Trị mụn chuẩn y khoa – Kiến thức từ Bác sĩ Da liễu Phòng khám Doctor Acnes

Mụn là nguyên nhân hàng đầu khiến người dân tìm đến các Phòng khám Da liễu và là vấn đề da liễu xảy ra ở tất cả các chủng tộc, các màu da cũng như các độ tuổi khác nhau. Kết quả thống kê cho thấy 85% bệnh nhân ở độ tuổi thanh thiếu niên gặp phải tình trạng mụn.

Mụn thường bắt đầu ở tuổi dậy thì, nghiêm trọng nhất ở độ tuổi 14-15 và giảm dần khi đến tuổi 20. Tuy nhiên, cũng có một số trường hợp mụn kéo dài đến độ tuổi 40, thậm chí 50 tuổi. Theo quan điểm của người Việt Nam nói riêng và người châu Á nói chung, mụn trứng cá được xem như là một phần của quá trình dậy thì ở tuổi thanh thiếu niên dẫn đến việc trì hoãn điều trị thậm chí là không điều trị.

Tuy nhiên, thực tế thì mụn trứng cá không chỉ gây ảnh hưởng đến sức khỏe làn da mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý, sự tự tin giao tiếp cũng như để lại những hậu quả lâu dài về sau. Do đó, cần điều trị mụn sớm thay vì chờ mụn tự hết, bởi vì nếu không điều trị hoặc điều trị không đúng, mụn sẽ rất dễ tiến triển nặng hơn, viêm nhiễm, lây lan và để lại sẹo xấu khó điều trị.

Cơ chế bệnh sinh của mụn và phác đồ trị mụn trứng cá

Mụn được xem là một bệnh lý viêm đa yếu tố xảy ra tại các nang lông của da. Những hiểu biết về sinh bệnh học cho thấy các yếu tố quan trọng góp phần cho sự hình thành và phát triển mụn bao gồm: sự gia tăng keratin hóa tại nang lông, gia tăng số lượng vi khuẩn C. acnes, tăng sản xuất bã nhờn và các phản ứng viêm phức tạp liên quan đến cả miễn dịch bẩm sinh. Ở độ tuổi thanh thiếu niên, sự gia tăng nồng độ nội tiết tố sinh dục androgen là nguyên nhân quan trọng ảnh hưởng đến cơ chế bệnh sinh nêu trên.

Hình thái của mụn cũng rất đa dạng ở từng cá thể, từ mụn không viêm bao gồm mụn đầu trắng, mụn đầu đen cho đến mụn viêm bao gồm mụn sẩn, mụn mủ và mụn bọc.

Điều trị mụn thật sự là một vấn đề y khoa đòi hỏi kiến thức chuyên sâu về sinh lý làn da lẫn cơ chế bệnh sinh của mụn trứng cá. Lĩnh vực này thuộc về chuyên môn của các Bác sĩ Da liễu được đào tạo bài bản. Việc tự điều trị tại nhà bằng các phương pháp học hỏi trên mạng hay truyền miệng từ bạn bè hoặc điều trị với những người không có chuyên môn về y tế như tại các cơ sở làm đẹp, spa có thể dẫn đến thất bại do điều trị sai cách, sử dụng phải kem trộn, mỹ phẩm không rõ nguồn gốc làm cho tình trạng mụn không cải thiện thậm chí còn nặng nề hơn.

Theo hướng dẫn từ các Hiệp hội Da liễu trên thế giới, điều trị mụn theo y khoa có 2 nhóm phương pháp chính:

• Phương pháp trị mụn bằng các công nghệ vật lý và hóa học
• Phương pháp trị mụn bằng thuốc hay còn gọi là trị mụn nội khoa

Về cơ bản, Bác sĩ Da liễu sẽ là người quyết định phương pháp điều trị nào là phù hợp nhất cho từng cá thể dựa vào thăm khám lâm sàng thực tế. Hai nhóm phương pháp nêu trên cũng không phải tách biệt rạch ròi mà có thể kết hợp với nhau để có được phác đồ tác động toàn diện đến tất cả các cơ chế bệnh sinh và đẩy nhanh quá trình điều trị.

Phương pháp trị mụn trứng cá bằng các công nghệ vật lý và hóa học

Các công nghệ trị mụn tiên tiến này thường được áp dụng tại các bệnh viện, Phòng khám Da liễu hoặc spa; tuy nhiên, không phải cơ sở nào cũng có thể thực hiện các phương pháp này theo đúng quy chuẩn y khoa; do đó, cần lựa chọn cơ sở được cơ quan quản lý y tế cấp phép thực hiện các kỹ thuật này.

Lấy nhân mụn đúng kỹ thuật, đảm bảo quy trình vô khuẩn

Mụn dù ở dạng không viêm bao gồm mụn đầu trắng, mụn đầu đen hay dạng viêm như mụn sẩn, mụn mủ, mụn bọc đều gây cảm giác khó chịu cho người mắc phải. Nặn mụn hay còn gọi là lấy nhân mụn, là biện pháp cơ học sử dụng lực từ bên ngoài của tay hoặc các vật hỗ trợ như tăm bông, cây nặn mụn, kim nhọn… để loại bỏ nhân mụn và chất nhờn ra khỏi bề mặt da.

Lấy nhân mụn được thực hiện với các loại mụn không viêm như mụn ẩn, mụn đầu đen, mụn đầu trắng. Ngoài ra, đối với mụn viêm, biện pháp này có thể loại bỏ thêm cả phần mủ đã gom lại tại các nốt mụn. Hành động này sẽ tức thời giảm tải cho các lỗ chân lông, mang đến cảm giác dễ chịu ngay lập tức cho người mắc phải các tình trạng mụn khác nhau.

Tuy nhiên, cần hiểu rằng nặn mụn chỉ giúp loại bỏ các nhân mụn đã hình thành ra khỏi bề mặt da mà không giúp ngăn ngừa sự hình thành của các nhân mụn mới. Nặn mụn không có vai trò trong việc điều hòa hay tác động vào các cơ chế bệnh sinh của mụn trứng cá bao gồm sự gia tăng keratin hóa tại cổ nang lông, gia tăng số lượng vi khuẩn C. acnes, tăng sản xuất bã nhờn và phản ứng viêm tại chỗ.

Theo hướng dẫn điều trị mụn hiện hành của Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ và Hiệp hội Da liễu Nhật Bản, nặn mụn (lấy nhân mụn) theo đúng chuẩn y khoa được xem là giải pháp lựa chọn cho mụn đầu trắng, mụn đầu đen và một số trường hợp mụn viêm mặc dù bằng chứng y học của phương pháp này rất hạn chế.

Hay nói cách khác, dù không có nghiên cứu lâm sàng về hiệu quả của việc lấy nhân mụn trong điều trị mụn trứng cá nhưng các chuyên gia da liễu vẫn cho rằng lợi ích phương pháp này đã được ghi nhận qua quá trình thực hành từ rất lâu trên lâm sàng và khuyến nghị tiếp tục ứng dụng như là một phương pháp bổ trợ trong liệu trình điều trị mụn.

Cũng cần phân biệt rõ giữa lấy nhân mụn chuẩn y khoa tại các cơ sở y tế và việc dùng tay sờ, cạy hay tự nặn mụn tại nhà. Lấy nhân mụn chuẩn y khoa yêu cầu dụng cụ lấy nhân mụn phải được tiệt trùng theo hướng dẫn khử khuẩn tiệt khuẩn dụng cụ trong khám bệnh chữa bệnh do Bộ Y tế ban hành, tay của nhân viên y tế thực hiện thao tác lấy nhân mụn phải đảm bảo vô khuẩn và lực dùng để lấy nhân mụn phải vừa phải, trách gây trầy xước vùng da bị mụn.

Chiếu ánh sáng sinh học

Ánh sáng sinh học là sự kết hợp của một hoặc nhiều ánh sáng có bước sóng trong vùng quang phổ nhìn thấy được bằng mắt thường (đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím), tức là có bước sóng từ khoảng 380nm đến 700nm, có tác dụng điều trị một số bệnh lý hoặc cải thiện tình trạng da.

Trong 20 năm qua, có hai loại liệu pháp ánh sáng đã và đang được các Bác sĩ Da liễu sử dụng để kiểm soát mụn trứng cá, bao gồm liệu pháp ánh sáng xanh và liệu pháp ánh sáng đỏ với các vai trò tác động lên mụn khác nhau.

Bước sóng của ánh sáng xanh tác động lên porphyrin vi khuẩn, tiêu diệt vi khuẩn C. acnes gây mụn. Ánh sáng đỏ giúp tăng cường lưu thông máu đến nuôi dưỡng da, tác động sâu hơn ở lớp bì, kích thích các sợi mô liên kết tăng sinh qua đó ngăn ngừa sẹo do mụn để lại.

Trên lâm sàng, hai loại liệu pháp ánh sáng này được sử dụng để điều trị các đợt bùng phát mụn trứng cá từ nhẹ đến trung bình, dựa trên phê duyệt của FDA – Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ. Nhìn chung, quang trị liệu có hiệu quả rõ rệt để điều trị mụn trứng cá, đặc biệt là mụn trứng cá dạng viêm và gần như không có tác dụng phụ.

Ánh sáng xung mạnh IPL

IPL được FDA công nhận là một liệu pháp hiệu quả cho mụn trứng cá dạng viêm từ nhẹ đến trung bình. Cơ chế tác động của IPL là quang hóa porphyrin – chất chuyển hóa do vi khuẩn gây mụn C. acnes tiết ra. Porphyrin rất nhạy cảm với ánh sáng, đặc biệt là ánh sáng xanh và tím có bước sóng từ 400 đến 420nm. Sự tương tác của ánh sáng với porphyrin sẽ tạo ra các gốc oxy tự do gây độc cho chính vi khuẩn C. acnes dẫn đến việc giảm tổng số lượng vi khuẩn C. acnes trên da. Các gốc oxy tự do còn làm giảm sản xuất bã nhờn từ tuyến bã nhờn, giảm viêm và thu nhỏ lỗ chân lông.

Các nghiên cứu lâm sàng được thực hiện cho thấy IPL có hiệu quả đối với các tổn thương do mụn viêm, đặc biệt các loại mụn liên quan đến nội tiết và phù hợp cho bệnh nhân không muốn điều trị với thuốc uống như thuốc ngừa thai hoặc kháng sinh dài hạn.

Ngoài ra, IPL còn mang đến lợi ích ngăn ngừa sự xuất hiện và cải thiện tình trạng tăng sắc tố sau viêm và sẹo mụn – hậu quả rất phổ biến của mụn trứng cá kéo dài. Cụ thể, IPL giúp tăng cường sản xuất collagen để lấp đầy sẹo mụn, cải thiện kết cấu của làn da và thu nhỏ lỗ chân lông.

Vì tính an toàn, IPL có thể kết hợp chung với các quy trình điều trị khác như peel da, mesotherapy… để tăng cường hiệu quả điều trị.

Quang động trị liệu

Quang động trị liệu là phương pháp điều trị không xâm lấn sử dụng các chất nhạy cảm ánh sáng để tăng cường hoạt tính trên da của các liệu pháp ánh sáng như ánh sáng sinh học, ánh sáng xung mạnh – IPL hay laser.

Chất nhạy cảm ánh sáng là chất có hoạt tính xâm nhập tốt vào tuyến bã nhờn tại nang lông, khi được chiếu sáng sẽ hấp thu ánh sáng và sinh ra oxy hoạt tính giúp diệt vi khuẩn gây mụn C. acnes, đồng thời gây tổn thương chọn lọc tuyến bã nhờn, từ đó điều tiết hoạt động của các tuyến này, mang lại hiệu quả ngăn chặn hình thành mụn trứng cá lâu dài. Các chất nhạy cảm ánh sáng sử dụng phổ biến trên lâm sàng bao gồm: 5 ALA, MAL, ICG, Indole 2 acetic acid.

Mặc dù được xem là một phương pháp điều trị an toàn và không xâm lấn, nhưng quang động vẫn có tác dụng phụ là tăng sự nhạy cảm ánh sáng của mô da. Việc điều trị còn có thể gây đỏ da nghiêm trọng, cảm giác đau từ vừa đến nặng và cảm giác nóng rát ở một số người.

Do đó, việc thăm khám trực tiếp với Bác sĩ Da liễu để được lựa chọn chất nhạy cảm ánh sáng và nguồn ánh sáng phù hợp với tình trạng da là cực kỳ quan trọng khi thực hiện liệu pháp này.

Laser trị mụn

Laser là thiết bị phát ra chùm ánh sáng có bước sóng cố định, tập trung và năng lượng cao. Hiện nay có nhiều loại laser khác nhau được ứng dụng trong điều trị mụn trứng cá. Các laser này sẽ nhắm vào các yếu tố gây bệnh như sự xâm nhập của vi khuẩn C. acnes, hoạt động của tuyến bã nhờn và phản ứng viêm ở da. Đặc biệt, tia laser cũng có vai trò trung tâm trong việc kiểm soát sẹo mụn, vốn có xu hướng khó điều trị bằng các liệu pháp thông thường.

Laser Nd:YAG 1064nm, laser KTP, laser PDL, laser diod, laser Er:glass… là các loại laser có khả năng điều trị mụn trứng cá. Trong đó, laser Nd:YAG 1064nm xung dài là loại laser phổ biến nhất, với nhiều chứng cứ chứng minh hiệu quả trong điều trị mụn và sau mụn.

Laser Nd:YAG 1064nm xung dài phát ra các tia có bước sóng trong vùng hồng ngoại, có khả năng xâm nhập sâu vào lớp bì. Tia laser phá hủy tạm thời tuyến bã giúp giảm tiết dầu nhờn, giảm lớp sừng quanh nang lông, đồng thời làm giảm sản xuất các cytokine gây viêm như IL-8, MMP-9, TLR-2, TNF-α… Đây là một phương pháp điều trị công nghệ cao, không xâm lấn, an toàn, ít tác dụng phụ, góp phần tăng hiệu quả điều trị và sự tuân thủ của bệnh nhân. Ngoài ra, laser 1064nm xung dài còn hỗ trợ các vấn đề khác như giảm hồng ban sau mụn, tăng sắc tố sau viêm, tăng sinh collagen giúp điều trị mụn và sau mụn một cách tối ưu.

Laser PDL phát tia có bước sóng 585nm hoặc 595nm, trị mụn bằng cách nhắm vào mục tiêu oxyhemoglobin trong các mạch máu dưới da và tăng yếu tố TGF – β để ức chế sự tăng sinh tế bào sừng và ngăn chặn quá trình viêm. Với chế độ xung dài, laser PDL còn phá hủy tạm thời các tuyến bã nhờn do tác dụng quang nhiệt, giúp hạn chế việc tăng tiết dầu thừa quá mức gây mụn. Ngoài ra, nó cũng tăng sản xuất collagen giúp cải thiện sẹo mụn đáng kể.

Các loại laser còn lại như laser diod 1450nm, Er:Glass 1540nm, 1550nm hay KTP phần lớn nhờ cơ chế phá hủy nhiệt hệ thống nang lông, tuyến bã nên chỉ có tác dụng hỗ trợ, ít đóng vai trò chính yếu trong các phác đồ điều trị mụn trứng cá.

Đắp mặt nạ trị mụn

Đối với các làn da mắc phải tình trạng mụn thì mặt nạ đặc trị mụn là “vũ khí” được yêu thích vì giúp giảm mụn nhanh chóng đồng thời mang đến cảm giác thư giãn cho làn da. Trong các liệu trình điều trị mụn, mặt nạ đặc trị mụn cũng là trợ thủ đắc lực bên cạnh điều trị nội khoa và các phương pháp vật lý hóa học khác.

Mặt nạ trị mụn chứa các thành phần có tác dụng chống oxy hóa, kháng khuẩn và kháng viêm, điều hòa sự tiết bã nhờn và làm mờ vết thâm do mụn. Bên cạnh đó, mặt nạ trị mụn thường chứa thêm các thành phần có khả năng hấp phụ cao như đất sét và carbon giúp hấp phụ dầu thừa, làm sạch sâu các lỗ chân lông và thông thoáng bề mặt da.

Mesotherapy trị mụn

Kỹ thuật mesotherapy hay còn gọi là tiêm vi điểm là phương pháp dùng kim đưa trực tiếp các chất xuyên qua bề mặt da vào lớp trung bì hoặc các lớp sâu hơn. Nồng độ cao các chất tại điểm tiêm sau đó sẽ lan tỏa ra các mô lân cận, tạo nên hiệu quả cho toàn gương mặt. So với bôi các hoạt chất trên bề mặt, mesotherapy mang lại hiệu quả cao hơn vì tránh được sự cản trở hấp thu của lớp sừng cũng như sự phân hủy hóa học xảy ra trên bề mặt da.

Tiêm mesotherapy thường được sử dụng cho trẻ hóa da nhưng cũng được dùng để điều trị mụn và phục hồi thương tổn sau mụn. Trong điều trị mụn, các hoạt chất thường được sử dụng bao gồm: retinal palmitate, retinol, các vitamin, khoáng chất, chất chống oxy hóa và chất có hoạt tính kháng viêm.

Cần lưu ý rằng kỹ thuật tiêm vi điểm trong trẻ hóa da và trong trị mụn là hoàn toàn khác nhau và tất cả các kỹ thuật xâm lấn như tiêm vi điểm cần được thực hiện trực tiếp bởi Bác sĩ Da liễu đã được đào tạo để hạn chế tối đa các biến chứng có thể xảy ra như nhiễm trùng hay nốt sần.

Thay da sinh học hay còn gọi là peel da

Peel da là một quy trình tái tạo bề mặt da bằng việc sử dụng các hoạt chất thường là acid lành tính để làm bong các tế bào sừng trên da. Đây là một trong những quy trình thẩm mỹ phổ biến, đã được sử dụng để điều trị mụn trứng cá và các vấn đề da khác trong nhiều thập kỷ. Nhiều nghiên cứu lâm sàng đã chứng minh việc sử dụng kỹ thuật peel da ở các mức độ từ nông đến sâu mang đến hiệu quả cao trong liệu trình điều trị mụn trứng cá.

Cơ chế hoạt động của peel da nhắm vào các cơ chế bệnh sinh của mụn trứng cá. Peel da tác động lên lớp sừng, giúp lấy đi lớp da chết bề mặt, sau đó, ly giải keratin tại nang lông và kích thích nhân mụn trồi lên, gom cồi. Peel da cũng giúp giảm sản xuất bã nhờn và kích thước lỗ chân lông, đồng thời có đặc tính chống viêm và kháng khuẩn.

Ngoài ra, làn da được thông thoáng sau peel sẽ thúc đẩy sự thâm nhập và hấp thụ các liệu pháp điều trị tại chỗ khác nhờ làm giảm rào cản của lớp sừng. Tất cả những đặc tính này giúp peel da trở thành phương pháp trị mụn có thể kết hợp an toàn với các loại thuốc trị mụn khác và trở nên rất phổ biến.

Các hoạt chất peel da thường được sử dụng trong điều trị mụn trứng cá là acid salicylic, acid α-hydroxy (acid glycolic, acid lactic) và acid trichloroacetic. Việc lựa chọn hoạt chất peel, nồng độ, thời gian và số lần thực hiện cần được cá nhân hóa để đạt được hiệu quả trị mụn tối ưu và đảm bảo an toàn.

Lăn kim

Lăn kim là một kỹ thuật thẩm mỹ xâm lấn tối thiểu sử dụng nhiều kim nhỏ siêu bén và vô trùng để xuyên qua lớp biểu bì của da, tạo ra các vết thương vi điểm có kiểm soát trên da. Lăn kim là phương pháp điều trị được nhiều tình trạng da khác nhau, phổ biến nhất là trẻ hóa da, mụn và sẹo mụn.

Trong điều trị mụn, lăn kim được áp dụng trong trường hợp mụn ẩn, mụn đầu trắng và đầu đen nhờ hiệu quả loại bỏ các tế bào sừng già gây bít tắc lỗ chân lông, tái tạo lớp tế bào da mới mịn màng hơn. Ngoài ra, kỹ thuật này còn giúp đưa các hoạt chất có tính chống oxy hóa, kháng khuẩn và kháng viêm vào sâu hơn trong da.

Ngược lại, đối với mụn trứng cá đang viêm, đặc biệt là mụn nang, mụn bọc, cần hạn chế lăn kim vì có thể gây kích ứng, lan tràn ổ viêm, lây lan vi khuẩn.

Cần điều trị các bệnh lý nhiễm trùng da đến khi ổn định trước khi bắt đầu các thủ thuật xâm lấn như lăn kim. Những người có tiền sử về chậm lành thương nào hay tiền sử sẹo lồi, những người bị rối loạn chảy máu hoặc đang dùng thuốc chống đông máu cũng cần được cân nhắc giữa lợi ích và nguy cơ kỹ càng bởi Bác sĩ Da liễu trước khi thực hiện thủ thuật này.

Lăn kim RF

Đây là một trong các công nghệ mới nhất của kỷ nguyên làm đẹp – thẩm mỹ nội khoa hiện nay. Lăn kim RF (hay RF microneedling) là sự kết hợp hoàn hảo các ưu điểm của 2 liệu pháp lăn kim và công nghệ sóng RF (radio frequency), tác động lên da ở đa tầng, nhiều lớp khác nhau với độ chính xác tuyệt đối, đưa tới hiệu quả trẻ hóa da, tăng sinh collagen, điều trị sắc tố và kể cả mụn, sẹo mụn.

Trong điều trị mụn trứng cá, ngoài điều trị được các loại mụn không viêm như cơ chế của lăn kim, lăn kim RF còn có tác động sóng xung mạch máu, giúp giảm quá viêm đỏ, giảm tiết dầu nhờn và giảm một phần số lượng tuyến bã nhờn dưới da. Chính vì vậy, nó tác động đến nhiều cơ chế gây mụn cũng như hỗ trợ điều trị mụn hiệu quả.

Phương pháp trị mụn trứng cá bằng thuốc hay còn gọi là trị mụn nội khoa

Bên cạnh sự tiến bộ không ngừng của các công nghệ thẩm mỹ da liễu trong điều trị mụn, điều trị nội khoa vẫn giữ vai trò quan trọng trong các phác đồ điều trị mụn của các Hiệp hội Da liễu uy tín trên thế giới.

Điều trị mụn nội khoa bao gồm thuốc uống và thuốc bôi tại chỗ, về cơ bản có những nhóm thuốc sau đây:

• Retinoid
• Thuốc kháng sinh
• Thuốc ngừa thai
• Các nhóm thuốc khác

Các thuốc nhóm retinoid

Retinoid là nhóm dẫn xuất vitamin A được sử dụng rất phổ biến trong điều trị mụn cũng như trẻ hóa làn da.

Trong điều trị mụn, retinoid giúp điều hòa quá trình tiết bã nhờn – cơ chế bệnh sinh quan trọng gây nên mụn trứng cá. Ngoài ra, retinoid còn làm bong lớp sừng, kháng viêm, cân bằng hệ vi sinh vật trên da. Retinoid cũng có hiệu quả giảm sẹo mụn nhờ kích thích sản sinh collagen.

Retinoid gồm 4 thế hệ và được bào chế dưới hai dạng chính là bôi ngoài da (tretinoin, adapalene…) và dạng uống (isotretinoin).

• Tretinoin là retinoid dùng ngoài da đầu tiên được sử dụng trong điều trị mụn trứng cá. Cho đến nay, tretinoin vẫn được xem là lựa chọn hàng đầu trong điều trị dài hạn mụn viêm và mụn không viêm. Bên cạnh đó, tretinoin cũng được phê duyệt bởi Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ (FDA) trong điều trị các nếp nhăn. Tretinoin kích thích sản sinh collagen, làm đầy các nếp nhăn, đẩy nhanh quá trình lành vết thương sau can thiệp thẩm mỹ, đồng thời cũng giúp hình thành các mạch máu mới, mang lại cho làn da vẻ hồng hào và làm mờ dần những đốm đồi mồi, tăng sắc tố sau viêm hoặc nám.
• Adapalene cũng là hoạt chất sử dụng rất phổ biến trong điều trị mụn ở dạng chế phẩm bôi ngoài da. Adapalene giúp điều hòa quá trình viêm và keratin hóa. Nhiều nghiên cứu lâm sàng so sánh hiệu quả của adapalene dạng gel 0,1% so với tretinoin dạng gel 0,05% ở những đợt bùng phát mụn cho thấy adapalene mang lại hiệu quả tương đương, khởi phát tác động nhanh và ít gây kích ứng hơn. Một lợi ích cộng thêm khác nữa của adapalene đó là chất này bền vững với ánh sáng và bền vững về mặt cấu trúc hơn so với tretinoin. Adapalene không bị oxy hóa do đó có thể sử dụng phối hợp với benzoyl peroxide.

• Retinoid đường uống isotretinoin đóng vai trò quan trọng trong các liệu trình điều trị mụn với những kết quả hết sức ấn tượng trên những trường hợp mụn nặng, kháng trị và có khả năng duy trì hiệu quả sau khi ngưng điều trị. Isotretinoin tác động toàn diện đến các cơ chế bệnh sinh của mụn: làm giảm sản xuất bã nhờn, điều hòa sự keratin hóa tại lỗ chân lông, hạn chế sự phát triển của vi khuẩn gây mụn C. acnes và làm giảm viêm.

Nhóm thuốc kháng sinh

Cơ chế tác động của kháng sinh trong điều trị mụn trứng cá là sự cộng hợp của cả hoạt tính ức chế phản ứng viêm của cơ thể đối với vi khuẩn và hoạt tính diệt vi khuẩn C. acnes. Do đó, kháng sinh đặc biệt mang lại hiệu quả trong điều trị mụn viêm bao gồm mụn sẩn, mụn mủ và mụn bọc. Trong điều trị mụn, kháng sinh được sử dụng ở dạng bôi tại chỗ và đường uống.

• Kháng sinh dạng bôi thấm vào nang lông để phát huy hoạt tính kháng viêm và hoạt tính kháng khuẩn trực tiếp trên vi khuẩn C. acnes. Kháng sinh tại chỗ được chỉ định cho trường hợp mụn trứng cá nhẹ hoặc trung bình, được sử dụng kết hợp với benzoyl peroxide hoặc retinoid dạng bôi. Việc phối hợp này giúp gia tăng hiệu quả điều trị mụn đồng thời làm giảm nguy cơ đề kháng kháng sinh của các vi khuẩn. Kháng sinh dùng ngoài da được sử dụng phổ biến nhất trong điều trị mụn hiện nay là erythromycin, một kháng sinh nhóm macrolide và clindamycin, một dẫn xuất của lincosamide.

• Kháng sinh đường uống từ nhiều năm qua đã được xem là thuốc có hiệu quả cao trong điều trị mụn trứng cá dạng viêm từ trung bình đến nặng hoặc trong một số trường hợp không thành công với kháng sinh tại chỗ. Các kháng sinh đường uống nhóm tetracycline (tetracycline, doxycycline, minocycline), nhóm macrolide (erythromycin, azithromycin), cotrimoxazole, amoxicillin và cephalexin đã chứng minh hiệu quả rõ rệt giúp tiêu diệt vi khuẩn C. acnes gây nên tình trạng mụn viêm; trong đó kháng sinh nhóm tetracycline thường được sử dụng hơn cả do đặc tính kháng viêm mạnh.

Nhóm thuốc ngừa thai

Thuốc ngừa thai đường uống có tác động kháng nội tiết tố sinh dục nam androgen, là nguyên nhân làm tăng bài tiết bã nhờn tại lỗ chân lông gây nên mụn.

• Kết quả từ một phân tích tổng hợp trên 12.579 người tham gia cho thấy thuốc ngừa thai đường uống giúp giảm tổng số tổn thương do mụn viêm và mụn không viêm, làm giảm độ nặng của mụn và cải thiện tình trạng mụn theo đánh giá của bệnh nhân trong tất cả các nghiên cứu so với giả dược. Trong phần lớn các nghiên cứu được phân tích, tổng số các tổn thương do mụn giảm trung bình từ 40-60% ở nhóm sử dụng thuốc ngừa thai đường uống. Đặc biệt, số lượng tổn thương do mụn viêm giảm nhiều hơn so với tổn thương do mụn không viêm.
• Hiện tại, có 4 thuốc ngừa thai đường uống được Cơ quan Quản lý Thuốc và Thực phẩm Hoa Kỳ FDA phê duyệt trong điều trị mụn, đó là 4 phối hợp ethinyl estradiol với norgestimate, ethinyl estradiol với norethindrone acetate và sắt fumarate, ethinyl estradiol với drospirenone và phối hợp ethinyl estradiol với drospirenone và levomefolate.
• Thuốc ngừa thai đường uống đặc biệt hiệu quả ở dạng mụn liên quan đến nội tiết tố. Thuốc ngừa thai đường uống cũng phù hợp cho phụ nữ bị mụn và muốn tránh thai. So với các liệu pháp khác, thuốc ngừa thai đường uống cần thời gian lâu hơn để cho thấy hiệu quả, thông thường từ 3 đến 6 tháng. Do đó, thuốc ngừa thai đường uống hiện nay cũng ít được lựa chọn như là điều trị đầu tay trong điều trị mụn.

Các thuốc khác

• Benzoyl peroxide (BP) là tác nhân có tính oxy hóa mạnh, tạo ra các oxy tự do tại nang lông, từ đó tiêu diệt C. acnes. Nhờ cơ chế tác động này, vi khuẩn C. acnes không thể phát triển đề kháng với benzoyl peroxide. Hiện nay, trên thị trường, BP thường có mặt trong các chế phẩm thuốc bôi ngoài da, dạng phối hợp với retinoid adapalene hay kháng sinh nhằm mang lại hiệu quả điều trị cộng hợp trên vi khuẩn C. acnes.
• Salicylic acid (SA) là một beta hydroxy acid (BHA) hoạt động bằng cách hòa tan dầu thừa và nhẹ nhàng tẩy tế bào da chết giúp làm sạch lỗ chân lông. SA cũng có đặc tính kháng viêm gây ra bởi sự tắc nghẽn sâu trong nang lông dưới da.
• Azelaic acid là dicarboxylic acid tự nhiên được tìm thấy trong các loại ngũ cốc nguyên hạt như lúa mì, lúa mạch đen và lúa mạch; có tác dụng làm thông thoáng lỗ chân lông, kháng khuẩn và chống viêm. Ngoài ra, azelaic acid cũng giúp làm sáng da và hỗ trợ điều trị rối loạn sắc tố sau viêm do mụn trứng cá.
• Sulfur tuy là một hoạt chất có mùi khó ngửi (mùi trứng thối), nhưng nó là một thành phần hiệu quả trong việc làm khô mụn nhọt và mụn đầu trắng. Nó cũng có hiệu quả hấp phụ dầu thừa. Sulfur thường được trộn với các hoạt chất khác trong các chế phẩm bôi ngoài da để nâng cao hiệu quả điều trị và có hương thơm để che giấu mùi thực của nó.

Bảng giá dịch vụ điều trị mụn tại Phòng khám Doctor Acnes

Tóm lại, có nhiều phương pháp được sử dụng trong điều trị mụn hiện nay, từ ứng dụng các công nghệ vật lý hóa học đến điều trị nội khoa bao gồm thuốc uống và thuốc bôi. Tuy nhiên, lựa chọn phương pháp nào cho từng trường hợp cụ thể cần được quyết định bởi Bác sĩ Da liễu là những người có am hiểu sâu sắc về sinh lý làn da cũng như ưu điểm và nhược điểm của từng phương pháp điều trị.

Dựa trên tình trạng da, mức độ mụn cũng như đặc điểm cá thể của từng người (độ tuổi, giới tính, khả năng đáp ứng và kỳ vọng điều trị), Bác sĩ Da liễu sẽ đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả nhất cho mỗi trường hợp da mụn.

Bạn nên đến các Phòng khám Da liễu uy tín để được Bác sĩ Da liễu thăm khám, hướng dẫn điều trị với các thuốc uống, thuốc bôi cũng như được Bác sĩ chọn lựa đúng liệu pháp vật lý hóa học phù hợp nhất cho tình trạng da của mình.

Kiến thức được tổng hợp và chia sẻ bởi Đội ngũ Bác sĩ Phòng khám Chuyên khoa Da liễu Doctor Acnes và được trính lược đăng trên Báo Sức Khỏe và Đời Sống – Cơ quan ngôn luận của Bộ Y tế ngày 20 tháng 11 năm 2020.