Sự ra đời của các sản phẩm số và phát triển khoa học kỹ thuật khiến cuộc sống con người trở nên thuận lợi hơn bao giờ hết. Những phương tiện thông tin liên lạc hay mạng xã hội giúp chúng ta dễ dàng tìm được nhau dù ở cách xa hàng nghìn cây số. Nhưng cũng vì thế mà sự kiểm soát thông tin trở nên lỏng lẽo, các “thánh nữ” google, “thần y” thẩm mỹ hay gần đây nhất là trào lưu “Bác sĩ trị mụn” trên instagram ngày càng trở nên phổ biến rộng rãi.
Điều đáng lo ngại là thay vì đi kiểm chứng độ xác thực, nhiều người lại tin vào những dòng lập luận thiếu logic, luận điểm phi khoa học của những influencer trên nền tảng mạng xã hội, thậm chí thực hiện theo và gây ra những hậu quả nghiêm trọng. Các nghiên cứu cho thấy, 42% người Mỹ tìm hiểu thông tin liên quan đến sức khỏe trên mạng xã hội và 45% các báo cáo tiêu dùng phản ánh tầm ảnh hưởng quan trọng của các nền tảng này đến quyết định tiêu dùng.
“Bác sĩ trị mụn” hay Influencer?
Mụn là tình trạng da liễu mạn tính rất phổ biến có thể gặp ở mọi độ tuổi và vùng lãnh thổ, đặc biệt là các quốc gia thuộc đới khí hậu nóng ẩm gió mùa như Việt Nam. Mụn kéo dài khiến bệnh nhân dễ rơi vào trạng thái tự ti, trầm cảm và ngại giao tiếp xã hội.
Cũng vì e ngại vấn đề chi phí điều trị, một phần không nhỏ những bệnh nhân này lại tự tìm đến lời khuyên của các influencer trên instagram dưới mác chuyên gia, Bác sĩ, Dược sĩ nhưng chưa một ngày ngồi qua ghế trường y. Thực tế cho thấy rằng, chưa đến 4% các bài viết về mụn trên instagram do Bác sĩ Da liễu chính tay chấp bút.
Thông tin điều trị trên mạng xã hội có thật sự an toàn và đáng tin?
Theo một khảo sát thực hiện năm 2019, có tổng cộng hơn 10.197.884 bài viết trên instagram với 43 hashtag khác nhau liên quan đến điều trị mụn. Trong số 387 bài viết thuộc vào hàng top, có 35% là thuộc sở hữu của các chuyên gia hoặc nhà điều trị và chỉ 5% trong số này đạt được chứng nhận từ Hội đồng Da liễu Hoa Kỳ.
Điều này là dấy lên nỗi lo ngại về tính xác thực của các thông tin “khoa học” trên mạng xã hội. Hơn nữa, sự chồng chéo và trái ngược nhau của những bài viết thiếu căn cứ khoa học dễ làm người đọc bối rối, không biết tin vào đâu. Hàng loạt tài khoản instagram ra đời đều dựa trên “mác” Bác sĩ thẩm mỹ, Dược sĩ, chuyên gia dinh dưỡng hay Bác sĩ răng hàm mặt để lừa lấy lòng tin của người dùng, thông qua đó đẩy mạnh hoạt động thương mại cho những sản phẩm họ quảng cáo.
Năm 2020, nhóm nghiên cứu của Đại học Californie, Irvine đã tiến hành phân tích và sàng lọc các bài viết về mụn trên instagram, sau đó dùng phương pháp phân tích phương sai một biến số ANOVA dựa vào phần mềm phân tích số liệu ToolPak trên Microsoft Excel, kết quả cho thấy trong 439 bài viết được phân tích, chỉ có 17 bài (chưa đến 4%) là được viết bởi Bác sĩ Da liễu.
Điều đáng ngạc nhiên là, dù có cùng số lượt theo dõi thì bài viết của các chuyên gia dường như lại ít được yêu thích hơn influencer và nhà phân phối sản phẩm lại dẫn đầu nhóm có nhiều follower hơn cả. Bài viết quảng cáo cho sản phẩm chiếm gần 53%, quảng cáo cho trung tâm thẩm mỹ chiếm khoảng 11%.
Trong những bài viết đề cập đến phương thức điều trị mụn, chỉ có 11% bài đăng đưa ra lời khuyên dựa trên các hướng dẫn điều trị của Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ, phần còn lại tập trung vào khai thác và giới thiệu các thuốc hay sản phẩm không kê đơn và cũng không được chứng nhận về tính xác thực.
Giải pháp nào cho “thế giới phẳng”?
Instagram là một trong những mạng xã hội lớn nhất hành tinh với hơn 2 tỷ người dùng hàng tháng và mức độ tương tác về hình ảnh tốt hơn 23% so với facebook. Điều đó kích thích các influencer không ngừng phát triển và sáng tạo để mang lại những thông tin bổ ích đến với follower của mình. Tuy vậy, sự phát triển quá nhanh nhưng lại thiếu kiểm duyệt đúng mức về nội dung cũng dẫn đến những hệ lụy khôn lường.
Các kết quả nghiên cứu cung cấp trong bài viết chỉ phản ánh thực tiễn tại một thời điểm nhất định, được đánh giá dựa trên lượt follower của người làm nội dung và lượt like của bài viết, vì vậy vẫn cần có những nghiên cứu chuyên sâu hơn để xác định xem những thông tin trên mạng xã hội này ảnh hưởng ra sao đến hành vi, thái độ của người dùng cũng như mức độ và phạm vi ảnh hưởng đến các khía cạnh khác nhau trong đời sống xã hội.
Một lượng lớn các bài viết không đồng nhất về nội dung và chất lượng làm cho thông tin trở nên nhiễu loạn, các Bác sĩ Da liễu chỉ chiếm một phần rất nhỏ trong đó. Vì vậy, cần có sự kết nối giữa các chuyên gia da liễu để hỗ trợ nhau tạo ra các nội dung có chất lượng cao trên instagram, cung cấp nguồn dữ liệu “trong lành” với thông tin chuẩn xác được chứng nhận bởi các hệ thống y tế tiên tiến trên toàn thế giới!
Tài liệu tham khảo
- Joyce H. Park, Mitalee P. Christman, Eleni Linos. “Dermatology on Instagram: An Analysis of Hashtags”. J Drugs Dermatol. 2018 Apr 1; 17(4): 482–484
- Suzanne C. Ward, Nathan W. Rojek. “Acne Information on Instagram: Quality of Content and the Role of Dermatologists on Social Media”. February 25, 2022
Bài viết này có hữu ích không?
Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết
