Chăm da dịp tết: những hoạt chất cần tránh dùng chung để hạn chế kích ứng

Tết là thời điểm nhiều người muốn “tút tát” làn da bằng cách tăng cường dưỡng da hoặc thử thêm các hoạt chất mới để da nhanh chóng trắng sáng hơn. Thế nhưng việc kết hợp sai hoạt chất lại rất dễ khiến da kích ứng, đặc biệt đối với làn da nhạy cảm. Hiểu rõ những cặp hoạt chất cần tránh giúp chăm da an toàn và hạn chế tối đa tình trạng da xấu đi. Hãy cùng Doctor Acnes điểm qua những nhóm hoạt chất không nên dùng chung để bảo vệ làn da trong mùa lễ này nhé.

Vì sao nhiều hoạt chất không thể dùng chung?

Trong chăm sóc da, mỗi hoạt chất đều có cơ chế tác động, độ pH và mức độ thẩm thấu riêng nên khi kết hợp sai cách có thể gây xung đột trên bề mặt da. Một số hoạt chất làm tăng tốc độ bong sừng, số khác lại kích thích tái tạo mạnh, nên khi dùng cùng nhau dễ khiến da quá tải, dẫn đến đỏ rát, khô bong và suy yếu hàng rào bảo vệ da.

Bên cạnh đó, nhiều hoạt chất cần môi trường pH nhất định để hoạt động hiệu quả. Nếu dùng chung với hoạt chất có pH đối lập, hiệu quả của cả hai có thể giảm hoặc biến mất hoàn toàn. Thậm chí một số cặp hoạt chất khi kết hợp sẽ làm tăng nguy cơ kích ứng và tăng sắc tố sau viêm, nhất là với da nhạy cảm hoặc da đang phục hồi sau mụn, sau laser hay peel da.

Những hoạt chất cần tránh dùng chung để tránh kích ứng

Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ khuyến cáo hạn chế phối hợp nhiều hoạt chất mạnh trong cùng một buổi để tránh làm hàng rào da suy yếu. Hiểu rõ cơ chế của từng loại hoạt chất sau sẽ giúp bạn lựa chọn đúng thời điểm và cách sử dụng, giúp da hấp thu tốt và an toàn hơn trong quá trình chăm sóc.

Nhóm các hoạt chất làm giảm tác dụng của nhau

• AHA/BHA và tretinoin/retinol

AHA và BHA làm tăng tốc độ thay mới tế bào, còn tretinoin và retinol lại thúc đẩy quá trình tăng sinh tế bào và tái tạo da mạnh mẽ. Khi dùng cùng thời điểm, da phải chịu hai dạng kích thích liên tiếp nên rất dễ rơi vào tình trạng đỏ rát, bong tróc và nhạy cảm kéo dài.

Cách an toàn hơn là sử dụng acid vào buổi sáng hoặc cách ngày còn tretinoin hoặc retinol dùng vào buổi tối. Khi da đã quen dần, có thể điều chỉnh tần suất dựa trên mức độ dung nạp nhưng vẫn nên tránh bôi chồng lên nhau để hạn chế nguy cơ kích ứng.

• Retinol và vitamin C dạng LAA

Retinol và vitamin C dạng LAA đều là những hoạt chất mạnh, có khả năng kích thích tái tạo da. Vitamin C dạng LAA cần môi trường pH rất thấp để ổn định và hoạt động tốt trong khi retinol lại dễ bị kém ổn định khi tiếp xúc với môi trường quá acid.

Khi bôi chung trong cùng một thời điểm, sự khác biệt về pH có thể làm vitamin C dạng LAA kém ổn định hơn và retinol cũng giảm hiệu quả thẩm thấu. Bên cạnh đó, cả hai hoạt chất đều có tính tái tạo mạnh nên khi dùng chồng lên nhau sẽ khiến da dễ bị quá tải dẫn đến châm chích, đỏ rát hoặc bong tróc.

Cách an toàn hơn là dùng LAA vào buổi sáng để tận dụng khả năng chống oxy hóa, còn retinol vào buổi tối để hỗ trợ phục hồi da. Cách tách buổi này giúp da hấp thu hiệu quả hơn và hạn chế tối đa nguy cơ kích ứng.

• Vitamin C dạng LAA và AHA/BHA

Vitamin C dạng LAA là một acid mạnh, rất dễ mất ổn định. Khi dùng chung với AHA hoặc BHA, cả ba đều là acid có khả năng thẩm thấu nhanh nên da phải chịu nhiều tác động cùng lúc. Điều này không giúp tăng hiệu quả mà còn dễ gây châm chích, đỏ rát và làm LAA kém bền vững hơn bình thường.

Để an toàn và tối ưu, LAA nên dùng buổi sáng còn AHA/BHA để buổi tối hoặc luân phiên theo ngày để da có thời gian phục hồi.

• Vitamin C dạng LAA và niacinamide

Vitamin C dạng LAA hoạt động tốt trong môi trường acid để giữ ổn định và thẩm thấu vào da, trong khi niacinamide lại phát huy hiệu quả ở môi trường trung tính. Khi dùng chung trong cùng một thời điểm, sự khác biệt về pH có thể khiến mỗi hoạt chất giảm hiệu quả, đặc biệt với da nhạy cảm dễ gặp cảm giác nóng rát hoặc đỏ nhẹ.

Việc tách thời điểm sử dụng sẽ giúp da hấp thu tốt hơn. Vitamin C dạng LAA phù hợp buổi sáng để hỗ trợ chống oxy hóa còn niacinamide có thể dùng vào tối để làm dịu và củng cố hàng rào bảo vệ da. Cách này hạn chế xung đột pH và đảm bảo cả hai hoạt chất đều phát huy trọn vẹn lợi ích.

• Retinol và benzoyl peroxide

Retinol và benzoyl peroxide đều là những hoạt chất mạnh nên khi dùng cùng lúc rất dễ khiến da khô rát, bong tróc và đỏ kéo dài. Benzoyl peroxide có tính oxy hóa, còn retinol lại hoạt động kém ổn định trong môi trường oxy hóa nên khi kết hợp cùng nhau vừa làm tăng kích ứng vừa giảm hiệu quả của retinol.

Để hạn chế rủi ro, có thể dùng benzoyl peroxide vào buổi sáng và retinol vào buổi tối hoặc luân phiên cách ngày. Cách này giúp da có thời gian thích nghi và vẫn đạt hiệu quả trị mụn mà không gây tổn thương hàng rào da.

Nhóm các hoạt chất tái tạo da mạnh dễ gây kích ứng khi dùng chung

• AHA và BHA

AHA và BHA đều thuộc nhóm acid tẩy tế bào chết nên khi bôi cùng thời điểm da phải chịu hai dạng tác động mạnh cùng lúc. AHA làm bong lớp sừng và tăng tính thấm trên bề mặt da, còn BHA vừa tẩy tế bào chết bề mặt vừa đi sâu vào lỗ chân lông để làm sạch dầu và tạp chất. Khi hai quá trình này diễn ra đồng thời hàng rào da dễ bị bào mòn nhanh hơn dẫn đến đỏ rát, châm chích và khô bong.

Cách an toàn là dùng AHA và BHA luân phiên theo ngày để da có thời gian thích nghi và giảm nguy cơ kích ứng.

• AHA/BHA và benzoyl peroxide

AHA và BHA đều làm tăng tốc độ tái tạo da, còn benzoyl peroxide lại có tính oxy hóa mạnh và dễ gây khô. Khi dùng cùng thời điểm, da phải chịu hai dạng kích thích mạnh, một bên là acid tẩy tế bào chết làm bề mặt mỏng và nhạy hơn, bên còn lại là benzoyl peroxide tiếp tục làm khô và gây stress lên hàng rào bảo vệ da. Sự cộng gộp này khiến da dễ đỏ rát, căng tức và bong tróc.

Để hạn chế tình trạng này, nên tách thời điểm sử dụng. Acid có thể dùng vào buổi tối cách ngày để hỗ trợ làm sạch bề mặt da còn benzoyl peroxide dùng vào buổi sáng hoặc vào những tối không thoa acid. Cách chia tần suất như vậy giúp da dung nạp tốt hơn và vẫn đạt hiệu quả giảm mụn.

• Tretinoin hoặc retinol và adapalene

Ba hoạt chất này đều thuộc nhóm dẫn xuất vitamin A và đều tác động mạnh lên quá trình tái tạo tế bào. Khi kết hợp cùng thời điểm, da dễ bị quá tải dẫn đến khô căng, bong tróc, đỏ rát và tăng nguy cơ kích ứng kéo dài. Các Bác sĩ Da liễu thường khuyến cáo chỉ nên dùng một trong ba hoạt chất trong cùng giai đoạn điều trị để da có thời gian thích nghi và phục hồi tốt hơn.

Nếu muốn xen kẽ, chỉ nên dùng vào những ngày cách xa nhau và luôn theo dõi phản ứng của da. Việc ưu tiên một hoạt chất phù hợp với tình trạng da sẽ giúp đạt hiệu quả điều trị tối ưu mà không làm hàng rào da suy yếu.

Dấu hiệu da bị kích ứng khi kết hợp sai hoạt chất

Khi các hoạt chất xung đột với nhau, da thường phản ứng khá nhanh. Những biểu hiện dưới đây cho thấy hàng rào bảo vệ da đang bị quá tải và cần điều chỉnh lại chu trình chăm sóc.

• Da đỏ kéo dài, nhất là vùng hai má và quanh mũi.
• Châm chích, nóng rát ngay sau khi thoa sản phẩm hoặc khi tiếp xúc ánh nắng.
• Bong tróc từng mảng, khô căng, khó chịu khi cử động cơ mặt.
• Xuất hiện nhiều mụn viêm hoặc mụn li ti do hàng rào da suy yếu.
• Da sạm nhanh hơn bình thường, dễ thâm sau mụn do tăng sắc tố sau viêm.
• Da nhạy cảm hơn, dễ kích ứng với cả sản phẩm dịu nhẹ.

Khi xuất hiện dấu hiệu kích ứng, nên ngưng toàn bộ sản phẩm đang sử dụng. Ưu tiên dưỡng phục hồi đơn giản với ceramide, panthenol hay hyaluronic acid để làm dịu da, đồng thời chống nắng đầy đủ mỗi ngày. Quan trọng hơn, nên đến gặp Bác sĩ Da liễu ngay từ đầu để được đánh giá đúng mức độ kích ứng và hướng dẫn chăm sóc phù hợp, giúp hạn chế tối đa nguy cơ tổn thương da về lâu dài.

Trong chăm sóc da, đặc biệt vào thời điểm mọi người tăng cường làm đẹp như dịp Tết, việc kết hợp sai hoạt chất rất dễ gây kích ứng và khiến da trở nên nhạy cảm hơn. Nắm được những cặp hoạt chất không nên dùng chung sẽ giúp duy trì làn da ổn định và hạn chế tối đa các vấn đề ngoài ý muốn.

Nếu cảm thấy bối rối khi chọn sản phẩm hoặc da đang có dấu hiệu kích ứng, hãy liên hệ Phòng khám Da liễu Doctor Acnes để được Bác sĩ Da liễu thăm khám và hướng dẫn quy trình chăm da phù hợp, giúp da khỏe mạnh và sáng mịn hơn mỗi ngày.

Tài liệu tham khảo

1. “Contact Dermatitis“. Cleveland Clinic
2. “What to Know Before Combining AHA and Retinol in Your Skin Care Routine“. Healthline