Mụn viêm là một vấn đề da thường gặp, gây ra những cảm giác không thoải mái và ảnh hưởng đến tình trạng tâm lý của người bệnh. Trong các phương pháp điều trị mụn, corticoid được biết đến như một phương pháp có thể giúp kiểm soát viêm và giảm tình trạng sưng đỏ. Tuy nhiên, cùng với hiệu quả làm giảm triệu chứng viêm, corticoid cũng mang theo nhiều nguy cơ tiềm ẩn cho làn da, bao gồm các tác dụng phụ có thể xuất hiện nếu liều lượng và thời gian sử dụng vượt quá mức cho phép, dẫn đến nhiều tranh luận xoay quanh việc liệu có nên hay không nên sử dụng corticoid trong điều trị mụn viêm.
Hiện nay, corticoid được sử dụng khá nhiều trong các mỹ phẩm không rõ nguồn gốc, sự không minh bạch về nguồn gốc này có thể gây lo ngại về tính an toàn và hiệu quả của sản phẩm. Các sản phẩm mỹ phẩm không có xuất xứ chứa corticoid có thể mang theo nhiều rủi ro tiềm ẩn như da khô, teo da, suy tuyến thượng thận, giảm miễn dịch… Do đó, việc sử dụng corticoid từ các nguồn không đáng tin cậy có thể gây ra những tác động không mong muốn cho làn da và sức khỏe nói chung. Vậy liệu corticoid có an toàn khi được sử dụng trong việc điều trị mụn viêm hay không? Hãy cùng Doctor Acnes tìm hiểu cụ thể trong bài viết sau đây.
Thuốc corticoid là gì?
Corticoid hay corticosteroid, là một loại thuốc được sử dụng rộng rãi trong lĩnh vực y học, có vai trò tương tự như loại hormone được tiết ra ở vỏ thượng thận bao gồm glucocorticoid và mineralocorticoid. Corticoid thường được chỉ định để giảm viêm và kiểm soát phản ứng miễn dịch trong cơ thể như các bệnh viêm khớp, viêm da, hen suyễn và nhiều bệnh lý khác. Điều này là do corticoid có khả năng ức chế hoạt động của hệ thống miễn dịch, làm giảm phản ứng viêm của cơ thể. Tuy nhiên, nên cân nhắc về liều lượng vì việc sử dụng lâu dài và không phù hợp sẽ gây ra tình trạng lệ thuộc và gặp phải nhiều tác dụng phụ. Đối với bệnh nhân sử dụng corticoid trong thời gian dài, việc theo dõi chặt chẽ bởi các chuyên gia y tế là điều cực kỳ quan trọng để đảm bảo hiệu quả điều trị và giảm thiểu nguy cơ của tác dụng phụ.
Cơ chế của corticoid trong điều trị mụn viêm
Mụn viêm là một vấn đề da liễu phổ biến ảnh hưởng đến hàng triệu người trên khắp thế giới ở mọi độ tuổi. Mụn viêm thường xuất hiện ở vùng tiết bã như mặt, cổ, ngực và lưng. Nguyên nhân chính của mụn viêm bao gồm sự tăng tiết dầu của tuyến bã nhờn, tắc nghẽn lỗ chân lông và khi các nang lông bị bịt kín sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn P. acnes phát triển mạnh mẽ dẫn đến phản ứng viêm tại nang lông, biểu hiện bởi sưng, đỏ và đau.
Về đặc tính, corticoid là chất tổng hợp tương tự của hormone steroid tự nhiên được sản xuất bởi vỏ tuyến thượng thận, bao gồm tính chất tương ứng của cả hai loại hormone glucocorticoid và mineralocorticoid. Cơ chế hoạt động của chúng liên quan đến khả năng giảm viêm và kiểm soát các phản ứng miễn dịch của cơ thể:
- Khi cơ thể gặp căng thẳng, bệnh lý hoặc chấn thương, steroid được sản xuất và chúng tạo ra các protein ngăn chặn acid arachidonic cho phản ứng viêm, từ đó giảm tình trạng viêm.
- Glucocorticoid tham gia vào việc chuyển hóa các chất, đồng thời ức chế miễn dịch bằng cách làm suy giảm bạch cầu thông qua ức chế hoạt động và ức chế phospholipase A2.
Hiệu quả của corticoid trong điều trị mụn viêm
Tác giả Chauhan và cộng sự đã có một cuộc khảo sát cho kết quả rằng mụn trứng cá là lý do phổ biến thứ hai, chiếm 35.09% trong việc sử dụng corticoid nói chung, do khả năng giảm viêm, kiểm soát phản ứng miễn dịch và giảm triệu chứng nhanh chóng mà bệnh nhân thường mắc phải.
Khi điều trị mụn viêm nặng hoặc mụn trứng cá tối cấp, có thể kê toa prednisone đường uống 0.5 – 1.0 mg/kg mỗi ngày trong khoảng thời gian 4 – 6 tuần, sau đó giảm liều dần theo Ana Kaminsky. Ngoài ra, có thể dùng corticoid đường uống như prednisone liều thấp trong 2 – 3 tuần để làm giảm các đợt viêm bùng phát do isotretinoin.
Ở corticoid dạng tiêm, Sang Ju Lee và cộng sự đã nghiên cứu kỹ thuật tiêm triamcinolone acetonide trong sang thương mụn trứng cá, cho thấy rằng đây là một liệu pháp điều trị với hiệu quả rõ rệt, nhanh chóng, quy trình ít tốn kém, đơn giản và ít tác dụng phụ. Các Bác sĩ thường pha loãng từ 2.5 đến 10 mg/mL và đâm kim theo góc 20° đến 30° trực tiếp vào lỗ chân lông, vì mụn trứng cá là một bệnh viêm da liên quan đến các đơn vị nang lông – tuyến bã. Ưu điểm của phương pháp này bao gồm không chảy máu, ít đau và ít xuất hiện biến chứng hơn như giảm khả năng triamcinolone tràn vào lớp hạ bì xung quanh dẫn đến teo da.
Mặc dù có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng corticoid tại chỗ là một yếu tố dẫn đến phát ban mụn trứng cá, nhưng vẫn không thể phủ nhận tác dụng kép của chúng là chống viêm và kháng androgen. Ngoài hiệu quả trong việc giảm viêm thì corticoid còn có tác dụng làm mờ vết thâm, làm đều màu da và giảm các tác dụng phụ của thuốc bôi phối hợp. Corticoid đường bôi có thể được bào chế ở dạng kem, thuốc mỡ, gel, dung dịch… Tuy nhiên, các nghiên cứu thử nghiệm về corticoid dạng bôi trong điều trị mụn trứng cá lại phần lớn mang tính lịch sử, ít được ứng dụng ở hiện tại. Việc sử dụng corticoid trong các bệnh da liễu khác cũng cần được dùng một cách thận trọng, trong thời gian ngắn và tránh lạm dụng. Tác giả Aayushi B Mehta đã lưu ý corticoid dạng thoa có liều mạnh như clobetasol và halobetasol propionate cần có:
- Thời gian sử dụng không quá 14 ngày.
- Tổng liều halobetasol mỗi tuần không vượt quá 50g.
- Tổng liều clobetasol mỗi tuần không vượt quá 60g.
Tác dụng phụ có thể xảy ra khi sử dụng corticoid
Corticoid là một loại thuốc đặc biệt quan trọng trong việc điều trị nhiều chứng bệnh khác nhau. Đi đôi với lợi ích trong y học, loại thuốc này vẫn tiềm ẩn những tác dụng phụ đáng kể. Tác dụng phụ từ corticoid phụ thuộc vào liều lượng và thời gian sử dụng, ngay cả khi sử dụng corticoid toàn thân liều nhẹ trong thời gian dài cũng dẫn đến nhiều tác dụng phụ. Những tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng thuốc lâu dài như loãng xương, chậm lành vết thương, phù nề, tăng cân, tăng huyết áp, rối loạn nhịp tim, da mỏng, teo da, phát ban mụn trứng cá, rậm lông, rụng tóc, tăng/giảm sắc tố…
Loãng xương và suy tuyến thượng thận là những tác dụng phụ thường gặp và rất nguy hiểm khi bệnh nhân phụ thuộc hoặc sử dụng liều lượng cao của corticoid, dẫn đến làm giảm sự sản xuất và giảm lượng hấp thụ canxi của cơ thể, làm suy giảm mật độ xương và tăng nguy cơ gãy xương.
Đối với suy tuyến thượng thận, corticoid là một trong những nguyên nhân gây ra do dùng thuốc không đúng cách. Việc sử dụng glucocorticoid trong thời gian dài có thể làm giảm hoạt động của tuyến thượng thận. Khi ngừng sử dụng thuốc này, tuyến thượng thận có thể không khả năng phục hồi đúng cách về trạng thái hoạt động bình thường, dẫn đến tình trạng suy thượng thận. Điều này làm giảm khả năng sản xuất corticoid tự nhiên của cơ thể, phụ thuộc vào thuốc, gây ra những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
Ngoài ra, chống chỉ định tuyệt đối khi sử dụng corticoid toàn thân với nhiễm trùng, nhiễm nấm toàn thân, viêm giác mạc do Herpes simplex hoặc quá mẫn cảm với các thuốc này. Qua đó, các tiềm ẩn tác dụng phụ này cần được quan sát và điều chỉnh kịp thời dưới sự giám sát của các chuyên gia y tế.
Việc sử dụng corticoid để điều trị mụn có thể mang lại hiệu quả ngắn hạn trong việc làm dịu các triệu chứng của mụn như viêm và sưng tấy, nhưng việc sử dụng lâu dài và không đúng cách có thể gây ra nhiều tác dụng phụ tiềm ẩn đến làn da. Sự phụ thuộc vào corticoid có thể dẫn đến hiện tượng tăng cường sự mụn trở lại và nếu được sử dụng quá mức sẽ gây ra các vấn đề về sức khỏe như tăng cân đột ngột, suy giảm miễn dịch và thậm chí làm suy giảm sức khỏe của xương.
Tóm lại, mặc dù corticoid có thể mang lại một số lợi ích ngắn hạn trong việc làm dịu các triệu chứng của mụn, nhưng việc sử dụng nó cần được cân nhắc và giám sát chặt chẽ bởi các chuyên gia y tế. Để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tối ưu, việc lựa chọn một địa chỉ thẩm mỹ da liễu uy tín và chuyên nghiệp là rất quan trọng. Doctor Acnes là một Phòng khám chuyên sâu và đáng tin cậy với đội ngũ Bác sĩ giàu kinh nghiệm chuyên môn về điều trị mụn và chăm sóc da tại Việt Nam sẽ hướng dẫn bệnh nhân về cách chăm sóc da một cách an toàn và hiệu quả.
Tài liệu tham khảo
- Mehta AB, Nadkarni NJ, Patil SP, Godse KV, Gautam M, Agarwal S. “Topical corticosteroids in dermatology“. Indian J Dermatol Venereol Leprol. 2016 Jul-Aug;82(4):371-8. doi: 10.4103/0378-6323.178903. PMID: 27279294
- Liu D, Ahmet A, Ward L, Krishnamoorthy P, Mandelcorn ED, Leigh R, Brown JP, Cohen A, Kim H. “A practical guide to the monitoring and management of the complications of systemic corticosteroid therapy“. Allergy Asthma Clin Immunol. 2013 Aug 15;9(1):30. doi: 10.1186/1710-1492-9-30. PMID: 23947590; PMCID: PMC3765115
- Lee SJ, Hyun MY, Park KY, Kim BJ. “A tip for performing intralesional triamcinolone acetonide injections in acne patients“. J Am Acad Dermatol. 2014 Oct;71(4):e127-8. doi: 10.1016/j.jaad.2014.04.030. PMID: 25219726
- Kaminsky A. “Less common methods to treat acne“. Dermatology. 2003;206(1):68-73. doi: 10.1159/000067824. PMID: 12566807
Bài viết này có hữu ích không?
Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết
