình trạng tăng sắc tố da sau viêm hơn so với những người da sáng màu.
Làn da người châu Á thuộc loại da tối màu nên PIH xảy ra phổ biến hơn, chiếm tới 50% trường hợp và thường nghiêm trọng hơn so với người da trắng. Điều này gây ảnh hưởng đáng kể đến thẩm mỹ và cả chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
- Chăm sóc da sau điều trị sẹo không đúng cách
Vùng da tổn thương tróc mài sớm do các tác động vật lý như dùng tay cào gỡ sẽ dễ bị tăng sắc tố sau viêm, thậm chí tăng sắc tố có thể nặng và kéo dài hơn.
Phòng ngừa tăng sắc tố sau trị sẹo
Tăng sắc tố sau viêm có lẽ là “tác dụng phụ” đáng quan tâm nhất để lại khi điều trị sẹo, vậy nên trong quá trình điều trị, các Bác sĩ Da liễu thường sẽ có các biện pháp phòng ngừa tình trạng này xảy ra như sau:
- Sử dụng hoạt chất kháng viêm sau xâm lấn: tình trạng tăng sắc tố diễn ra do nguyên nhân viêm, vì vậy sau khi thực hiện thủ thuật, bệnh nhân cần được điện di, đắp mặt nạ kháng viêm, đồng thời sử dụng các loại thuốc uống, thuốc bôi và dược mỹ phẩm có hiệu quả kháng viêm, dịu da để giảm thiểu tình trạng trên.
- Chườm lạnh: bên cạnh sử dụng hoạt chất kháng viêm thì hiệu quả của chườm lạnh cũng rất đáng kể trong việc làm dịu da, co mạch, giảm đau và giảm khó chịu sau điều trị.
- Chống nắng: sau khi điều trị, việc sử dụng các loại viên uống chống nắng, kem chống nắng và che chắn kỹ khi ra ngoài sẽ giảm thiểu tình trạng thâm trở nên nặng hơn.
- Sử dụng dược mỹ phẩm có khả năng ức chế melanin: sau khi bong mài, ngoài kem dưỡng ẩm cần sử dụng thêm các loại kem dưỡng có chứa các thành phần ức chế melanin như tranexamic acid, vitamin C, retinoid. Khi da dần khỏe hơn có thể phối hợp thêm các hoạt chất khác như kojic acid, arbutin… giúp cho vết thâm sớm mờ đi.
>>> Xem thêm: Hướng dẫn chăm sóc da sau điều trị sẹo rỗ từ Bác sĩ Da liễu Phòng khám Doctor Acnes
Điều trị tăng sắc tố sau trị sẹo
Nếu đã sử dụng rất nhiều cách để phòng ngừa nhưng tình trạng thâm vẫn xuất hiện hay kéo dài, Bác sĩ có thể chỉ định thêm những phương pháp điều trị tăng sắc tố chuyên sâu như:
- Liệu pháp laser ánh sáng: với tính đơn sắc và cường độ tập trung cao, laser là một phương pháp có tác động phá hủy mục tiêu cực kỳ hiệu quả và an toàn. Trong điều trị tăng sắc tố sau điều trị sẹo, laser Nd:YAG 1064nm và laser PDL 585nm là hai phương tiện đang được ứng dụng phổ biến nhất, tương ứng lần lượt với điều trị thâm đen và thâm đỏ sau viêm. Đặc biệt, đây là các loại laser không xâm lấn, có khả năng xuyên sâu dưới da mà không làm tổn hại lớp biểu bì da, giúp bảo tồn “hàng rào bảo vệ da”, ngừa các thương tổn mới và gia tăng hiệu quả điều trị. Ngoài ra, ánh sáng xung cường độ cao (IPL) cũng là một công cụ đắc lực với chi phí hợp lý hơn, thích hợp với các làn da nhạy cảm và tình trạng tăng sắc tố thượng bì.
- Mesotherapy: phương pháp này giúp vận chuyển thuốc vào da qua những đầu kim nhỏ, giúp loại bỏ sự cản trở hấp thu thuốc của lớp sừng khi bôi thoa. Người thực hiện liệu pháp này cần có chuyên môn và kỹ thuật tốt để đưa chính xác các hoạt chất điều trị tới đúng vị trí mục tiêu thì mới mang lại hiệu quả và tránh các biến chứng, tác dụng phụ không đáng có. Cụ thể, trong điều trị tăng sắc tố sau viêm, các hoạt chất thường được ứng dụng mesotherapy là tranexamic acid, vitamin C, glutathione, các chất chống oxy hóa khác như vitamin A, vitamin E…
- Thay da sinh học (peel da): thường mang lại kết quả lâm sàng tốt với độ dung nạp cao, kể cả trên làn da tối màu. Tuy nhiên, cần lựa chọn đúng hoạt chất và nồng độ cũng như kỹ thuật peel để tránh làm trầm trọng hơn tình trạng thâm. Các loại acid nhẹ như acid glycolic, acid salicylic, dung dịch Jessner hoặc trichloroacetic đã được ứng dụng hiệu quả trong điều trị tăng sắc tố sau viêm.
- Lăn kim RF: là sự kết hợp của vi kim và sóng vô tuyến (radio frequency), sóng RF sẽ tác động sâu hơn và đều hơn vào da qua những đầu kim nhỏ được tích hợp. Đây là phương pháp điều trị đã được nhiều nghiên cứu kiểm chứng về độ an toàn và hiệu quả đối với hồng ban sau viêm, nhờ đặc tính chống viêm và chống tân tạo mạch đầy tiềm năng.
Ngày nay, với sự phát triển của y học hiện đại thì việc phòng ngừa và điều trị tăng sắc tố sau điều trị sẹo là hoàn toàn trong tầm tay. Điều bạn cần làm là tuyệt đối tuân thủ những hướng dẫn của Bác sĩ Da liễu về việc chăm sóc da sau điều trị sẹo để đạt được hiệu quả đầy sẹo và phòng ngừa tình trạng tăng sắc tố sau viêm tốt nhất.
Doctor Acnes hy vọng những lời khuyên từ BSCKI. Lâm Trúc Linh có thể giúp bạn an tâm điều trị sẹo mà không còn lo lắng. Nếu còn bất cứ thắc mắc nào về điều trị sẹo, hãy liên hệ ngay với Phòng khám Doctor Acnes – Phòng khám chuyên khoa Da liễu chuyên trị mụn và trị sẹo đáng tin cậy nhất hiện nay để được tư vấn ngay nhé.
Bài viết này có hữu ích không?
Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết
