Nguyên nhân da mặt bị ngứa và cách khắc phục hiệu quả

Da mặt bị ngứa là vấn đề nhiều người mắc phải, gây khó chịu và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Trong bài viết này, Doctor Acnes sẽ phân tích các nguyên nhân phổ biến khiến da mặt bị ngứa cũng như đề xuất các cách xử trí và các cách phòng ngừa dựa trên nghiên cứu y khoa đáng tin cậy. Bằng cách sử dụng các phương pháp chăm sóc da đúng cách và thay đổi lối sống để giảm thiểu tình trạng ngứa và duy trì làn da khỏe mạnh.

Nguyên nhân phổ biến khiến da mặt bị ngứa

Da mặt bị ngứa có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân, từ các yếu tố bên ngoài như môi trường, khí hậu đến những vấn đề bệnh lý bên trong. Dưới đây là những nguyên nhân chính được ghi nhận.

Dị ứng da

Dị ứng là một trong những thủ phạm hàng đầu gây ngứa da mặt. Các tác nhân như mỹ phẩm, thực phẩm (hải sản, đậu phộng), phấn hoa hoặc hóa chất trong môi trường đều có thể kích hoạt phản ứng dị ứng. Theo nghiên cứu của Darsow và cộng sự, dị ứng tiếp xúc thường gây viêm dẫn đến ngứa và đôi khi nổi mẩn.

Da khô

Khi da mặt thiếu độ ẩm, hàng rào bảo vệ da bị suy yếu dẫn đến da dễ mất nước, bong tróc và ngứa. Nghiên cứu của Proksch và Lachapelle chỉ ra rằng những người sống ở nơi có độ ẩm thấp hoặc sử dụng sản phẩm rửa mặt chứa cồn mạnh thường gặp tình trạng da khô. Mùa đông hoặc ở môi trường điều hòa cũng làm tình trạng này trầm trọng hơn.

Bệnh lý da liễu

Một số bệnh lý như viêm da cơ địa (eczema), vảy nến hoặc viêm da tiết bã có thể gây ngứa dai dẳng. Theo Leung và cộng sự, viêm da cơ địa liên quan đến rối loạn chức năng hàng rào da, khiến da dễ bị kích ứng và nhiễm trùng. Những bệnh này thường đi kèm các triệu chứng như đỏ, bong vảy nên cần được Bác sĩ chuyên khoa chẩn đoán.

Yếu tố môi trường

Nhiệt độ cao, không khí bị ô nhiễm hoặc tia UV từ ánh nắng mặt trời có thể kích thích da mặt, gây ngứa. Một nghiên cứu của Kim và cộng sự cho thấy bụi mịn PM2.5 trong không khí ở các thành phố lớn làm tăng nguy cơ kích ứng da. Việc da tiếp xúc lâu với ánh nắng mặt trời mà không được bảo vệ càng làm da nhạy cảm hơn.

Yếu tố nội tiết và căng thẳng

Rối loạn nội tiết, đặc biệt ở phụ nữ trong giai đoạn kinh nguyệt hoặc mang thai, có thể gây ngứa da. Căng thẳng kéo dài cũng là một yếu tố đáng chú ý. Theo Arck và cộng sự, căng thẳng tâm lý làm tăng sản xuất cytokine gây viêm dẫn đến ngứa và tổn thương da.

Cách xử lý khi da mặt bị ngứa

Khi da mặt bị ngứa, việc xử lý kịp thời không chỉ giúp giảm khó chịu mà còn ngăn ngừa tổn thương lâu dài. Dưới đây là một số cách tiếp cận hiệu quả.

• Ngừng sử dụng sản phẩm nghi ngờ gây kích ứng: nếu có nghi ngờ về mỹ phẩm, sữa rửa mặt hoặc kem dưỡng là nguyên nhân, hãy dừng sử dụng ngay. Hiệp hội Da liễu Hoa Kỳ khuyến cáo nên thử sản phẩm mới trên một vùng da nhỏ (như cổ tay) trước khi thoa lên mặt để kiểm tra phản ứng. Điều này giúp xác định tác nhân gây dị ứng mà không làm tổn thương thêm da mặt.
• Dưỡng ẩm đầy đủ: dưỡng ẩm là bước quan trọng để phục hồi hàng rào bảo vệ da. Các sản phẩm chứa ceramide, hyaluronic acid hoặc glycerin được chứng minh là hiệu quả trong việc giảm ngứa và khô da. Theo Lodén, việc sử dụng kem dưỡng ẩm đều đặn có thể cải thiện đáng kể tình trạng da khô.
• Sử dụng thuốc kháng histamin hoặc corticoid: trong trường hợp ngứa do dị ứng, Bác sĩ có thể kê thuốc kháng histamin đường uống hoặc kem bôi corticoid liều thấp để giảm viêm và ngứa. Lưu ý, corticoid cần được sử dụng theo hướng dẫn của Bác sĩ để tránh tác dụng phụ làm mỏng da hoặc phụ thuộc thuốc.
• Làm dịu da bằng liệu pháp tự nhiên: dùng khăn sạch nhúng nước mát đắp lên da mặt có thể giảm ngứa tạm thời. Gel lô hội (aloe vera) cũng là một lựa chọn tự nhiên được nghiên cứu bởi Surjushe và cộng sự, cho thấy hiệu quả làm dịu và giảm kích ứng da. Tuy nhiên, cần đảm bảo lô hội nguyên chất và không chứa cồn hoặc hương liệu.
• Tham khảo ý kiến Bác sĩ Da liễu: nếu ngứa kéo dài hơn một tuần hoặc kèm theo các dấu hiệu như sưng, đỏ hoặc lở loét, nên đến gặp Bác sĩ Da liễu. Các bệnh lý như viêm da cơ địa hoặc nhiễm trùng da có thể cần điều trị chuyên sâu, chẳng hạn như thuốc bôi đặc trị hoặc kháng sinh.

Cách phòng ngừa da mặt bị ngứa hiệu quả

Việc phòng ngừa luôn nhấn mạnh việc xây dựng thói quen chăm sóc da và lối sống lành mạnh là chìa khóa để giảm nguy cơ ngứa da mặt. Dưới đây là các biện pháp cụ thể.

• Chọn sản phẩm chăm sóc da phù hợp: ưu tiên các sản phẩm không chứa hương liệu, cồn hoặc chất gây kích ứng. Các sản phẩm được gắn nhãn “hypoallergenic” hoặc “dành cho da nhạy cảm” thường an toàn hơn cho da dễ kích ứng. Hãy đọc kỹ thành phần và tránh các chất như paraben, sulfate hoặc lanolin nếu bạn có tiền sử dị ứng.
• Duy trì độ ẩm cho da: sử dụng máy tạo độ ẩm trong phòng vào mùa đông hoặc trong môi trường điều hòa giúp da không bị khô. Uống đủ nước (1.5 – 2 lít mỗi ngày) cũng hỗ trợ duy trì độ ẩm tự nhiên của da, như nghiên cứu của Proksch đã chỉ ra. Thoa kem dưỡng ẩm ít nhất hai lần mỗi ngày để củng cố hàng rào bảo vệ da.
• Bảo vệ da khỏi tác nhân môi trường: kem chống nắng với SPF 30 trở lên là cần thiết để bảo vệ da khỏi tia UV, do tia UV có thể làm trầm trọng thêm tình trạng ngứa, theo Sambandan và Ratner. Đội mũ rộng vành và đeo kính râm khi ra ngoài cũng giúp giảm tiếp xúc với ánh nắng và bụi bẩn.
• Xây dựng lối sống lành mạnh: chế độ ăn giàu vitamin A, C, E và omega-3 (có trong cá hồi, quả óc chó) hỗ trợ sức khỏe làn da. Kiểm soát căng thẳng bằng thiền, yoga hoặc các hoạt động thư giãn cũng giúp giảm nguy cơ ngứa da do yếu tố tâm lý.
• Thăm khám da liễu định kỳ: những người có tiền sử về da liễu nên đi khám định kỳ 6 – 12 tháng/lần để phát hiện và điều trị sớm các vấn đề tiềm ẩn. Điều này đặc biệt quan trọng với các bệnh như eczema hoặc vảy nến.

Ngứa da mặt hoàn toàn có thể được kiểm soát nếu xác định đúng nguyên nhân và chăm sóc da đúng cách. Việc tránh các yếu tố kích ứng, dưỡng ẩm đầy đủ và duy trì lối sống lành mạnh sẽ giúp làn da nhanh chóng phục hồi. Nếu tình trạng ngứa kéo dài hoặc tái phát thường xuyên, hãy đến Phòng khám Da liễu Doctor Acnes để được Bác sĩ thăm khám và điều trị chuyên sâu, giúp làn da trở lại trạng thái khỏe mạnh và dễ chịu hơn.

Tài liệu tham khảo

1. Ehrhardt Proksch, Jean-Marie Lachapelle. “The management of dry skin with topical emollients–recent perspectives“. J Dtsch Dermatol Ges . 2005 Oct;3(10):768-74. doi: 10.1111/j.1610-0387.2005.05068
2. Donald Y M Leung, Emma Guttman-Yassky. “Deciphering the complexities of atopic dermatitis: shifting paradigms in treatment approaches“. J Allergy Clin Immunol . 2014 Oct;134(4):769-79. doi: 10.1016/j.jaci.2014.08.008
3. Jihyun Kim, Eun-Hye Kim, Inbo Oh, Kweon Jung, et al. “Symptoms of atopic dermatitis are influenced by outdoor air pollution“. J Allergy Clin Immunol . 2013 Aug;132(2):495-8.e1. doi: 10.1016/j.jaci.2013.04.019
4. Petra C Arck, Andrzej Slominski, Theoharis C Theoharides, et al. “Neuroimmunology of stress: skin takes center stage“. J Invest Dermatol . 2006 Aug;126(8):1697-704. doi: 10.1038/sj.jid.5700104

Bài viết này có hữu ích không?

Chọn 1-5 sao cho chất lượng bài viết

Submit Rating

Điểm trung bình 5 / 5. Lượt đánh giá 1