Công nghệ tái tạo bề mặt da bằng tia laser đại diện cho một bước phát triển vượt bậc trong lĩnh vực thẩm mỹ da liễu. Với khả năng kích thích phát triển các tế bào da mới, tia laser có thể xem là tiêu chuẩn vàng trong điều trị nhiều loại sẹo như sẹo rỗ, sẹo lõm, sẹo mụn, sẹo do chấn thương. Trong đó, điển hình là 2 loại laser bóc tách fractional CO2 và laser Er:YAG.
Tuy nhiên, đối với những bệnh nhân mong muốn được điều trị bằng laser nhưng lại e ngại tác dụng phụ không mong muốn có thể gặp phải như tăng sắc tố hay mất nhiều thời gian để phục hồi da sau điều trị do laser bóc tách gây ra thì laser không bóc tách sẽ là lựa chọn thay thế phù hợp.
Khác với laser bóc tách, các tia laser không bóc tách để lại nguyên vẹn lớp biểu bì nhưng vẫn tạo ra được hiệu ứng trẻ hóa làn da và làm đầy sẹo. Phương pháp này nhìn chung là nhẹ nhàng so với laser bóc tách vì cần ít hoặc gần như là không cần thời gian nghỉ ngơi sau điều trị. Trong bài viết này, hãy cùng Doctor Acnes tìm hiểu về laser fractional Nd:YAG, là một phương pháp dùng tia laser phân đoạn không bóc tách, đã được chứng minh vai trò trong điều trị sẹo.
Laser fractional Nd:YAG là gì?
Laser viết tắt của “Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation” nghĩa là khuếch đại ánh sáng bằng bức xạ cưỡng bức. Đây là một nguồn sáng nhân tạo thu được nhờ quá trình khuếch đại ánh sáng bằng bức xạ phát ra trong điều kiện kích hoạt cao độ các phần tử của môi trường vật chất.
Nd:YAG (viết tắt của Neodymium-doped yttrium aluminum garnet; Nd:Y3Al5O12) là một tinh thể rắn được sử dụng làm môi trường khuếch đại ánh sáng. Hoạt động của laser Nd:YAG lần đầu tiên được chứng minh bởi J.E.Geusic và cộng sự tại phòng thí nghiệm Bell năm 1964.
Nd:YAG là loại laser không bóc tách, tức các tia laser để lại nguyên vẹn lớp biểu bì nhưng vẫn có tác động đến các lớp da bên dưới và mang lại hiệu quả điều trị. Hiện nay laser Nd:YAG là một trong những công nghệ laser tiên tiến, thường được sử dụng để điều trị rối loạn sắc tố da như thâm, nám.
Fractional (phân đoạn) là công nghệ phân tách, được hiểu là chùm ánh sáng laser trước khi chiếu vào da sẽ phân tách ra thành nhiều chùm ánh sáng nhỏ, tác động lên da tạo thành các vùng xử lý vi nhiệt (“Micro-Thermal Treatment Zones”, MTZs).
Mục tiêu của công nghệ này là tạo ra một kỹ thuật tái tạo bề mặt da có kết quả tương tự giống như kết quả mang lại từ quy trình tái tạo bề mặt da bằng laser không phân đoạn, mà điển hình là hai loại laser bóc tách Er:YAG 2940nm và laser CO2 10600nm nhưng lại gặp ít tác dụng phụ (đau nhẹ, phù và ban đỏ vừa phải, biến mất trong 3 ngày sau điều trị) cũng như không cần thời gian hồi phục kéo dài.
Về sau, công nghệ phân tách tia laser này cũng được ứng dụng trên các loại laser không bóc tách như Nd:YAG, bao gồm nhiều loại bước sóng như 532nm, 585nm, 650nm, 1064nm, 1320nm, 1440nm, gọi là laser fractional Nd:YAG.
Trên thực tế, loại fractional Nd:YAG được nghiên cứu và áp dụng nhiều nhất là ở bước sóng 1064nm và thường được vận hành trong hệ thống Q-Switched, kỹ thuật tạo ra các xung laser nano giây có năng lượng cao và công suất cực đại, gọi là phương pháp “fractional Q-Switched 1064 nm Nd:YAG laser”.
Cơ chế tác động của laser fractional Nd:YAG trong điều trị sẹo rỗ
Thành phần quan trọng giúp làn da có độ đàn hồi tốt là collagen, protein tự nhiên do cơ thể tự sản xuất. Thiếu hụt về mặt số lượng hay chức năng của collagen sẽ gây ra các vấn đề về thẩm mỹ của da như nếp nhăn hay sẹo lõm, sẹo rỗ.
Về cơ bản thì cơ chế của laser fractional Nd:YAG cũng giống như những loại laser khác, tổn thương nhiệt từ năng lượng hồng ngoại do tia laser gây ra sẽ kích thích giải phóng các hóa chất trung gian gây viêm, tăng khả năng sản xuất và sức sống của nguyên bào sợi, là các tế bào sản xuất collagen để tăng sinh collagen và tái tạo lớp bì, từ đó giúp cải thiện nếp nhăn và sẹo.
Laser fractional Nd:YAG là một loại laser phân đoạn không bóc tách, khi tác động vào vùng điều trị bằng các cột vi nhiệt dọc MTD vẫn có thể kích thích tân tạo collagen mà không phá hủy lớp thượng bì nên laser fractional Nd:YAG sẽ phù hợp với người có làn da nhạy cảm.
Với những bệnh nhân mong muốn một phương pháp mang lại hiệu quả không quá nhanh, thì laser không bóc tách như fractional Nd:YAG là phù hợp vì mang lại hiệu quả nhất định với tác dụng phụ là tối thiểu, thời gian phục hồi sau khi điều trị cũng ngắn hơn so với laser bóc tách như laser CO2 hay laser Er:YAG.
Ban đỏ có thể xuất hiện trong một vài giờ sau điều trị và không có hiện tượng bong tróc da. Thông thường, bệnh nhân cần từ 4 đến 6 liệu trình là để mang lại hiệu quả điều trị như mong đợi. Laser không bóc tách có hiệu quả trên tất cả các loại da mà không làm thay đổi sắc tố da, do đó phương pháp này cũng phù hợp với người có làn da sậm màu.
Quá trình tăng sinh collagen khi điều trị bằng laser fractional Nd:YAG
Để hiểu rõ hơn về sự biến đổi của da sau khi được điều trị bằng laser fractional Nd:YAG, người ta đã thực hiện sinh thiết trên lưng của một tình nguyện viên 60 tuổi sau khi chiếu tia laser Nd:YAG phân đoạn.
Ở thời điểm 30 phút sau chiếu tia, tại lớp hạ bì nơi chiếu tia hình thành khoảng trống (do laser làm bay hơi nước) và sự phân mảnh của các sợi collagen tại chỗ đó tăng lên đáng kể so với nơi không chiếu tia. Sau 1 tháng ghi nhận sự tăng sinh của cả sợi elastin (một protein tạo nên sự đàn hồi của da) và sợi collagen. Sau 6 tháng điều trị thì sự phục hồi là gần như hoàn toàn về mặt cấu trúc da ở những vùng da chiếu tia.
Hiệu quả của laser fractional Nd:YAG trong điều trị các loại sẹo
Theo cơ chế đã phân tích ở trên thì laser fractional Nd:YAG hứa hẹn sẽ đem lại một sự cải thiện tốt cho các tình trạng sẹo. Để chứng minh điều đó, vào năm 2020 Bác sĩ Myoung Eun Choi và Bác sĩ Seung Hwan Pai cùng các cộng sự tại khoa Da liễu, Đại học Y khoa Ulsan, Trung tâm Y tế Asan đã sử dụng phương pháp fractional Q-Switched 1064nm Nd:YAG laser trên 4 người bị sẹo sau mụn trứng cá. Theo đánh giá của Bác sĩ thì có sự đáp ứng tốt một cách ấn tượng và cả 4 người đều hài lòng với kết quả điều trị.
Để làm rõ hơn tác dụng của tia laser Nd:YAG phân đoạn trên sẹo mụn thì một nghiên cứu khác được công bố vào năm 2022 trên 29 người châu Á có độ tuổi trung bình là 29,66 ± 7,77 tuổi (gồm 2 nam và 27 nữ), loại da Fitzpatrick III (màu da tông vàng) – IV (màu da nâu nhạt) bị sẹo mụn được điều trị bởi cùng một Bác sĩ bằng phương pháp fractional Q-Switched 1064nm Nd:YAG laser với tổng số lần điều trị là 3 lần, mỗi lần cách nhau 8 tuần.
Sau khi điều trị, bệnh nhân được hướng dẫn sử dụng kháng sinh dạng bôi hai lần một ngày trong 7 – 10 ngày, tránh tiếp xúc với ánh nắng mặt trời và sử dụng kem chống nắng SPF 50+ trên vùng điều trị trong 30 ngày và được theo dõi trong 3 tháng sau đó.
Hiệu quả được đánh giá tại thời điểm ban đầu và 3 tháng sau điều trị lần cuối. Tất cả các bệnh nhân được điều trị đều có sự cải thiện đáng kể về sẹo mụn theo hệ thống chấm điểm sẹo mụn định lượng toàn cầu của Goodman và Baron. Điểm số giảm đáng kể từ lúc ban đầu đến 3 tháng theo dõi sau lần điều trị cuối cùng (điểm ban đầu 22,59 ± 7,44; điểm cuối sau 3 tháng điều trị là 14,14 ± 7,06; p < 0,001).
Dựa vào quan sát trong quá trình điều trị này, các tác giả đã cho rằng sẹo đáy nhọn không thể điều trị bằng phương pháp tái tạo bề mặt; trong khi những vết sẹo nông hơn như sẹo đáy tròn, sẹo đáy vuông có thể được điều trị bằng các phương pháp tái tạo bề mặt da như laser.
Bên cạnh sẹo mụn, hiệu quả của phương pháp laser fractional Nd:YAG trên loại sẹo khác là sẹo phẫu thuật đã được một nghiên cứu công bố vào năm 2021, trên 11 người (gồm 5 nam và 6 nữ) từ 19 đến 3 tuổi bị sẹo sau phẫu thuật (tuổi sẹo từ 3 tháng đến 20 năm) được điều trị ở cùng một Phòng khám.
Nhìn chung cả 11 người đều có sự cải thiện. Lợi ích từ việc cải thiện sẹo mà phương pháp này mang lại (kể cả với sẹo lâu năm cụ thể 20 năm) với ít tác dụng phụ (ban đỏ thoáng qua, phù nề nhẹ, đau ít hoặc không đau), phương pháp này đã được các Bác sĩ đề xuất khi điều trị sẹo sau phẫu thuật.
Các loại sẹo có thể cải thiện bằng phương pháp laser fractional Nd:YAG
Do mang đặc điểm phân đoạn và không bóc tách, phương pháp này đã chứng minh hiệu quả của mình trên các loại sẹo nông như sẹo đáy tròn hay sẹo đáy vuông sau mụn, các vết sẹo do phẫu thuật cũng nên được xem xét tùy vào nhu cầu của người bệnh, tuy nhiên, giống với các phương pháp tái tạo bề mặt bằng laser khác, fractional Nd:YAG kém hiệu quả đối với sẹo chân đá nhọn. Hiện nay chưa có nghiên cứu hay báo cáo nào sử dụng laser fractional Nd:YAG trên sẹo lồi hay sẹo phì đại nên chưa thể đánh giá được.
Tính an toàn của phương pháp laser fractional Nd:YAG
Những người sử dụng phương pháp fractional Q-Switched 1064nm Nd:YAG laser đều có thời gian nghỉ dưỡng ngắn, các tác dụng phụ đều nhẹ và có thể chấp nhận được như ban đỏ thoáng qua, phù nề nhẹ, đau ít hoặc không đau.
Cụ thể trong nghiên cứu được công bố năm 2021 ở trên, tác giả đã ghi nhận tác dụng phụ tức thì thường gặp nhất sau khi điều trị là ban đỏ, phù nề và tróc da trong vòng 10 ngày. Nhìn chung không có tác dụng phụ nghiêm trọng nào được quan sát thấy kể cả tăng sắc tố sau viêm.
Laser fractional Nd:YAG kết hợp với ánh sáng xung cường độ cao trong điều trị sẹo mụn kèm theo ban đỏ sau viêm
Sau mụn, ở một số người bị sẹo có khả năng viêm nhiễm cao và kèm theo ban đỏ sau viêm (post‐inflammatory erythema – PIE). Sự hiện diện của PIE trên các vết sẹo cho thấy tình trạng viêm kéo dài. Về lý thuyết PIE có thể tự khỏi mà không cần can thiệp nhưng đối với một số người, quá trình này diễn ra chậm, dẫn đến nguy cơ hình thành sẹo cao.
Với những trường hợp như vậy, cần lựa chọn phương pháp có khả năng điều trị cả PIE kéo dài và sẹo cùng một lúc. Do đó, liệu pháp laser fractional Nd:YAG kết hợp với ánh sáng xung cường độ cao IPL đã được nghiên cứu trong điều trị sẹo mụn kèm PIE.
Các tác giả đã tiến hành một nghiên cứu ngẫu nhiên trên 17 người 18 – 60 tuổi bị sẹo mụn kèm PIE mức độ nghiêm trọng đồng đều cả hai bên mặt được điều trị 5 lần vào các tuần 0, 4, 8, 12, 16 và được theo dõi vào tuần 28. Một nửa mặt điều trị laser Q-Switched 1064nm phân đoạn kết hợp với ánh sáng xung cường độ cao và nửa mặt còn lại được điều trị với ánh sáng xung cường độ cao đơn thuần.
Đối với 15 người hoàn thành nghiên cứu, bên mặt kết hợp với fractional Q-Switched 1064nm Nd:YAG laser có sự cải thiện đáng kể, trong khi bên mặt chỉ dùng ánh sáng xung cường độ cao đơn thuần thì không. Số lượng lỗ chân lông ở cả hai bên đều giảm nhưng số lượng lỗ chân lông giảm nhiều hơn ở phía có kết hợp.
Cải thiện sẹo tốt hơn được quan sát thấy ở bên được điều trị bằng phương pháp kết hợp trong khi không thấy sự khác biệt về cải thiện ban đỏ giữa hai bên. Tất cả bệnh nhân đều hài lòng như nhau về kết quả của hai phương pháp.
- Bệnh nhân nam 19 tuổi với sự cải thiện đáng kể của sẹo mụn và PIE trước và sau khi điều trị bằng phương pháp kết hợp (a, c), có sự cải thiện của PIE nhưng không có sự cải thiện về sẹo đáng kể trước và sau khi điều trị bằng ánh sáng xung cường độ cao đơn thuần (b, d).
- Bệnh nhân nữ 24 tuổi với sự cải thiện đáng kể của sẹo mụn và PIE trước và sau khi điều trị bằng phương pháp kết hợp (a, c), có sự cải thiện của PIE nhưng không có sự cải thiện về sẹo đáng kể trước và sau khi điều trị bằng ánh sáng xung cường độ cao đơn thuần (b, d).
Việc phối hợp hai phương pháp mang lại hiệu quả hơn so với sử dụng ánh sáng xung cường độ cao đơn thuần trong việc giảm mức độ nghiêm trọng của sẹo trên mặt đã chứng minh tác dụng tái tạo collagen mạnh hơn của fractional Q-Switched 1064nm Nd:YAG laser so với ánh sáng xung cường độ cao IPL đơn trị.
Nghiên cứu cũng cho thấy cả hai phương pháp đều có tính an toàn cao. Đau, ban đỏ, phù nề, chấm xuất huyết, đóng vảy, phát ban dạng mụn phản ứng và ngứa là những tác dụng phụ thường gặp và ở mức độ nhẹ đến trung bình.
Phản ứng sau khi điều trị bằng phương pháp kết hợp: (a) Ngay sau khi điều trị, xuất hiện ban đỏ, đốm xuất huyết và đóng vảy; (b) 1 ngày sau khi điều trị, ban đỏ thuyên giảm đáng kể; (c) 3 ngày sau khi điều trị, khoảng 90% thuyên giảm ban đỏ và chấm xuất huyết
Các tác giả đã kết luận dùng fractional Q-Switched 1064nm Nd:YAG laser kết hợp với ánh sáng xung cường độ cao là một phương pháp điều trị hiệu quả và an toàn đối với sẹo rỗ, sẹo lõm sau mụn kèm với PIE.
So sánh laser fractional Nd:YAG và laser fractional CO2
Laser fractional CO2 được xem là tiêu chuẩn vàng trong việc điều trị sẹo, nhưng nguy cơ của phương pháp này là các tác dụng phụ đôi khi nghiêm trọng như rối loạn sắc tố da vĩnh viễn nhất là đối với những bệnh nhân có làn da sẫm màu và cần thời gian dài để phục hồi sau điều trị.
Một nghiên cứu đã được tiến hàng tại Iran trên 64 người bị sẹo mụn để so sánh hiệu quả và tính an toàn của laser fractional Nd:YAG và laser fractional CO2 với mong muốn tìm ra phương pháp mới có hiệu quả mà tác dụng phụ ít hơn.
Kết thúc nghiên cứu cho thấy bệnh nhân ở nhóm sử dụng laser fractional Nd:YAG có 25% (8 trong số 32 người) tự đánh giá mức độ cải thiện < 25%, 65,6% (21 trên 32 người) tự đánh giá cải thiện từ 25% đến 50% và 9,4% (3 trong số 32 người) đánh giá cải thiện từ 50% đến 75%.
Không có người nào cho biết mức độ cải thiện hơn 75%. Nhóm sử dụng laser fractional CO2 tuy số người cải thiện ở mức độ nhẹ (<25%) và trung bình (25% – 50%) giảm nhưng số lượng người có đáp ứng trên 50% lại tăng lên so với nhóm sử dụng laser fractional Nd:YAG.
Từ đó cho thấy sự cải thiện đáng kể của sẹo ở bệnh nhân nhóm sử dụng laser fractional CO2. Phần trăm cải thiện sẹo trung bình sau 6 tháng theo dõi là 46,6% ở nhóm sử dụng laser fractional CO2 và 31,9% ở nhóm sử dụng laser fractional Nd:YAG. Nói cách khác, laser fractional CO2 cho nhiều khả năng cải thiện hơn so với laser fractional Nd:YAG.
Hiện tượng bỏng rát thoáng qua ngay sau điều trị đã được quan sát thấy ở tất cả các bệnh nhân trong nhóm sử dụng laser fractional Nd:YAG, hiện tượng này tự khỏi mà không cần điều trị. Tăng sắc tố nhẹ sau viêm thoáng qua và tự khỏi sau 2 – 3 tuần, được ghi nhận ở 19,6% đối tượng (6 người) trong nhóm này.
Mặc dù cảm giác bỏng rát ở bệnh nhân nhóm laser fractional CO2 nghiêm trọng hơn nhưng nó không kéo dài quá vài giờ và tăng sắc tố sau viêm kéo dài 3 tuần được quan sát thấy ở 31,2% (10 người) nhiều hơn nhóm laser fractional Nd:YAG.
Nghiên cứu này đã chỉ ra rằng laser fractional CO2 có hiệu quả hơn trong việc cải thiện sẹo mụn teo trên khuôn mặt so với laser fractional Nd:YAG nhưng với tác dụng phụ là tối thiểu, laser fractional Nd:YAG vẫn mang lại một hiệu quả nhất định.
Tóm lại, liệu pháp điều trị bằng laser fractional Nd:YAG là một phương thức điều trị hiệu quả và an toàn cho nhiều loại sẹo khác nhau với mức độ cải thiện khác nhau. Một số nghiên cứu đã chứng minh tỷ lệ cao bệnh nhân hài lòng với kết quả thẩm mỹ của phương pháp này.
Tùy vào nhu cầu, tình trạng sẹo của từng người và tư vấn của Bác sĩ để có thể cân nhắc lựa chọn phương pháp này hay không. Nếu bạn có nhu cầu điều trị sẹo với laser fractional Nd:YAG thì hãy liên hệ ngay với chúng tôi – Phòng khám Da liễu Doctor Acnes chuyên sâu về điều trị mụn và sẹo mụn đáng tin cậy nhất hiện nay để được thực hiện.
Tài liệu tham khảo
- Preissig, Jason et al. “Current Laser Resurfacing Technologies: A Review that Delves Beneath the Surface”. Semin Plast Surg. 2012 Aug; 26(3): 109–116
- Nisticò, Steven Paul. “Fractional Q-Switched 1064 nm Laser for Treatment of Atrophic Scars in Asian Skin”. Medicina (Kaunas, Lithuania) 58,9 1190
- Akerman, Lehavit. “1064-nm Q-switched fractional Nd:YAG laser is safe and effective for the treatment of post-surgical facial scars”. Lasers in medical science 36,4 (2021): 871-874
- Choi, Myoung Eun et al. “Treatment of acne scars with a fractional 1064-nm Nd:YAG picosecond laser and histopathologic findings”. Dermatologic therapy 33,3 (2020): e13297
- Feng, Hao. “The Efficacy and Safety of Fractional 1064 nm Nd:YAG Picosecond Laser Combined With Intense Pulsed Light in the Treatment of Atrophic Acne Scar: A Split-Face Study”. Lasers in surgery and medicine 53,10 (2021): 1356-1363
- Asilian, Ali. “Comparison of Q-Switched 1064-nm Nd: YAG laser and fractional CO2 laser efficacies on improvement of atrophic facial acne scar”. Journal of research in medical sciences : the official journal of Isfahan University of Medical Sciences 16,9 (2011): 1189-95
- Anny Xiao; Leila Ettefagh. “Laser Revision Of Scars”. Ncbi.nlm.nih.gov
- Geusic, J. E.; Marcos, H. M.; Van Uitert. “Laser oscillations in nd-doped yttrium aluminum, yttrium gallium and gadolinium garnets”. Applied Physics Letters. 4 (10): 182
Bài viết này có hữu ích không?
Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết
