Sẹo lồi không chỉ là nỗi lo về mặt thẩm mỹ mà còn gây cảm giác ngứa ngáy và khó chịu cho người mắc. Tuy nhiên, triệu chứng ngứa thường bị các Bác sĩ Da liễu bỏ qua và các phương pháp điều trị chủ yếu tập trung vào việc cải thiện hình dạng sẹo. Trong bài viết này, hãy cùng Doctor Acnes tìm hiểu về triệu chứng ngứa ở sẹo lồi và các phương pháp điều trị hiệu quả.
Sẹo lồi ngứa là tình trạng gì?
Sẹo lồi là một dạng sẹo nhô cao trên bề mặt da, có nhiều màu sắc khác nhau như nâu, hồng hoặc đỏ tía, thường phát triển vượt ra ngoài ranh giới của vết thương ban đầu. Chúng là kết quả của sự tăng sinh collagen quá mức trong giai đoạn chữa lành thương của cơ thể sau chấn thương, vết thương, mụn trứng cá…
Sẹo lồi ngứa là một tình trạng khá phổ biến. Một nghiên cứu gần đây trên 102 bệnh nhân sẹo lồi người châu Phi cho thấy có đến 67% bệnh nhân bị ngứa, một nghiên cứu khác trên 106 bệnh nhân sẹo lồi ở Hà Lan cho kết quả tương tự, với 71% bệnh nhân bị ngứa. Tuy nhiên, những triệu chứng này thường bị Bác sĩ bỏ qua vì mục tiêu điều trị thường tập trung vào việc cải thiện hình dạng sẹo. Do đó, vấn đề ngứa ở sẹo lồi cần được quan tâm nhiều hơn để cải thiện chất lượng cuộc sống cho người mắc.
Nguyên nhân gây ngứa ở sẹo lồi
Có nhiều cơ chế khác nhau có thể cùng phối hợp gây ngứa ở sẹo lồi, bao gồm:
- Yếu tố miễn dịch
Gần đây, nhiều nghiên cứu đã khám phá vai trò của hệ thống miễn dịch trong quá trình hình thành sẹo lồi. Người ta nhận thấy ở sẹo lồi ngứa có sự gia tăng đáng kể số lượng và mật độ tế bào mast.
Các tế bào này sản xuất ra histamine – chất có vai trò trung tâm gây ngứa, ngoài ra còn có yếu tố tăng trưởng thần kinh (NGF) và protease serine cũng góp phần gây ngứa. Hơn nữa, mô sẹo lồi còn có nhiều cytokine viêm như IL-4, IL-13, IL-31 và protein periostin đều liên quan đến cảm giác ngứa.
- Rối loạn chức năng thần kinh
Các cơ chế gây ngứa ở sẹo lồi chủ yếu tập trung vào rối loạn chức năng thần kinh. Sự tăng sinh quá mức của các nguyên bào sợi và sự lắng đọng collagen dư thừa khiến cho các tế bào thần kinh bị chèn ép và bị tổn thương, từ đó khiến vùng da sẹo nhạy cảm với cảm giác ngứa hơn.
Một cơ chế khác là sự tăng ngưỡng nhạy cảm của các sợi thần kinh với NGF. Yếu tố này kích thích tế bào mast sản xuất histamine, chất làm tăng tiết NGF từ các tế bào sừng, từ đó tạo ra vòng xoắn bệnh lý giữa histamine và NGF gây ngứa.
Ngoài ra, các cytokin IL-4 và IL-13 cũng có thể kích thích các sợi thần kinh và gây ngứa.
Các phương pháp điều trị sẹo lồi ngứa
Triệu chứng ngứa ở sẹo có thể được kiểm soát bằng nhiều phương pháp khác nhau, bao gồm không dùng thuốc và dùng các thuốc kiểm soát ngứa. Có thể kết hợp 2 phương pháp này với nhau để kiểm soát triệu chứng một cách tối ưu.
Phương pháp không dùng thuốc
- Chườm mát
Chườm mát là một phương pháp cổ xưa giúp giảm tạm thời cảm giác ngứa và vẫn được áp dụng cho đến ngày nay. Cơ chế của chườm mát là giảm tốc độ dẫn truyền thần kinh và giảm kích thích lên các thụ thể ngứa.
- Dưỡng ẩm
Vai trò của dưỡng ẩm là giúp giảm tỷ lệ mất nước qua biểu bì và có thể ức chế hoạt động xơ hóa của nguyên bào sợi. Một sản phẩm dưỡng ẩm lý tưởng cần có 2 thành phần: chất băng bịt (như dầu) để ngăn mất nước, và chất hút ẩm (như glycerin, propylene glycol) để hút nước từ lớp hạ bì vào lớp sừng, nhờ đó da trở nên mềm mại, giảm tình trạng khô ráp và duy trì độ ẩm tự nhiên lâu hơn.
Một nghiên cứu cho thấy thuốc mỡ ngải cứu giúp giảm ngứa hiệu quả ở sẹo phì đại. Một báo cáo khác so sánh giữa băng hydrocolloid và kem dưỡng ẩm cho thấy cả hai đều hiệu quả trong việc giảm ngứa và đau nhờ vào khả năng giữ ẩm tốt.
- Massage
Massage đã được chứng minh là hiệu quả trong việc giảm đau, ngứa và lo âu ở các bệnh nhân bị sẹo. Nghiên cứu ban đầu trên 20 bệnh nhân trong giai đoạn tái tạo sẹo cho thấy những người được massage 30 phút với bơ ca cao hai lần mỗi tuần trong 5 tuần cảm thấy giảm đau và ngứa hơn so với nhóm chỉ bôi bơ ca cao mà không massage.
Kết quả tương tự cũng được ghi nhận ở nhóm thanh thiếu niên bị bỏng. Một nghiên cứu khác từ Hàn Quốc trên 18 bệnh nhân sau bỏng cho thấy việc massage trong 3 tháng đã cải thiện đáng kể tình trạng ngứa và trầm cảm.
Phương pháp dùng thuốc điều trị sẹo lồi ngứa
- Thuốc kháng histamine
Mặc dù thuốc kháng histamine là lựa chọn đầu tay trong kiểm soát ngứa,chỉ một số ít các trường hợp có hiệu quả giảm ngứa sẹo lồi. Trong một nghiên cứu trên 35 bệnh nhân sẹo bỏng bị ngứa dữ dội, chỉ có 20% bệnh nhân giảm ngứa hoàn toàn sau điều trị các thuốc kháng histamine.
- Corticosteroid
Corticosteroid thường được sử dụng trong tiêm sẹo lồi nhằm giảm kích thước và mức độ phát triển của sẹo thông qua nhiều cơ chế. Ngoài việc làm sẹo thoái triển, corticosteroid còn được chứng minh có khả năng giảm ngứa nhờ ức chế các cytokine gây viêm như IL-13 và IL-31.
Một nghiên cứu năm 2019 của Huapei Song và cộng sự cho thấy tiêm triamcinolone acetonide (TAC) trực tiếp vào sẹo đã giúp giảm hoặc loại bỏ hoàn toàn các triệu chứng ngứa và đau ở phần lớn bệnh nhân. Trước đó, nghiên cứu của Darvi và cộng sự cũng ghi nhận hiệu quả của TAC trong việc làm phẳng sẹo lồi và sẹo phì đại, đồng thời cải thiện triệu chứng ở 72% bệnh nhân.
- Botulinum Toxin
Botulinum A (BTA) là một loại độc tố thần kinh do vi khuẩn Clostridium botulinum sản xuất. BTA ngăn ngừa sự phát triển của sẹo lồi bằng cách giảm sức căng mô sẹo và ức chế biểu hiện của yếu tố tăng trưởng mô liên kết (CTGF), đồng thời giảm triệu chứng ngứa thông qua việc làm giảm nồng độ của chất P – chất trung gian thần kinh quan trọng trong ngứa.
- Gabapentin/pregabalin
Gabapentin và pregabalin là hai loại thuốc chống động kinh có cấu trúc tương tự như chất dẫn truyền thần kinh GABA. Chúng có tác dụng giảm ngứa, đặc biệt là ngứa do nguyên nhân thần kinh, nhờ cơ chế ức chế các kênh canxi trong tủy sống, từ đó làm giảm sự nhạy cảm của hệ thần kinh trung ương.
Một nghiên cứu trên 58 bệnh nhân ngứa do sẹo bỏng cho thấy gabapentin giúp giảm đáng kể triệu chứng ngứa. Ngoài ra, một nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng pregabalin mang lại hiệu quả rõ rệt cho những bệnh nhân bị ngứa mức độ nhẹ, trung bình và nặng.
- Tấm dán sillicone/ Gel sillicone
Silicone đã được chứng minh làm giảm ngứa và đau ở sẹo lồi. Cơ chế hoạt động của silicone được cho là thông qua việc giữ ẩm cho lớp biểu bì, từ đó làm giảm hoạt động của các nguyên bào sợi bên dưới, giúp hạn chế sự lắng đọng collagen gây phì đại sẹo.
Một nghiên cứu trên 6 bệnh nhân bị sẹo lồi cho thấy triệu chứng ngứa và đau giảm sau 4 tuần sử dụng gel silicone và biến mất sau 12 tuần, số lượng tế bào mast tại mô sẹo cũng giảm sau 24 tuần.
- Laser
Laser là một thủ thuật thường được sử dụng trong điều trị sẹo lồi. Một nghiên cứu cho thấy ngứa ở sẹo lồi giảm tới 75% sau khi điều trị laser PDL kết hợp với corticosteroid tiêm vào sẹo.
Tương tự, một nghiên cứu khác cũng khẳng định hiệu quả rõ rệt của laser nhuộm xung cường độ cao (PDL) trong việc giảm ngứa do sẹo phì đại. Hơn nữa, laser PDL kết hợp với thuốc kháng histamine và massage cũng đã cho thấy khả năng kiểm soát ngứa hiệu quả trên sẹo bỏng. Dù vậy, vẫn cần nhiều nghiên cứu hơn để hiểu rõ hơn về tác dụng của laser đối với sẹo lồi ngứa.
Lưu ý trong quá trình điều trị sẹo lồi ngứa
Để đạt hiệu quả tối ưu khi điều trị sẹo lồi ngứa, nên kết hợp phương pháp điều trị với chế độ chăm sóc da hợp lý. Dưới đây là một số lưu ý quan trọng:
- Tránh cào gãi: hạn chế việc cào gãi vùng sẹo để tránh làm tình trạng ngứa nặng nề hơn và có thể dẫn đến viêm nhiễm.
- Chăm sóc da đúng cách: giữ cho vùng da xung quanh sẹo sạch sẽ và đủ độ ẩm để hỗ trợ quá trình chữa lành, tránh tiếp xúc với khói bụi, ánh nắng, vi khuẩn… để tránh nhiễm khuẩn.
- Chế độ ăn uống hợp lý: ăn nhiều trái cây,rau quả, cùng với các loại thực phẩm giàu vitamin A, C và E có thể giúp thúc đẩy quá trình chữa lành tự nhiên của cơ thể và tăng cường sức khỏe làn da.
- Kiên nhẫn: điều trị sẹo lồi là một quá trình cần nhiều thời gian và cần sự kiên nhẫn để đạt được hiệu quả.
- Tham khảo ý kiến Bác sĩ: lựa chọn phương pháp điều trị cần đúng chỉ định, đôi khi phải kết hợp nhiều phương pháp và cần được theo dõi bởi Bác sĩ, không nên tự ý sử dụng thuốc tại nhà.
Sẹo lồi ngứa là một tình trạng phổ biến gây khó chịu và ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống. Có rất nhiều phương pháp điều trị đã chứng minh hiệu quả trong việc giảm triệu chứng. Nếu đang gặp phải vấn đề về sẹo lồi ngứa, đừng ngần ngại liên hệ Doctor Acnes để được các Bác sĩ thăm khám và tư vấn phương pháp điều trị phù hợp.
Tài liệu tham khảo
- Hawash AA, Ingrasci G, Nouri K, Yosipovitch G. “Pruritus in Keloid Scars: Mechanisms and Treatments“. Acta Derm Venereol. 2021 Oct 28
- Lee SS, Yosipovitch G, Chan YH, Goh CL. “Pruritus, pain, and small nerve fiber function in keloids: a controlled study“. J Am Acad Dermatol. 2004 Dec;51(6):1002-6. doi: 10.1016/j.jaad.2004.07.054. PMID: 15583600
- Téot L, Mustoe TA, Middelkoop E, Gauglitz GG, editors. “Textbook on Scar Management: State of the Art Management and Emerging Technologies [Internet]“. Cham (CH): Springer; 2020. PMID: 36351054
- Hong Liang Tey, Ben Maddison, Hui Wang, et al. “Cutaneous Innervation and Itch in Keloids“. December 12, 2011
Bài viết này có hữu ích không?
Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết
